Ifevelhcbl«« gclui^iidc den kvijg aaiisel^gd, midere, «od. door den vijand begonnen en nadcrhand voltooid, de vcrsWrklo
lilaatäcii, die dcr/elver veiliglioid bcscliermcii, en cindelijk ook de verbclcrde inrigüng van hei bcstuur der inlandselic
IfoofJon (lueestal Toccankoe's genoemd) hcbben llians vele irvariglioden uit den xveg docn ruiinen, welke vroeger
Ilet Ncderlandsclie gezag is hier, in vyf lloofdaldeelingen, aan Assislent-Resldentc
Icrstcuning van Conlroleurs, Posdiouders en surnumeraire Ambtenoren, alle ondw
en eivÜe Geingliebbere, mei
n Resident der Pailangsclie
bovcniandcn, op6e<lr.-.6en. De l.oofdpUals is Priam^n, aan den /«rfr'.cAe« Occ<,an. op Cfi 31' 20' Zuiderbreed.e en
100» 7' 3(r Ooslcilengte, met een foit. dal in 1712 door de fiederlindere werd aiingelegd, n.-«lal 10 jaar vroegei'
Ket Elablisscmenl der Compagnie door de ¡.ilendsche bevolking was uilgemoord cn vcrbrand. Tussolion I'rmnuin fn
P a J a , ^ woixlt längs bei ilraud veel rout verk«^en, door uitdamping van zecwaier, bel-^^elk mcn gedurig over groole
zandlioopen uilslor.- De hoeveelbeid zoul, te i-rí«/««« door's land» ZoutverkoojvPakbui
•r jaarlijksarg«et,Udai.
ook zeer aan^ienlijk. De kiidiogplants voor sloepeu U bicr, even aU le Tihcc, de tweedc v
Afdeeling Priamw,, zeer gevaarUjk; voor de rivier slaat ecne vreesselijke brandii.g. ei. mcn U dus genoodzaakl, aan
.irand digl bij hei Residenliel^uis le onlsebepe... Hol gebergle, dal van Pa,lans let Tiko, «ch op eenigen afsland
de kusl hecft vervvüderd, rijst op nieuws achter taalslgeiiocmde plaals omboog, cn sluit vcrrolgeiis hei uilgcslreklc tr
der X Kotla's, vtelal eukel Bano genaUd, in. De Sano licetl, volgcnsde meüng van den Heer u. osrnoFP, eenc Icngle vi
37600 Rijnl. voelen in de rigling van hei noord len w
IT bei iuid len ooslen, bij eene breedlc van 20800 oosl e.i
wcsl. D'. s. mnxin hecft dil mcer 1485 v<
el bovon de oppervlaklc der zcc bcvonden. Ilel is door welvarendc dorpeii
omriiigd, en de schildcraelilige geiiglcn Vi
n deszelft sleil opgaande bosclirijke ocvers worden ab builcngcinecn fraai cn
irenbnd b<
, Een ander mccr van nog vcel groolcr omlrek, Sing/iai-a gecaamd, evenzeer door ecnco kring v:
Iwrgen opcene aanzienlijkc Uoogte bovcn de zcc omgeven, Ugt, met bei zoo even genoemde, en de bergen Singaiang cn
Tindikej, in ecne zelfdc noordwesl en zuidoosl gcrigle lijn; cn als men deze lijn nog verder zuidooslwaarls volgi, vindl
nien nog een dei'de mcer, dal van hcl gebeizte Talang, hclwelk ecblor veci Ueiner is daa hcl mccr der X -KfUii's.
De landsliwk tusschen bot iwecdc cn derde mccr vorrai de Afdeeling Xin Kolla'a, ondcr liei bcstuur van ecnen Conlroleuv
IC Solok cn cenen Posü.oudcr Ic Soepaymig. De bcbngrijke Afdeeling Taiiah-dalar, «-»arschijnlijk bei hart van hei
voormaligc Menang-Kabouwscbe Rgk, behoort ondcr een' Assislcnt-Residcnl, gelijk ook de Afdeeling L Kolltt's, bel
vruchllMarsic gedeeile van alle, waar bei Uimaat, op cene gemiddelde ho(^c van 1550 voet, door dcomliggcndc booge
bergen afgckoeld, als bijzonder aangenaam en gezond Wardt gcrocmd. De vijfdc Afdeeling, Aga:n. beeil bare Amblenaren
ic Agam, Jionjol, Soeixgej-Poear, Padang-Pandjnng, Meni'uljoe cn Matoca gcvcstigd. Vele punten, die uit een
ki ijgskundig oogpunt belangrijk zijn, wrden door forien of benteng's verdcdigd; iommige derzelve liggen op «ene
aanmcrkelijke boogle, zoo als, b. VI, hcl fort/tfflWfa op Z2-9, de Kock opmi, Paäang-Pandja,^ op %m. Schenk
op 1092, van den Bosch op 1545 en Yeldman op 1529 Rijnl. voelen bovon den Spiegel der zte. OfceUoon hei getal
der lievülking sleebls in cnkele landscbapiwn met cenige aaauwkeurigbcid is opgenomen, zoo slcll mcn beUelve, volgens
de laaulingcwoniicn beriglcn, in de gcjamenlijkc Pudanjsche bnvenlanden op ongeveer 416000 zielen.
Ten noorden van Ag<.m necmt de Residenlie A'jcr-Bangi^^ cenen aanvang, bevattcnde de Afdeelingcn NaUä,
Bau, Ma>ulaheHns cn Angkola. De booHplaaU Axjer-Bangits beeft cene veilige rccdc, door liefeilandje Bmidjaiig
beschul; de schepen liggen daar wel sval >-cr verwijdcrd, doch gcnielen bet voorrcgl, hiinne sloepen naar den
wal tekunnenzenden,zonder dal deze, zoo als clders aan de Weslkusl, gevaar loopcn, in eene bevig« branding voor
den riviermond om le slaan. Hcl buis van den Resident CD eenige nicuwe EiU'Opescbc gebouwen geven aan hei vlek
een günstig voorkomen. Ondcr de gescbiedkundige bijzonderbedcn van Ayer-Ba»gics,äie cene ireurigc vennaaidheid
liebben gekregen, beboorl bet aHoopen onzer beietling bi 1772 door de Inländers, welk lol le gelijker tijd Natal, Passaman
«n Mara-Taiutjong ondergingcn. Natal was korl ic voren onder Engelsche hecrschappij gewocit, helgecn ccblcr
slechts zes jaar geduutd bccft. In later jaren verkrecg dit pbauje op nicuwa eenig aanzien; doch de ougunstigc ligging
voor den handel, die er niel dan mei zeer ved moeile op de gcbcel ongedcklc rcede wordt gedrevcn, dccd bei naderl.and
vcrvallen. leven mylen bcnoordcn Natal vindl men nog ecne andere baven, Taboejong, waai- veel limmerbout voor
schcpcn en mästen gcbaald «-ordì.
De naluurlijkc gesleldbcid der ¡.innengcdccllen heeft mei die der T'arfangicAe boKnlanden zccr veci overcciikomsl.
Debergscbakels,diczichop ccnigen afsland van de kusl, of, zoo als bij lol vbk »an zec uilbrcidcn, makcn
een vervolg ull van de reeds genoomde, en vormen ook bier de grcnsscbcidingen van de lusselicn bare uilgcslreklc
vallcijcn gelegene landschappcn. Van de op lieb zelvc slaande booge bergen is de Ophir in het /•««oman-gebied liei
mecíl verhcven. Soinmiget. hebben dczen vulkaan eenc boogle van 13000 voci tocgcschrcven; doch volgcns de mcling
van den Naluurkundige, uok^eh, bcrcikl hij slechls 9309 Rijnl. voetcn De Soejnpoc, de boofdlak van de Rahait-rimcr,
r» OpU-. Joof .. Kl Tijihilirlp to»r 1" 2.
neeinl in de oostelijkc bergruggeu van den Ophir hären oorsprong, cn doorslrooml de valici Hau, alwaar een andere
5587 voel booge top, de Boekit-Tùu/joe, aan hcl nooi^doost-cinde omhoog rijst. Op dezen top ligi de be.Hcng Kolla-
Radja, de mccsl vcrbevene onzcr slerktcn op Sumatra.
De dislriclen Bau, Locndcr cn iooboe-Sikaping, die bel mccsl nabg Alahan-Pafuljang, hei hc^fdloonccl van den
Padrischen oorlog, gelegen «-aren, bebl>en daarvan de ver^'ocstcndc gcvolgeu op cene bedi-ocvende wijze ondcrvonden.
De bevolking is bicr met meer dan 20000 zielen afgenomcn, en zclfs tot in d« noordciijke gcwesten Maitdaheling ci.
Angkoh, gedeeliclijk door Batlascbe volksummen bewoo.id. deden zicb dezelve gcvoclen. De vi^oegcre bokcnde opga. -
Vau bei gcul zielen iu deze Residenlie vcrsebillcn daardoor zoodanig
dal wü dicnaangaande niel in de mogelijkheid zijn, iets
de Zuidelijkc Afdeebngcn dezelfde als
ecblei
den tcgonwoordigeu elaat van bevolfcing,
zckerbeid mede te dcclen. Zeden en gewoonlen zljn in
de naburige Padangschc botenlayiden; in de Nooi'delijkc slrckcn vindl mcn ze
,ar die der Balla's gcwijzigd, of liever, de bier woncndc Balia's bebben l.unne cigcndommelijkc gebruikcn
gedeellelijk voor Maleische inslellingen docn plaató ruimcn. De dcrpcn zun over bel gcheel fraai en regclmalig gebonwd;
de buizen der Maleijers vooral vcrdienen, om kumlmaligc uilwcndigc versicrselcn van snij- «n sebildcrwcrk, om hunne
doehnatige im'igling, en booge plaatslng op palcn l>oven dcu grond, opmerking. Lai.dbouvr, culluur en industrie doen ei',
door den bandel mei de Weslkusl, Inngzamcrband de verlorene welvaarl bcrleven. Van de Residentie BaUa-la,tdcn.
is hcl Etablissemenl op bet eUandje Ponljar,s-Kctjil, in de baai van Tapanolie, de hoofdplaats. De Amblenaar, aan
bet boofd des Bcstuurs gcplaatel, ouder den lilc! van noofd-GecommiUccrde, boudi hier z^u verblijf. Aangenaam is
woning bcnevens die van den Conlroleur, Uavenmecstcr, twec of drie minderc Koin.niescn, cn de gcbousven
ziji
van bet gar,.izocn, onder de schaduw van «erlijkc cn vnicbldn.gendc Uwmeu aangolegd. De Engclsohen bebben,
gedurende den lijd van rubn eene balve ecuw, toen zij tol in 1824 aan de TapamlioJxxai gevestigd warcn, Ponljans
reeds tot een geschikt verblijf bervormd, en na dien lijd is mcn niet wcrkcloos geblcvcn, om liei eiland door rcgelmaligc
gebouwen en lommerrijke wcgcn le vcrfraaijen. liei forlje ligi op ecne steile kllp aan don ifoordweslhoek, cn bicdl
cene slerkc verdedigmg, door Naluur cn kunsl gcvormd, aan. Do iniandscbe kampong is mede fraai en o.xJctijk, slaande
aan de ooslzijde, icgcnovcr den Sumatraselien wal; meu vindt er op de passar >ruehlcu, kippen cn vervc.«bingcn, die,
gclgk bel drinkwaler, van de vaste kusl of van de nabijgelcgenc eilandcn MarMIan. of Mcnaillur, ook wel Poeselh
gcnoemd, worden
Eonige inijlen Il men aan oozc sederi korl vcrmeeslerde havcns Barace, Tapocs en Sinket.
De Kanto'rcn, door de 0. I. Compagnie, in 1668 en 1672, lo Baroo cn SiM gevesligd, zljn, oensdeeU door de
nadeelige slolsom bumier gevordcrde onkoslen en opbrengsloii, en andci^deels door gedurige mocijclijkheden mct de
Aijincscbe cn Batlascbo bevolking, omstrccb 1764 opgclieven. De uilbreidiiig der Atjinczeiv le SUkel en Tapocs,
in lateren tijd, op dczelfde wyze als de mccsle nieuwc havens aan de pepcrkusl gevormd, cn de vijandclijke bouding, die
zij tegenover ons aannamcn, dedcn ons eindclyk den voormaligen Post le Banes, in Apri! 18,39, op niou«-s bczcllon cn
vcrslerkcn. Weklra bleck nu, wal der Atjinezen voornemen cigcnlijk gewecsl was, «ani in den nacbl van don g-i- op
Jen lOJ«" October, daaraanvolgende, werd Baroes onverhocds door ben aangevallcn. Huiine overmagl «as aanzicnlijk;
doch moed en geestkraebt van den kanl onzer zwakie tracpen deed bcn,.mel een verUes van 60 dooden, wyken.
Tapoe, werd korl daarop zondcr moeitc bemagligd; allecn SMel, waai' de hooRbnagt der Atjinezen, onder aanvoermg
van MOKIAIMI ASIP, vcreei.igd was, verslcrkte zieh op eenc gcduchle wijzc, cn bare hechle benteng's toonden gcnoegzaam
aau, dal men or ecnen hardnekkigcn wcirstand zou biedcn. Eene sclicepsmagl, bestaandc uil Z. M. fi-cgatlen Bellona
en de Bupcl, de korvel Trilon bel sloomscbip P/.oeni.'v en ecnige koloniale en gc^vapende civile scbocners,
valle, onder bcvel van de.. Kapiloii. icr Zoe w. .. GEESIÌBAITUS, voor Sinkcl [»st. Deu 21"» Mei 1&40, onmiddcllijk na
de aankomsl van do Rupel cu de Phoenix, de laatsl gewacl.te bodcms, dccd de Kolonel aicu.Eii, Gouvernem' van
Sumatra's Weslkusl, die zclf de expedilic aanvoe.xle, de landingtroepcn, leu gelale van 700, ii. de baal Seiaga,
ooslzuidoosl van Sinkel, dcborquercii, cn mot ccn 3 pc.ds kanon op de vijandelijke benteng's aanrukken. Den ZS-i'"
vvaren z'ù tot o.idcr bel bcrcik van hun gcscbul gcnadcrd, toen mcn de Atjinezen witlo vlaggen, een teekcn van
wapensliUbiud, lag vertoonen; dodi do ccrsle kolonne, vcrdcr \-oonrukkendc, werd door bel vuur des vijauds bcgroel,
naarop terstond een algcmccne aanval volgde. Een bouwilser on ccn 12 pnds kanon, in liaasl onlscbcepl cn achlcr
cene borilwcing van zandzakken opgcrigt, bragton do Sinkcbcbe balterijcn spocdig lol zwügeii; de Aljinezen wad.llen
geen' storm af, moar nninen in ovorijiing de vbigt; de kampong werd des nacbts door ben in brand gcstokcn, cu
den volgenden morgen trokkcn de onzen de verL-itcne benteng's l>i..nen. Als ecne bijzonderl.oid verdient bicrbij vermeid
le worden, dal men, ondor bel acblorgclalcn vijauddijk gcscbul, cono 30 piids caronadc l.eeft gevondcn, Van onzc
zijde hadden wij slecbts bel verlies van 3 doodei. en 12 gekwcUlc. le belreui^cn. Dal van den vijand «-as nict «ci
I IV. Scl..ijv« .W. J^lijfc „ic. ... Wri «... tee. Wem, .ijnJc, .v^b «Icrt O.lob., 1839, blj d. lot J,, 1„JIK1..