en zilyeren specie alle stukken stuk voor stuk op lichte
balansjes (z. n. wipbalansjes) werden gewogen en door
afstrijken met de vijl op een bijzonder däarvoor dienend
bewegelijk onderstel (zie Fig. 58) binnen de wettelijke
ruimte in gewicht werden ge*
bracht. Het vijlen der munt*
platen ging dus steeds met
voortdurend stuksgewijze we*
gen gepaard. Deze handelwijze
is gedeeltelijk weder vereen*
voudigd, doordat men de pla*
ten op automatische weegma*
chines sorteerde, in een groep
van te lichte stukken (ter ver*
smelting bestemd), in stukken
binnen de gewichtsgrenzen en
in stukken met een grooter ge*
wicht. Längs verschillende we*
Fig. 63. Wipbaiansje. gen kan men de laatstbedoelde
munten, ook b. v. nog door
vijlen, weder terugbrengen tot de categorie der deugdelijke
stukken. Dit automatisch wegen is in de Utrechtsche
Munt zeer laat ingevoerd en wel |,is eerst in 1901 de
eerste weegmachine aangeschaft, later nog door zes
andere gevolgd. Behalve een kleine, snelwerkende machine*
Kuhlmann, gemaakt naar het type*Bunge te Hamburg
zijn de overige machines origineele of nagemaakte Rieh*
ter’sche weegmachines.
Ook op het gebied der muntstempebgravure is het
werktuig niet geheel meer uitgesloten gebleven. Oorspron*
kelijk werden alle Stempels een voor een uit de hand
gesneden, oudtijds vermoedelijk in een soort brons, later
in ijzer, al of niet oppervlakkig verstaald. Eenige meerdere
gelijkmatigheid werd bereikt door de vervaardiging van
poinçoenen, die weder in zacht staal werden afgedrukt
om aldus Stempels te verkrijgen. Hiernaast heeft zieh tot
zekere hoogte een ander procédé ontwikkeld, waarbij het
uitgangspunt niet een in staal, op wäre grootte, gesneden
Stempel was, maar een model, geboetseerd in een zachter
materiaal, en van veel grooter afmetingen dan die van den
te vervaardigen Stempel. De overgang van model tot stalen
Stempel geschiedt nu door eene bijzondere machine, een
z.n. reductiebank ; een stalen of diamanten punt beschrijft op
regelmatige wijze het oppervlak van het model en dezelfde
beweging, maar in vaste verhouding verkleind, wordt her*
haald door een- uiterst fijne frais, welke in staal borende,
een reductie van het model levert ; na bijwerking en harding
is een stalen Stempel verkregen. Dit hulpmiddel voor de
muntstempelfabricage, over welks nut en toepasselijkheid
uit artistiek oogpunt tot op den huidigen dag de ge*
moederen der «stempelsnijders» zijn verdeeld, is uit het
buitenland naar hier overgebracht ; voor de eerste reductie*
bank, in 1826 aangeschaft, ^werden in 1894, en daarna
weder in 1901 verbeterde machines in de plaats gesteld.
-caacz»-