— "O _
opiHJcrigc bewegingen te y
(Inoli <lc CliinezPM, liuniicii euvclinoed («pcrkl liende, 1 m, <lie
wpliJrii tol Kobu, Pniikal-Piming en .Smigej-Slnn over
I. Gepnslc manti'cgclcn
bragtcn eclilcr all<
Ippiig, ei; iPjfciiwouiiJig i» iii icder ilislrict hel beheei
NcderlantUclien f
o|igc<l rasen-
¡Viuir gelang van lict niccr of iniiidcr dicp uilgrcvcn van den grand, vmlccU mcn de mijnen in koUong's,
koclicl-ltulloiig'» ei. toeliel's. Dn koiioi.g's, of diep« mijnen, vereisclicn uil den aard der zaak din mccstcn .ubcid, maar
woi'den ook voor de incesi winstgevcnde gciiouden. '\ú6r ¡let ondcmemen ccner koUong verbinden zicb eenigc Gblneien
mei elkandei', en onilcríockcii, door iniddel van een ijiíren boorwerkluig, den grond, waar zi] denken, dal eene rgke
linliouüendc ei tsìnng nnnwc^ig is. Bcanlnoordl deze procr aan de gewenselile kenteekenen, dan ivordt, na een heriiaald
ondcrjocken door don Administratcur van liei dislrict, met zijne oniierhoorig« CliineKbe en Inlandscbe Uoofden, de
locstemniing lol bel oiilgiimcn der mijn aan den Rcsidcnl van Banka gevraagd. Ilet Gouvernement verlectlt alsdan
fion geldclijk voorseiiot voor den aankoop van gcreedscUap, liuisraad en ievcnsmkldelen, voor hel loon der arbeiders,
hel boiiweii van een Imia voor den Mijnopzigler, cen snaelüiuis, verscbillende loodsen, enz.; belgecn over liet eerele
iwcejarig lijdvak van den oaiivang der onderncming eene som van / 12000 à / 20000 bcdraagt. Dot lin wordl
(laaiTnlegen voor / ISi per pikol aan bel Gouvernement afgelevertl; dewijl de ondervinding eebter geleerd heeft, dal
sonis de iiiciiwscopende mijn geenszins de voordeelen aanbragt, welke men zieb bad vooigesleid, waardoor 's Lands
Solialklsi nadeci leed, lOO inoelcn, volgens eene der laatsle bepalingen, de Distriets-BIünhoofden voor zulke mogelijke
^erHczen wnarlwrgen. Na liei aanstellen van eenen Mijnopzigler (Kongsie) en een' Sebrijver, die mei de huisboudelijke
adininisU'atie is belasi, mrcU bel eigeolijkc mijnwcrk begonnen. YcrscbiUende waterleIdingen van eene nabijzjjnde
ri\icr, lol fiel in benegiiig brengcn van liet md ééner of mecr beuten kettingpompen, welker breede sebakeis bel
opwelleiiJe water uil de mijn opvoeren, too ineile eon kaiiaal (bandar), waarin de tmnats wordt.ifgespoeU, zijn bereids
gcgmven. Vcerlig tot zestig nrlieiders dclven nu den grond uil in den vorm van een langwerpig vierkant, van 400
lol 500 voel lang en 150 tot 200 voet breed. De eru, die zieh tot op cene diepte van 30 of 40 voel zelden
nieer dan in drie lagen boven elkander voordoet, ivordt in de nabijbeid van den bandar vergaderd, en de overige
aarde elders weggeworpen. LaWr zifl men de eerslgenocmde in bamboczcn manden, om ze van de grove ileenen te
zuivercn, en d.iama in den bandar te werpen, alwaar bel afvlocijende water de aarddeelen wegspoell, icrwijl de vcnnengde
massa mei Spaden, of paljol's, gedurig legen den slroom wordl opgestuwd. Del lin zinkl door deze bewerkícg op den
Iwdem van bel met buomscliors bekieede kanaai, woi-dt emdelijk verzaraeld, nanr don smeltoven gebragl, en aldaar
lol sebuiljcs of lange vierkantc blokken van 4 pikol (6
zand vermcngde klci venaardigd, verdient, zoowel ;
zameiisle!, bewondering; de blaasbalg lieslaal sleelits ui
scb"(jf, dio aan een' langen slok is lievesligd, wordt been e
onderhoudl, dat er gemiddeld 55 sebuitjes lin op éénen nacbt — overdag geseliiedl dil, om de groo« bitlc, zelden —
worden gegolen. De opbrcngsl van lin bedi'oeg, in 1837:
i íé gewigt) gegolen. De smeltoven, sbebts van Itarde, mei
; de ketiingpomp, om eenvoudigbeid en tevens docbnalig
een' uitgcbookien boomslam, waarin de zuiger, eene bouten
n weder gelrokkea, en den gloed der 1«
•o lid diítrict ¡hMoi I20i,95 pikols.
..ma..
...2819,85 .
te /.anea 16250,60 pikolí;
welk geul, in 1839, lol de aanzieiilijke bocveelbeid van 69212,23 pikols is geklommen, Op verscbeidene plaatsen bevat
de grond ook oog ijzcrerts, die ecbler niel wordl gegraven. Op BilHlon, daaronlegen, waar dezelvc in veel grooter
lioeveelbeid aanwezig is, levert zulks aan vele Inländers eene bron van bcslaan op.
BUUion niaakl een deci uil «an de Residenlic Bnnka. Ilei iä in de Afdeelingen Taiuljonn-Paiuluiig, Darai,
Laicul, Blantoe, Sedjneh cn Boeiiing vewleeld. De bevolking bedraagt een gelai van 6000 zielen, en wordl door
een Inlandscb Jloofd, of Depalli (vrceger door een Ncderlandscb Gezagbebber), bcsluurd- Eene menigte kleinere eilanden
vorraen lusschcn Bankn en BillUon bei vaanvaler, dal onder den naam van de GasparstraUn bekend is. De Lepar-
EUanden, met 450 inwoners, aan de zuidoostkusl van Btmha zijn van dozolve de voornaamsle.
Na een kort verblijf le JUunlok, ging de Triton naar Riouw, de boofdplaals van de eveneens genoemde aesidentie,
onder zeil. De bijna onlelliare eilanden, welke dil gcbicü uiunaken, slrekken zieh eenige mylcn ten noordweslcn von
Bmika lol aan de Engelscbe boofdplaals Swi^fl/jorc, op den zuidelijkcn uiüioek van hel »cbicrciland van Malakka, uil. De
^aluu>• zelve Iwefl dezen Arebipel in vei«:binende veixleeld; bier ligge« de eUnmlon zoo d,si bij elka..der,
dal zij « a geheel scbijnen te vormen; g.nd., daai.=megen, ziju zij door l.reede en die,«, ofsel.t«.. ^^
mei banken en klippen bezaaide vaai^waleren geiebeiden. De liimng-Eila.ulc., .nel den zetcl .an bei ^ederland.M.•h
Besluu.- zijn onder alle v«r onsde belangryksle. Ten westcn van daar üggen de Balla,n- en Galang-Eilum/,;., biig^
welke de van Java en Ckim naar Slraal Malakka bestemde scbepen, aan de oostzijde door .-ilraal 2h:u.o en
aan de weslzijdc door Slraat Onjcn, of Doerian, beide uilloopende in Slraat S i ^ c - e , lumnen koe™ nomen. ^0K
verdcr wesiwaarts Ireil mcn de ondicpe Slraat Subon a; 1, tusscben de Saio«- cii Karim-m-Eihndcn en de läge
7'L'Zl-a, terwyi' zieli mecr zuidelijk de Li,i§a-EUa>,dm vooi'doc.., welker oppervlukie weinig
,1 tedraagl
van die der Binta,ig.Eila,ulcn vei.ebill. De ullge^ti^kthold land, van alle te znnieiigonome
onecveer 100 n Geographische inljlcn.
vroegere ceuwen was deze Arcl.¡i«l aan de inagt der Maleisebe Sultans oiidcr«-or|K;I>. AOIÍC,
ahleiscb« Gescbiedboeken (Si<ljara Ualayoe) zoudcn de elgenlijkc Maleijers uil bei miado.. 1 Sainali-a, ondi^r
e Hoofden
aanvoermg
Crootot, naar bei scbiercihnd
n Asió, laici
er bunne uilbreiding aanzicniyk; groote siede.., als Süigapore, .
(na Chr.) maakle »w« , naderband «o.umiED sjaü genoemd,
Binlang en Linga, dcstijds door
iland gonoemd, zijn ovorgekomen. Wcldr.i we.d
o>' en Malakka, verrcz^n aan de kusl, eii in 1276
, van iSK^miR, Sullan van Mahhka, zieh van
volkplanling bewoond, meoster- Du ovcrl.;veringon
7erbdeü, 'dal BirUnng aÈonderiyk door Maleisebe Verelen wcitl beUuu.^, die hun verblüf bielden
ßhUa>xg, door de Ualeijers Goäh genoemd, aan den voci van den borg
spoien mecr le vlnden zijn, cn
•r magi.in den aanvang der 16= e
zü, m 1516 en 1522, lioewel
vergeefe, ondeniamen, de k
;iavvan tlia.is echter geeiic
zulk eene boogte was geklommen, dal
(1511) door de Porlugezeii verovewle
stad Malakka te bclegcren, Intusschen » n Malakka de zetel Ii; jr Sullnns naar DjoUor overgci.ragt.
_ r bleeC de Kcizer van Siam, de eigenlijke oppeimagligc beziller van bel gelicele schiereiland, liumic
jalriijki^bc sebalting en gczanUcbappen onlvangen, lotdal zicb, in den loop der 17' eeuw, de magi der 0. '
Compagnie zoodanig uilbrcidde, dal de vasatlen, daardoor geruggesteuj.d, zich -i" "
onllrokken- In 1711 wei^d de ' "
BETAUAH rOEim, d. i. SuUan m
den iroon aU Sullan
•rpligliiig jegens bunnon Leeiilieer
bekend ondor deu iiaam van Sulliii.
ì bloed, door zi. ndabara, of Rjjksbcsluurder, vennoord- Dezc bi
vestigde denzelven le Pankalang llama (bel legeinvoordig nog slcelil» in
ue uc»u...idc 0>id-Rio,i,i:), op Biulaiig, doch word korl daarna door eeiien baslaardzooii van BEDUIA.I roETin
,gebragl, aan wien de regering tot in 1722 verbleef, toen bij, uil weirwraak, • - —'
__ _ d door dei. Boegluesclien l'rii.s BUSO JUMWI, te P aMa i i g Ji"""< we.-d belegerd
^ " c v 7 n . SOLEIJU.» deed àcb als Sullan van Djohor en P<J,a„g, op de vaste kusl, cn van de BinUwgfA,^
a'Eila,iden uitroepen; BÌUS «ÌMW» wcrd door hem, uit erkcnlelijkbeid de bewezenc bulp, tol Onderkoning
BMmg, mel bel regí van erfopvolging, aangesleld; zijne volgeliugcn vesligden zieb aldaar met der woon en
wei^en seden als een mol de Maleije« vcbroedertl gcslaebl aangemerki. Tol bi 1751 bicef deze regering van eeneu
Ualeiscben Sultán mel eeucn Boeginesehcn Onderkoning gercgcUl vooilgaan; doeb van loen af rezen or gedurig gesobilkn
lusscbeo de beide volkslainmoi, waarin ook d.- Nederlandeií, die desiyds een' kleinen Posl te K,anla-I.{,isic, om den
lúwluikbaiidel legen le gaa.., baddon opgerigl, we.-den bctrokken. SIeclilí voor korlen lijd niogt liet den laalslcn, door
berelellcn; zij o " u zclve z. vijandige b
vrcdclievcude pogingen, gelukken, de
1784, de Schout-bij-Nacbl VAS OKX^ we«l afgezonden, oni Bi»U,ng in bezil le nemen. De Suiuin
week naar Liuga, en de zelel der Slaleisebc Vorsten «-erd daa.-door voor de derde ni
Onderkonnig le Jlictw bleef gevestigd, Uei Uijk vvord eindclijk, na zijucn dood, oiider zijne beide
UOÍSSSI., gezeg.1 SOZLONO, of ccr,tgcbore,.e, en AÍIIÜL «.U, door onophoudeUjke leisten, ges
in 1824, door de welbcstuui'dc pogmgcn van onzen le vroeg ovorledeuen ve.^d.enslclijken -\.nbtenaar c
zijn vcreQcnd. Djokor, Paha„g en Singapo.-c kwa.nen, dien ten gevolge, aan toígkoe ho^sec, lenvijl^DOL «i-
,, ICTOÜI allee.i de
Livga ei. Bi>iU>.<g bkef beiluden. Deze verdceÜng is door hct Londcnscho Traklaal van 17 JL.arl
bevesligd, en daarby !• is bel oppergezag der c II Groní-BriUanje tocgekend. Nalcrlaml
had inmiddeis, i« 1818, zijne bezilli.« Biomr, dio sinds 1795, na vc.-drijvi.ig door de Boeginezen, was vcriale..
geworden, weder aanvaa.xl; de Seboul-bij-Naehl WOU.HBB« b..gt aldaar ee« Conlracl mel den Boeginescbeii
Onderkoning RXTUI WAFAH tol sland, en BACI.SÍ!. SJÍII .leed, logen uitkeering eener aanzionl.jke jaarweddc,
aan ons afsland van zijne souvereine i-eglen ovor al do eilanden, leu zuidon van Simal Singapore gelegen.
llel Nederlandsebe gcz^.g wordl ibaus <loor den Resident van /liouw uitgeocfcnd. Eenige mindere Ambtenawn, in de
betiikkmgen van Onlvangor, Eoiilcn Koi.iiiiies, Paklmisineesler, NoUirU, Scboul e.i Uavcnmeeslcr, zyu bem op de lioofili.laal-s
Jtiouic een «adjc aan den noodwestkanl van hel gedecUe Ta.uljnng-Pi»a>ig, toegevoogil. llel w