Togcn liei vallen van don avonJ liaddiiii wij Manado bercikl. Do seliilderacbtig« Kgging dezcr jìlaau, aan cene
giwlo haoi, vici om pccds op sominigo boog gclcgcnc punicn, aan den weg van Totulano dcn>-aarls, in bel oog. Aan
de Doordzijde dcier basi zicl men eonigc eilaudjcs, waarondei' ook liei loogcnaamdc Oiid-Manado, \vaar ccrlijds cene
suid Manath bcslond, locnmaals zccr aajwrciilijk, doeh DU rceds vóór vele jaron dooi' de inn-oners vcrlalcn, die lalcr
hcl tcgcnwoordig« Manadn sliclillen. De boofdpbau 'n'oiill aan don zecltiiil door bel fon Arnitcì-dam (op 30'
Pi. hccodlc cn 124» 56' 0, lenglc), als ook door ecne stracdbatlerij verdedigd, Zg liestaal uil zeven a&ondeilijke negarijen,
Hnnado, Ans, Banlik, Klabat, Toìulniio, Mamoei'ing en JVép-ii-iaAaroc (of niouwe negorij), waarvan de íes
coKic usar de UoorJncgorijen dcr vooniaamstc landschnppea zijn gcnoemd, Derzclvcr bcwonersj vroeger aand«bcerecb.ipp|j
van lict ICQ zuidncstcn gelcgcne Koningrijk Baeian oudcrwoi'pon, onllrokkcn aeb in d« Iwecdc beUt der 16° ccuw
acblerecnvolgcns aan die opperraagl, Te Manado, bun vereenigingspunt, wcni onderUng een veibond gcslolen. In de
laiidiaal ma>uihassa gclicelcn; en toen latcr de Spanjaarden zich, om eigen voordeel, aan den Voral van J!ocian aansloien,
iici>cn do iiieuwE bondgenoolon den bijstand der onlangs op Ternate gevesligde Nedcrlanders in. In 1660 wcrden
eindelijk de S|>anjaardcn dow snioii cos (twcc jaar lalcr lol Landvoogd der Moluhhes benoemd) gehccl vei'dreven;
do 0.1. Compagnie deod cene bouWn slcrktc aanlcggcn, die in 1673 door d«n Fiskaal FBÌKCX hcrbouwd cn Amsterdam
goiiocjnd word. Bclangrijko gcbouwen lell ìtlunado niel; di>cli do aanicg der woningcn is regclmatig, en, doiip vmcblbooiuen
cn ander groen oinringd, levcrcn de buizen oene niel onbevallige verlooning op. De Cbinczen, de voornaamsle bandclaaii
lo Ulanado, Ijowoncn hcl zuiilwestclijke gedcclle dcr slad, tenvijl toen aM dcn niond dar Tondmio-thar, die benoonlcn
(Iczcìve in zco vlocil, cene mime, ovcrdekle passar, of marktplaats, aanlrcft, waar sleeds een Icvcnig vcrlier plaatsLceft.
Bcbalvc de Rcsklcnl zijn lo Manado slecblí weinige Gouvcrncments-Ambtenai'CQ gevcsligd, en de geringe bezeuing
vali boi fori is voIJtwndc, om bel Noderlandscb gezag ondcr de vrocdzame bcvolking le Landbaven. De Cbinczen
staan onmiddcllijk onder den zoogenaamdcn Kapilein-Cbinecs. Ouk de Mohammedaanscbe inwoncrs bebben bun eigcn
Iloofd. Voorls vortnen de Iloofdon der zeven genoenxle negorijon, onder bel Toorzillerscliap van den Rcsidcnt, deii
giwlen Land- of Manaluissa-mi, voor welkcn de Alfocrsebc bevolking, zoowcl dcr slad als van de bmnenlanden, voor
zoovorre zicb legenwoordig bc! bondgenoolscbap der Maiuiliassa uiUtrekl, te regi slaal. De vonnisscn van cenen cenigziiis
gcwigligen aard, door deseo Landraad uilgcsproken, zijn ecliler aan dco Raad van Juslilie te Ternate ondero-orpen,
die insgelijks bare rcglsplcging over do Europcanen, Malcijers, Cbinczen cn andero vrccradcUngen van de Residcnlie
Manada uitocfent. In de bbineolandsclie negorijen zijn verdcr nog de Kapala-balok's, of Majoors en Kapileins, zoo aU
le onderhoorigc Iluokom's (Reglers), met bel bcsluur telasi,
n den Resident van Ternate, docii werd, bij eene publicalie van dei
ic afeonderlijkc Residcnlie
ZC ibans meeslal gonoemd worden, benevem b
V6<5r 1824 w-as Mnnado eeoe afdecliDg v;
I4J» Junij van dal zelfde jaar, door den Gouvet
onder bei opper^zag van den Gouverneur der Molukkes vcrkbiard. Sederl bestaal de Residonüc Monada uil bei gcbeelu
noordolijke scbierciland van Celebes, zuid- en zuidweslwaarla tot cn mcl de bogl van Knjeli-Pahs, en de landen
van daar längs de zuidk-xisl der romini-baai, toi kaap Taliabo, bcnevcns de noordoost van Manaäo gelegene Sangh--
en Talaiil- of Salibabo-EUandcn. Be bevolking der gebecle Residenlie wordl op 170000 zielen gerekend, van welke
er mim 82000 in de cigcnlijkc landslrcek M<au,hassa, rael inliegrip van 5540 in de slad Manado, wonon. De Manaha^w,
mcl 286 dorpen, beslaat bei noordooslelijble gedocllc van Celcbes, en grcnst »•esl- en zuidwestwaarts aan Amoerang
cn Belang, Iwce veibge zcebavens, waar Gouvernements-Opzieners gcvestigd zijn; verder wcslelijk volgen; de AfdccUng-
Gorontah, met eenc niel onaanzienlgke boofdplaals, aan eeoe diepe baai in de Tomini-bogi, hei veAlijf van ceocn civilen
Geiagbcbbcr, en voorti cenige kleinere cn grooterc Rijkjes, die voor ons minder belangrijk zijn. Laogs de kuslen vindt
mcn ecnigc zoeplaatscn, als: Boelan, Aua, Kaiidipan, Bocwool, of Bieool, vooral TmUolie, Dondo en Prigic, of
Pttrigic, aan de baai van Tomini, welke bandel drüven mel de boofdplaalscn Ma>\ado, Kema, de Sola-Eilanden, enz.
A C H T S T E HOOFDSTÜK.
Nxlciluditlic Dallmsffi o[ Ol TU] Ccicb«. (¡[el CoiKcraanciil v
Van Kema naar Ajnboim leniggekeerd, bleven wij aldaar nog cenige weken geataUonecrd; doch deu'ijl wij rcciU
vroegor ccn en ander over dll ciland mededeelden, zullen «ij ü.ans bei verblijf van de Triton in de Mvlukkc^
aibrcken, om de korvct op eene reis in bel gcbied van Makaiser le vcrgezellen.
Van Amboina derwaans «ilende, rigtlen «ij, na bei verlalcn der Molukschc Zee, den koers door Slraat Bcclon,
een naauw vaanvaler tusschen de Zuidooslkusl van Celcbei cn de eilanden Bocton cn Motu-, of Pangasanc. Dcze
eilanden woiJen mct bei ^eslwaarls gelegene Kambay,u,, den Wai,coni- of Wcooni-ArcAipel, bcnoordcn dezelve,
ie kleinere eilandjes, gezamcnlijk de Boeio7i-Eilandcn genoemd. Zij worden d en ceno mcnigle . . „ . oor cei.cn Sultan
en vier onderboorige Vorsten gcrcgeerd, die bei oppcrgczag van bei Ncdcriandscb Bcsluur tc M.,kaiser erkennen. In
vrocgcren Üjd onder bol gebied ^-an den Konlng van Tcrmte belioorende, winden de Boeton-Eilamlen door bei loen
ZOO gedueble Rijk van Maka^^er bemagligd. Wcl deed »b er in 1664 en 65 bei gezag der Oosimdiscbe
bonv.-de hij iwec slerklen op de boofdncgorij aan de '¿uidweslkusl van Bwtcn; docl. nr
Compagnie ccrbiedigcn,
verlrok violen dezcive woder it
op laatslgenoemde bcbaal.l, gaven aai.leiding toi bel siulten van een eonlraol lusscben do OosUndische Compagnie c
dcn Koning van helgoen lalcr, in 1804 en 1822, wcrd iiemieuwd. Gedurende de l&l» eeuw bield mcn zeli
een' Posdiondcr le Kalang-Soesoe, cene zceplaals op de PiooKlkust >an de Vwaalbaai, aan de ooslzijdc van iocto?.
gevesligdj docb de gcringo vooitlcelen, van dcze eikmden gelrokkcn, konden tegeii de kosten van liei ondcrboud onzc
vesligiiig niel opwcgcn, zoodai n; n dezelve ànds eencn gcruimen lijd hccft vcrlalcn. Tegen^'oordig zi'-
Eila'iden zocr in verval; de nimoedigc bcvolking lydl ve
n de kuslcn wegroovcn, lenvyl gebrck aan niiddeieil
n der Makassai-en. De ovcnvinningcn vaji den Admiraal si iX, hier in 1667
^ b o
1 besiaan ben zelve t
die bier dikwcrf mcnsclien
. dil schandelljk bedrijf docl ve
Er «-orden op Boeton djagon. obi's (eene aardvruchl, die in Ooidimlió den aaitlappcl veiTangl) en kapas gcv,-on.ien;
laalstgenoemd produci houdl mei, voor de besic boomwol van den gclicolen ArehipeU Scbildpad en Iripang zijn uilvoeiartikelen,
waaibi ecnige kustbandel wordl godreven.
Bewestcn de Boelon-Eilandcn openl ziob de iliep bndwaarls inboglende baai van Boni, die bier meer dan 20
zcemijien brcalle becft. De «-eslzljde dczer baai i» diaiis mcl juislheid opgcnomcn; doch de noord- cn oosl«-aarU
gelegene knslen zgn, evcn aU derzclvcr bimienlandcn, nog zcer wcinig tekend. Velgens de laalsle nasporingcn, scbijiil
ecbler de Boni-baai zieh m bel nootdclijke gedcello veci vei'der landwaarU in uil te slrckken, da« men algemecn op
de Kaniien vindt opgcgcven.
Oiize bcslemming naar de lioofd.icgorg vai, bel icn zuidcn der liggci.de eiland Salcjer zijndc, bepen
«ij Straat-Salcijcr in, en kwnmcn voor de bcdoclde plaaU, Boniobangon, aan de Westkust van dil eiland, len
anker. Wij scheeplen bier een twinligUl slukkcn kanon in. afkomstig van do kon,-cl twi Spcijk, die in 18.37 liet
ongcluk had, in Sti-aatSnhijer le sli-andon, doch, na l.et overboord «cn^n der l>auerij, door een loevailig
ve,anderen, of uilscbiclcn van de.. wi..d, weder viel raaklc, cn, zoi.dcr dai mcn hierbij mcnscliei.Icvens le beircurcn
hi.d, cene nabg zijndc recde bereikle. Laler werd dil gcscl.ul door de inbwrlli.gen vao Saleijcr opgeviscbt, en wij
baddoi. lliuiis in lasl, hetzcbe «aar S o eMj n over le bi<.nge,.. De Nedcrlandsclie Poslhouder van bel eiland lioudl