I, ; ' !• • i
M ' ''
S -1
i l
i i
Ijckopcn den aanscliouwcr, <lic van uit den open' kocpct of pandoppe, ann den voorknnl der xvoning, liot oog over tini
lieerlijke panomma laat weiden. Ver bcnedcn den tuin ziel men liet donVcre groen der komjboomcn en de bainbotïeii
dukcn van eeoc nedcrigc inlaiidsclic kampong, die zJcli oiidei' (le bmmer sehijot le versehuilcn; nog vcrdci' indo dieple
gUnsWrt de walervlakte van een binucnlandseh mccr — Dam genaamd — tuísclien de schildcrachtigste scliakeringen
van bel lluweelzacliie groen der rijshelden, van donkcre bos«licn, van bier en ginds versprcide groepen huisjes
eu kroukelcndo beken; lot eindeljjk de golvcade spilsen van bet .\njcrsebe gebeiçle met haai- iiooloclitig geboomlo don
gezigteinder bcgrcnjen. Na een lieerlijk dincr, w-aar de beste Ilollaudsche dopenvtcn, ki-opsalade en aardbcijen ons in
Eur'opa vcrplaalílen, w.iar do ehampngnc jynen geurigen smaak, dien liij in de ornile «» zeer verliest, door de kueie
lemperatuur van den dampki'ing liad leiugbckonicii, beveiiiden wij ons door een middagslaapje voor tot eene wnnileling
in de Dabijgelegene koflijtuineo.
Met een scliiuerend twd verbeiddc de bijkans ri.
!ht bare inzameling; eldcrs tierde de jonge pbnt onder de
kslc Spören van eencn vrucblbaren grond. De aanplant van
tot jaar loe. In 1836 bediwg der«lver opbrengst 500,000
sehaduw van pisang- of dadap-boomen; aUes draagt de duidelijksl«
kodijboomen neemt op /«ra, en vooral in Baiifom, van jaar tot j
pikols (ieder van 125 po.id), en voor 1842 werd dit gelai reeds
.,000,000 bcgrooL Wajincer de kolCj tot rijpheid
gekomen, woi-dt xe boon voor boon geplukt; de plutkers ontvangen betaling naar gelang der boeveeibeid, die lij
aanbrengenj door werkUiigen wordt de vrueht van bare buiteoste roode scliii onldaan, daarna iu seliuren gedroogd en
eludelijk door slanipen of m eenen molen, die met karbonwon of water geiireven wordt, ook van de tweede liardere
scliil ontboíilerd. In soininige Resldenlien echter, wordl de koífij dadelijk na den oogst gedroogd en vervoigens in den
molen van beide basten tegelijk onldaan,
Op een' korlen afsland van bet landgoed beklommen wij een' der bergruggeo van den Karnng; sebooner dan ooit
deed zieb van bier de ¿)fl«o-vkkte aan ons voop (Pinat XIV), en met moeile zouden wij ons aan dit scliooiic gezigt
bebben kunnen verzadigen, indien niel de ondeigaande zon ons gcnoopl bad de sobreden liuiswiiarls la ríglen.
Oel verbUjf le Tjiomaa was sieebts korUlondig, te korl voor zoo veel genot. Vóár mj eehter bet bekoorlijke
iustoord verlieten, noodigde de llecr B., Contrôleur der cultures, mij uit, om den nieuweu aanleg van eencn
tbeelubí op 2500 voeten boogto van den Karang te gaan bejigtlgen. Een eiud weegs bekbinmen wij den berg le
Jiaord, nu eeus door digte bo&seben, dan weder längs kale of met boog gras (alang-alang) begroeide ruggen; gedurig
raoesten wij aßtijgcn, om de arme dieren adem te laten scheppen, co eindelijk waren ze zoo vcrmooid en ook
liet smallo voetpod zoodanig met omgevaQcn boooiBlammen of digte struiken vei'Spcrd, dal wij de paardoii aan de
lorg van eeu' bedieade aeblcrlietcn en le voci onzen weg vervolgden, Ontzagwekkend rokien vreesselijke wolkgcvaartcn
vali de kruin des bergs, die in cen' donkeren naclit sclieen gebuld, iiaar ons of. Een drcigcnd onwcdcr pakte zieh
boven onze hoofden te zamen, de 2on ncigde lea ondergang en wij slonden een oogenhlik slil van vermoeidheid.
Een oïdMsehrijfelijk sehouwspel wekte onze eerbicdige bewondering. Ver beneden liet donker groene weefsel van
de toppen der boomen lag cene onafzienbare laiidsücek aan onze voMen; inet éÉnen blifc overziel hier de nietige
mensch cene ruimle, die by in dagen tijds niol kan doonvandelen; van hier aansehouwt hij in slille aanbidding
de grootbeid der sehepping, hei seboone der aarde; hier werpt hij een' flaauwen hUk io bel hcelal, en zinkt u-eg
in het gevoel zijner nictlgheidj maar ook bier gcvoelt hg eerai regt zijne verhevcne bostemming, waar de wcreld mei al
haar gewoel, met bai-e grootheid, met ha« schepseien en goedercn, met bare zorgen cn beslommering als een kleed
aan zijne voelen ligi ultgcspreid- De Slraat Sunda met haré eilanden sebeen door de laalsle glooijende lieblstralen in
eene yxiuizee herschapenj nevelach% vermengde zieh liet hooge geborgte van Sionalra reiel de wölken; regls vertoonde
zieh op 25 urcn afslands de groote baai vau Batavia als een enkele waletdroppcl; ginds waren aan eenigc Kehlende
punten de door de zon besehenen witle huizen van Somig kenbaar; lerwijl clders de verdiklo dampen eene gelicele
íandstreek omhulden, en waar i.og een enkele Uebtslraal doorbrak, de voorwcrpcn, door eene betooverende werfcing,
duizenderki andere kleuren en vormen sehenen aan te nemen.
Eensklaps ralelde een gcwoldige dondmlag, met diúzenrfe eeho's, door de kloven van den berg; de aardc sebeen
op liai'e grondveslen le schudden. Met onlzellende kracht drcven de zwarle wolkenmassa's om ons becn en sehenen
ons van de hewooiide wereld weg le willen nikken. Nu barsUen zij mei verschrikkelijke stroomen losj Ihkkerend kliefde
de bUksem de luebt, en bij bei onafgebrokcn gekneltcr en rommclen des douders sebeen het ons aU dreigde de berg
in te zullen störten- Toen de lievigsl« stortregen voorbij wai, die ons een oogenbhk hei gezigt tot op lieo [>assen afslands
had beiiomcn, klommen w« venler en bereiktcn cindelijk een bamboczen hui^e boven aan den iheetuin, waar wij doomal
cn beveiide van koude eene sehuilplaals vondeu. De Uieeluin zclflcvcriewehiig merkwaanligs op. Wij zagende heddingen,
waar de jongc planten uil pillen getceld worden, on eiders den aanleg der beeslers, die op 4 voet van elkander gepoot zijn.
De« luin bevane 80,000 van die lieeste«; doch iu aiideiH: woitll dit gelai loi op 2 cn zclfe 300,000 gebragt. Nadal de
bluden op eene gcheel biiwndere wgze zijn geplokt, worden ze in daarloe beslemde fabrijken gedroogd cn veder hewcrkl;
de kwaliieil der veiki^egene lliee hangt, boczeer ook van gi-ond en luebtslreek, boofdzakelijk vau dcze bereiding af. Daama