krijgen; teekenmunt dateert eerst van den nieuweren tijd.
Deze omstandigheden hebben ertoe medegewerkt, dat wegen
van edel metaal en essaieeren (bepalen van goud* of
zilvergehalte) werkzaamheden waren, waarin men van
oudsher heeft getracht een nauwkeurigheid te bereiken,
hooger dan in eenig ander onderdeel der metende techniek
gebruikelijk of noodig was.
Gewi c h t .
Dat betalen oorspronkelijk met wegen samenging, en
dus eertijds metalen muntstukken bij gewicht werden over*
gedragen, is de oor*
zaak ervan geweest,
dat zooveel munt*
namen (pond, mark,
livre enz.) te voren
benamingen van ge*
wichten waren. Munt
en gewicht zijn lang
blijven samengaan,
vooral ook in het
toezicht, van hooger*
hand daarop uitge*
oefend. Ten aanzien
van de gewichten
was slechts een ding noodig: zij moeten juist zijn. Om
dit laatste te beoordeelen, behoorden er standaarden te
zijn, ter vergelijking veilig bewaard. Het toezicht op de
zaken der munt ten tijde der Republiek der Vereenigde
Nederlanden ging gepaard met toezicht op den ijk «der
Trooische gewichten», d. w. z. het gewichtstelsel, waar*
naar de edele metalen werden gewogen. Toen in de
laatste jaren der 18e eeuw in Frankrijk het decimale
stelsel van maten en gewichten ingevoerd werd en dit, in
1816 vooral door de bemoeiingen van J. H. van Swinden,
(die zieh ook overigens voor het muntwezen in het begin
der 19e eeuw zeer verdienstelijk heeft gemaakt) door ons
was overgenomen, had het Kilogram als eenheid reeds
eenige jaren tevoren in onze Munt zijn intrede gedaan.
Hiermede möge de aanwezigheid zijn toegelicht van eene
kleine verzameling der belangrijke gewichtsstandaarden aan
’s Rijks Munt; tot dusverre hier en daar verspreid, maar
nu als materiaal van historische waarde tezamen gevoegd
en tentoongesteld. Het zijn de volgende stukken:
1°, Gewichtsstandaard in den vorm van een pijlgewicht
(in elkaar sluitende, geelkoperen gewichten, in den
vorm van holle, afgeknotte kegels) en wel bestaande
uit 13 stuks; het grootste is een stuk van 8 pond
(Trooisch gewicht), het kleinste weegt 40 aasen. Het
geheele stel te zamen is 16 pond. Dit gewichtsstel
(fig. 83) was de dormant of slaper, welke berustte
onder de Rekenkamer van Zeeland (opschrift van het
etui van robbevel: «Gejusteerden Munt*Dormant be*
rüstende ter Rekencamer van Zeelant aldaer overge*
levert den VII Septembris XVLXII J).
2°„ Geelkoperen Kilogram, in 1799 door van Swinden
uit Parijs medegenomen (in bruikleen van Curatoren
der Utr. Hoogeschool).
3°., Geelkoperen gewicht van 1 KG. Het eerste KG.*
standaardgewicht in ons land gebezigd, in 1811 aan
9 Deze standaard wordt vermeld in Van Swinden,en Gewichten, 1802, Deel 2, bl. 574. Volmaakte Maaten