
ig l ' de t'ÀNT. fcXÈÏdÇ. l%% VL.
.L. JH. Le -phate de Boi^Qgn^&f^rnervdoÊ^feûS^omons^affi^ figure ,sr8t d on t
®ous allons faire la deléription; , é to it o é ïo g on e. U- e£t ‘dbhêÿsertain'+qu’Herpt.
^iien fe doit ’en téid n e e^ ^ lÿ 'ïà in ier e '^ ü e J^ods -f^j,or5S:ddiQire;, & que s'il y
;âvoit quelques phares quarrez, tous n avoie'nt pas la m êm e figure-. .
» Ce .phare de Bou lo gne fin m e r , qui étoit u n des plus beaux monü'meiis dê
l a m a gnificence R om a in e , &t,abfolumerft détruit il y a1quasre-vingt!%i%jfMais
i l s'en eft trouvé par bonheur u n delTein fait lorlqueüe phare fubfiftoit encore -,
-qui m a .é té communiqué par le lavant Pere Lequien Religieux D om in iq u a in ,
- Boulonnois de naiflance. C’eft fiïr ce delTein, & fur quelquesuütresMetnoires,
■que nous en ferons l’hiftoire , après que nous aurons d it quelque ehofelU}:
J’a n d en .iiom de layille-deBquI'Qtme^q,,
IV . Plufieurs on t dilputé autrefois fi Gejjôriacûnl qui é to it t h&fitien Port des
Rom a in s pour palfer.cfes Gardes dans la Grande Bretagne, étoit la m êm e ch o ie
q u e B oulogne. Mais je n e v o i pas q u il y ait lieu d’en douter. L’ancienne Carte
■de Peuringer qui dit Gejjqriacum quod nunc Bononia , lev é toute la difficulté.
"Quoique ce tém o igna g e fi p o fitif iem ble nous éxemter de toute recherche ,
nous en pouvons encore tirer une preuve.de ce magnifique, phare de Boulogne.'
C-eft inconteftablement un ouvrage des Romains pour Un Port d’où le
fa ifo it le palTage des Gaules dans la Grande Bretagne. ~Ce Port é to it ■ dans,
le payis des Morins , &: depuis Jules Celàr jufqu’au tems des . derniers Empereurs
R om a in s, tous ceux que l’hiftoii e dit avoir p dTé des Gaul es dans la ( ïran-
d e Bretagne i f e font embarquez à Ûejforfacttm : d’où il s’enluit que cette V ille
■étoit 11 m êm e que Boulogne , qui eft appêllée Bononia Oceanenfi dans une m es
daille de Confbans du cabinet du R o i. L’Empereur C lau d e , dit S u etone, c. 1 7 .
v oulant fùbjuguer la Grande Bretagne, Ce rendit par te n e de Marlèillé à d é fi
- firiacum , oh d s’embarqua-pôur le trajet. Plufieurs autres depuis lui s’y emb xr-
querent aulfi pour palier à la cô te o p p o le e , comme l’Empereur M a x im ien ,
Lupicin C h e f d’armée fous Julien l’-Apoftat, comm e dit Am m ien Marcellin ,
T h eod o fe le Grand, félon le m êm e Auteur. Il eft d it dans Zofime 1. 6 . que
Con flantin qui prit le n om d’I mpereur fous H ono rius, pafla de la Grande
Bretagne à Boulogne =, q u il appelle vmmU. Mais ce qui e lî encore plus concluant
, c’eft qu’Eumeniüs qui dans fort panégyrique à Confiance- l’appelle
III. -Pharus Bononia: ad Oceanum , cujus quoque
fchema damus, cujufque deicriptionem facturi Turnus,
o6bangnla erat. Certum itaque eft Hefodianum eo
quo diximus modo efle intelligendum; & Ci phari quä-
dam quadifatas effent3nonomnesejuläejn
Phams ilia Bononienfis qose intet ex'imia '.Ron&nS'
xnagriificenthe monimenca- cenleri-potetati ab annis
o&oginta dimeum fair. - A t exemplar ejus delirieä*
tum repertum fiiit -y qüöd exemplar fa&um me-,
rat cum ftaret adhuc pharus, mihique a vifö äo&if-.
fimo P. Michaeie Lequien Dominicano Bononienfi
oblatum fuit. Ex hoc autem exemplari exque aliis
tiotitiis aliunde- petiris .ejus defbripdonem aggredie-'
mur, poftquam de veteri Bononis nomine quidpiam
dixerimusl
IV* Multi ölrni difputamnt an |flfom £ um , tibi
portus olim Romanorum erät j ttnde^tt^^mttebatur
in Britanniam, idip/timeflet %jfäöd! Bononiär: vertun
eadere nullum video dubitaiidi locum* Vetüstabülä
Peudngeriana quse fic habet: ÜefforiaeUm quad nunc
'Bononia. , omnem procfiis difficültaterrf rtÖllifrEt'ft p9 ^
tate^Bmöniuth ‘ItüjtJlOemödi ita clarüttt qtiavis
perquifitione nos immunes reddero vMöatut'spro*
bari etiam id poteft ex magnifica ilia phaio* Bono-
nienfi; Eft enim dubid'prociîihdpifibiuih 'R.omahum
pro portu onde trànfmeabant naves
tânniam. - fUc potpùs erat in M'orinorum regione 3 ÔC
_a Julix pæfàris-ævô ad u/qüè'îrîfimi a!vi Impeiatorós-^
quotquot èx'Galliis in magnam Britanniam tranfmî^
ufle feruntur, GeïToriaôi hayeni ( 'confcJendelaht: unHè
lequitiar Gefloriacnm eamdem ipfâm fuiflè qiiàm Bo-
noniâm' ypcâmus, quæque Bononia ÔCeanènfis ap-*
pellamr inqmmmo Conftantis qui eft in gaza Regiài
Claudius Impetator Cûm Britartniàm fubigere vellet,
a Majjird inquit Suetonius t f , Géfforincimi ufçjud
ÿedéflri itlnere confefto i indé trànfinifit. Malei' eri'anï
poft ipfum'inde nrannnifèriint in oppofîtam»'ôiJdm , ut
Imperator MaximiaUus 3 Liaficinus/dux exèreituspib
Juliano- Apoftdta ud 'âit Ammianus M'arcel'linps^
item Theodôftus magnus éodéïri réferente feriptorei
Àpud ^ ïîm um 'liB t 6 : dieitur Gonftaritinum, q ui ftib
Honotio nomen Imperatotis afïumftt, ex BritanniaBo-
noniam apjniliue I ^uam'htó^dpèellat foiWW. Ve-
tiïtn id q uod niillmU' ea de rte miDiUrft relindüit ^Eu-
mëhîùS qBi in panegytied ad Cöhftandum ’'Gèftoria^
cum nominaÉ 3 în ' and ejufdêm panegyrici loco 0Ö*
M A V ÏG À tlôM , ÎPG R ts j IH À R E S i TÖ GRS Ö c t ö G Ó N Ë S ; i \ |
'ÇhffoHâcttfn en un endroit la nomme' Bononia en un aùtréi II e ft donc cehàirt.
q u e Gc^orzrfafm éto it ce qu’o n ap p e lk depuis Boulogne^ & qpe e’éto it le Port où
l’on s’embarquoit en ce tëms-là pour palier en la Grande Bretagne. J e fiiis per-
ïccià , dont Celàr-parle d ans les Commentaires:
mais comm e cette op in ion eft contelfée par d’habiles gens i m êm e de ceux
qui c io ie iit que GejjflWdn»» eft la m êm e V ille que B o u lo g n e , St que céla d e f
manderoit une longue dilfertàtioh j nous p:111 bns c:e point qui n ’eft pas' efféntiel
a notre fiije t, pour venir phare 5 & tâchér de découvrir
qui u ‘é 1 Ù r t h ^ t d a i y ^ < r } v 5 «as«- i*-,
V- Il fem b leq u ’ii t fÿ a-jpas lieu de douter quë ée n e foit ce phare dönfefarfe
SüétAn'è daris iK Ê dÜM r^ tr ife iîC H tu sA ^ ’Igul^’^telPniKL ([Si êrùhë'^utfés
feauvkiîlï^ÂtéÂJavôi£%'i^K’jW^^jüi allcfidjulîpl'.i^l.ï-fSlL1, fit ranger loirai*
m ée en bataille fur les bords de l’Océan ; il fit drelfer fes balliftes ßr fes maclùnes,
comme pour attaquer une armée Perfonne n e p ouvoit s’imâginér quelle expedL
tio n ilv o u lo it faire fur c ë r iv a g é , où il n é pai oilfoitpas un ennemi; Il command
■ da tout d un cou p , que tous le m illen t à ramafler des côquilles ^ que c h a t tin ïn
remplît fon cafque & fön fein , difant que c éto iënt des dépouillés dignes & ;
du AÂhi Mont Palatin. Et voulant k ille r .une marque de la v ïétoire ,
il fit bâtii mie aresdraute Pour pour le 1 \ if d e p h ire & guider par les feux qu’o n
y m e tr to it, les vailleaùx qui alloient fur la mer voifine; A? mdkïürn m ëo rm at-
tijfimiim tù-fririi excuarcit : 'êx "qùa.\ ‘ ufréS Pharô .m^ibus ifâk fe^éMoî'' nmnufn cùrfus
«m ’M r ra f. ■( iàligula av ec Ion armée é to it àu lieu où fe i ùfbic le palfage dés
Gaulés en la Grande Bretagne. Î1 éto it v e n u la c om m e pour faire la güèrrè
dans cëtég Ille j &TSf épTÎ^eT»v<*rp«réiâ-»i>; tkü-^iphilirfi- .fib'n'y^'ayi:>u. pas feus lés
Empereurs d’autre heu pour ce trajet que- Ge/?ona«ro du Boulogne. C’eft donc
ce phare dont nous parlons que Caligula fit Bâtir ; ce qui pàrbit d’autant pltis
in d u b itab le , qùè l’hiftoiré n e fait m en tion que d’un phare bâti fur cette cote ï
& qu'oii n’y a jamais remarqué des traces d’aucun autre;
VI. Cëtté.'Tour fut bâtie fu r ie prbmùhtbire ou fur là fidaife qui comln a ii-
d o it äu port de la Ville: Elle éto it o'dfôgorië,- comme o n la Voit fur le delTein;
©hfetÙrt?dès*StaÉÉ felöftBuchetluS p 1 4 ou i j pieds i c’eft-a-dire, que
fo ù circuit étoit’d’environ 1 0 0 . p ied s, & Ion diamètre de l i s hile avoit douze
entablemens i ou d’elp eeesde galleries l’ime fur l’autre qu’011 v o it au d ehors, en
noniam appellat. Exploratum itaque eft Gèftbriacum.
‘(^ÔS’çofteaBo^pniam Svocarafit^^;
îuraque fuiffè .poftunî ex qiao CEanfaiitcebamr ex Gal-
lüs’in Britanniam ; Perfuamm etiam mihi eft-efïè
tui^Icciura’ de quo CæfaritfComiRent^iis^MçVjV^:
i-um quia ea de re contro'verdtur inter''dbâ:0sJ etiam-
que inter eos qui GefToriacùm eftè Bononiam exifti-
niânt i ■ Sé quia ad :îd -pïîâbaiîduiïi l(5nga -djiflèreationè
ôpùs cftèt f !fedm itfe'n s quodî ad nql&iii|çàtguinen£
tum înô -|>ef tinct ^ üt ad pli^f vtiqlb^ hiftqriam
veniamus j & qnàs ejus anétorfundaEorque foe?
rit^dil%ùiràjhius. , : ’Vyj- d V -■ | f : »
r ‘V . ’NullqS vidèttlr'dubit^idilocus elle | hæ’c
pharus- fie'de qtia Suetoniusloquitur in vifa^Caligu-
læ, Hic Priflceps-ciuiînter' cetera vitia ftudio jaâafi-
tiæ'ad'infàniato tifqüe tenebatur : Qtutfi perpetratu-
rus1 Ifellutti i ili^iaîb' ’ SuetÔfiiusT 46 *' dtrëéta acié in. lit*
tùré pceatn } ac bdifth 'triücbin'fqtte difyojitis i neminé
gnaro ac opinante'quidttam coepturus ejfet 3 repénteaçt-con^.
thMlegertnt ±gMea[que & finus replerem imperavit:Jpp-?
lia Oceatù vMaft's débitai '•M iim ï
cium v iä^ia altijßmam tu$m ■ ejcçhépfyïjj* q*t ut ex
pbaro noßibus ad regendos. navium çurfus ignés enùcarenti
fMli'm-iln rnm TO loCQ erat
mittebami ex Gallns in Butanniam. Veneiat quaft -
tpuriva-aÿ inqtiit .Xiphilin^.’î^ji’b^ Imperatoribu^
non alius ad trajeânim locus, erat 3 nifi Gefloriacum
aut Bqliqiiaj Igicur liæc ip ®màe pha rus quaniCa- •
ligulàdoiiftruxit j ac de quâ fermö nobis eft. Idetiairr
hinc> indubitacuin veftè d e b e t quod in hoc littore
ftr^Säinpiiaram unicam commeinoret hiftoria 3 quod«
q-u&nMiiés praçcereâ phari M diis-.pnS'veftigia epqfpecp.
tà:fu.ëriintj ■ ( j
- VI; Haefe turns 'ftru6la«.fuit m promontorio quod
urbis portui quaft imperabat.' Oótangula autera erat >'
ut m imaginé confpicis Lateia /in g u lf Buçherio,rer
fereftte, eranE viginti quatuqr vel v ig in iy| Ä f p P®-,
dum 5 itaque è|us’ ainbitust erat. ^qcentMumscirciter,
pedum s diameter auteni fexaginta fex circ^erj
.Jiabebat qüasin l^ ^ çh c id .
exterior! viftmeur. ,-jebnnuinetaco'. etiarjljihjRhics» t-abpt