( • . ' . i m
• •; ,1
III
Í'üi
s (jiioiide, koiiU incii IniiK» den U-ivciiideji
t,x.ii nog de (loiivcnicui-üerici'nnl en <lp
en ¡{cwigligoii ailx'iii. Vci'hlrii nkkcrs,
II mi den vooi'líijgangpr d«ii «i-oiid nun,
in Iwslnnii van Bnliiviii inocsl vei/sckciTii.
aansluileii, cu ooslwaai'ls ver\olgcu lol nnu Gomnng Sahnri. Vim liiei' »hid«aai
weg van Jauahu. Sltiiige oude boom bclrcurt lilci' do dagen van gruoilicid,
Vüomiiajiisten vui. BaUioia's iiisczolei.en in zijne selindu«- rustlen van Inn.
waaro(i zieli liol oiikmi<i veixli'ingl oí' de Cliiiites iíjiie graven veroei'l, « ijzi
vvanr eortijcis inuobtige lusllmizcn stouilen, waai-luenige bloedige sliijil licl dinii za;
WdivU liier Let liavl mei wccinued vei'vuld by zulko trelTeiiric voorlioeldiMi vnii vei'giiiikolijtilieid, le Iwkoorlijkei'
vcnijíen de nicuwe •noningeii oni liei Knnhigsptnu. Aan de ousb^ijde verlieft de Ti iiaije Willemsicei'k (in¡iiil VU) liai^en
ko])cren koepel. Ai'beid noeb kosten zijn oan dcze kei'k giupuaril; iilleen oiilbivekt ei' nog con urgel, \Kiiii'van inen liei
geinis <looP de blans-inslninienlen der militai™ muzijk Iraelit le veigocdí-n. Dn Gcreronuceidc en LllIllc•l•«•h(^ gonieenlnn
liouden beurleliiigs io de Willemskerk en iu de zoogenaiimde Buileiikerk iii de süid (de eeiiige, dio alduar van de vier
Í9 overgcbieveii) hunne godsdiensloefeniugen, lcn\'ijl do Roumsclie gemeeiite cono nelle kork aun den noürilwälelijicii
hoek van liei Walcrlon-pkin bezil.
De iiuizen längs Nowdicijk en Rijswijk, Uoe«-el minder liiclilig gelegen dan die van bel uílgcslrekle Konin¡-s¡>kin,
gcnicten eeblev liei vooiwgl van voorljijstroomcnd «aler. Do grasscimilen, die alie morgens liei vocdsi-l vour de paoi-deii
aaubrengen, op- en afvareiidc priuiiiwen, ÍDlaiide«, die ¿eb den gaiisolieii dag in de ondiepc rivior !i«iioii, goveii, lielialve
de dagclijkschc liewcging van rijuiigeii, van voelgangera uil alie gedeellen van Indio, viiii Javaiicn die mei vriiclilon,
groeiilen, blocmen en «andoiende gaarkeukeus, van Cbinezeii, dio, door een' drager (koclie) mei lyiiwiiden gevolgd, niel
een raramelnarlje ruiidloopen, aan rfeze oorden cene ongeinceue levendiglieid.
Aan liei einde van Jlysicijh, legenover den oiiafzienbai-on i-eglcn weg naar de sud, en weiiiige buizeii \oorbij liei
hölel, waar ile Gouvenieiu-Geiieraal gemeciilijk de cerale liagon vau iedcre maand lol liei geveu van andientiün en
parlijen vcrloeR, ziel meu hol subooiie gebouw de llannoiiie (Pbal Vili). De sebilleivinUlc biils woi'dcii in do riiiino zulen
deíer soeieteil gegeven. Daarnaasl zijn de gelionwen vau hol in 1778 0|)gcrig[e Balaviaasdì CeiuH.iscliaii, alsvaar llian«
ecn museuin van nalunrlijke liislorie en oudbcden verzaniold wordt. Van hier ioopl een fraaije breede rijwi>g längs liei
in 1794 »angelegde kerkhof der Europeaneii, acliler de weslciijksle zijde van hol Knningsplein om, iiaar Tn>ia-nb<mj;.
Te paard vindl mon verdor een' iiosclirijkeii weg naar Pa,-u¡MlUm, längs de kleine, doeli neue Eiigelsebe kork en liei
weesliuis, waariia mon weder aan hol einde van Wdlavralm lerugkoinl, Bcgccrl inen lieii rid nog veivlcr iiil le
slrekken, üoo slant men van daar regls af den weg in naar Moesler Coritelis, die <lc hceilijksle gozigten van hosseben
en veldcn cn de praeliligsle hislliuizen oplevert. De luclilslreek Ls bier zeer gezond on d« wärmte minder dnikkeiid
dan in do uabijlicid der sUid.
De groolc slcrfte ondei- de ingezotcnen van ßolnvio, voomaraelijk sederi de noodlouige nardlieving van 1690,
wanrdoor de modderbank voor de rivicr zoodanig veip'ooUe, dal de beboorlijkc afwaleriiig lieleminei-d wonl, en al bel van
boven argevoerfe vuibis zieh in cn om de stad voraamclde on de verderfelijble uildampingen veroorzaaklc, gaf Danloiding,
dal men »ieb langzamcrbaod meer biiuionwaaru begon te vcsligon; doch bei is corsi nadal de Gci.eriial daeídei-s do
veslingwerken en bel kasleeí van Baluvia dced sleeiilen cn de stad gelioel verliot, dat eeiie algcmccnc vcrbliizing naar de
zuidclijke omslrekcn plaals vond. In deze dagcn verlooiil Balavia nicls mecr dan cene vcrzaincUng- van (wkliuiwii,
mngazijncn en onde vervalleno gebouwen; iii de buizcii dier zcifdc graclileii, weiko eeiimaa! niel de lleo.eii- cn Kcizei»-
graclilen van Amsladam kondon wcdijveren, en waar eertijcU do Gwten van /w/i»gevcslig<l waren, vindl mcii nn anna.llge
Porlugeseho kauloorkierkcn, wier bruinc kk-ur bel Javaansclic bloed doci kennen, of onaanzicnlijke Cbiiicscbc bandwcrksHedon
lerag. Do toko's cn pakbuizen aan de groole rivicr (de TjiUwnng, die, längs de marincworf »Im,.mende,
mei cen kanaal ucliler om liei Boom-buis zeewaarbi goloid woixll) en in de biniion- on builen Nieuwpnnrl-slrual, worden
noodzakclijkheidsbalve iiog ondorbouden, cu de in 1818 cn 182:5 gelrauwde beiirs en Javasebe bank geven aan dil
gcdcoUe der stad een betor aanzieu.
Op do ui-cn, wannccr zicli de Eumposclie liandelaais in Iiunne loko's bcvindeii, becrstlil in dezo huurton cene oiigeinoone
bedrijviglieid; koelies, wclko zware lasten lorsolien, deñige Aj'abici-on, winsizieko aiinczcn, Xcdcrlandcrs, die do toko's
bozoeken, vcivulleu de slralcn, in weiVwil zclTs von do loo.lregle zonneslralcn; naauwclijks is echter do lijd, voor deu
bando I beslcnid, gecindigd, of dcurcn cn vonslora worden gcslolen; iodev spccdl zieh luiiswaarls, ci jr ialcr seliijnen
Alleen de Cbincsclie wijk {Kampnng Tjhm), ann de wesUgrie der stad, vorlooni altijd dezolfde Icvcndiglieid-
Riùin 16,000 Cbinezen bowoiien <leze naauwe, morsige buurlcn, waar de lucbl door allerlei vreemdc rcukworken besmel
is. leder Imis bccft cene werkplaals of wiukcl, waarin de (¡verige bcwoner immer bczig is, cn waar men allijd eene
soon van allaav ziel, woaroji, naasl ecn brandend lampjc, wiei'ookslokjes, enz, aan <len tegcn den nniur gesdiildcnlcn
afgod gcolFcrd worden.
In kunsten en liaiidwcrkcn zljii de Cbinezen zeer licdrcvcn; men vindt onder ben eenc mcniglo rgluigraakers, en
zclfs onkele, die vrij goed hoiv-lcgies reparei-en. Ilun scbrijfgorecdschap beslaal uil con leUteenlje mei Cbiiiesehen inkl
2 '