C S 9 HOE_DE VROUWEN HAER LEVENDICH VERBRANDEN 9 2 9
fijn eene voet hangende van de solderinghe, wierde ghehouden in de handt
van een Edelman, om te rüsten. De Coninck gaff ons twee brieven, ende
begheerde dat wij die overluijdt voor hem lesen souden, hetwelck ick
dede, alfoo der niemandt en was die ’t verftonde, ende vraeghe wadt den
inhoudt was ende verhaelde den Coninck, dat den capiteijn vandt fchip
aen den Capiteijn van ons fchip fchreeff, waer dat fe waeren ende hoe
dat fe een goede waeterplaetfe gevonden hadden, ende wel wilden dat wij
met de pijnnas bij haerlieden waeren, alfoo fe de pijnnas naer ons toe-
ghefonden hadden. Ende den Coninck dede ons voor hem neerfitten op
d’ aerde, bij den Kijloer; ende ick prefenteerde hem doen de christailijne
glaefen met het coerrael ende de fes ftucken van achten in een pampier,
hetwelk den Coninck opende ende befach fe ende dede mij vraegen, off
dat ghelt in ons landt ghinck; ick seijde; jae. Den Coninck dede vraeghen
door den Kijloer, hoe veel volcks wij well ophadden; ick gaff voor
antwoorde, tuffchen de 70 ende 8 0 perfoonen; vraeghde mede hoe veel
ghefchut wij op het fchip hadden; ick andtwoorde: 5 0 ghroote ftucken
fonder mufquetten ende roers, daer den Coninck feer in verwondert was,
ende vraeghde hoe ’t moghelijcken waer, soo luttel volcks foo veel
gefchut conde voeren ende regheeren. Ick verhaelde, het ftuck, daer de
Edelman de maet affgenoomen heeft, die Pauweles van Caerden aen boort
brocht, met twee mannen regheeren conden; dat den Coninck onmogelijck
fcheen, ende dede mij het vierroer langhen, dat hem uijt ons fchip vereert
was, ende begheerde dat ik het fpannen foude ende vier doen gheven,
10 S 2 «
hetwelk ik dede. Dan den Coninck dede dit om te
fien ofte wij alle gaeder met de vierroers om conde
gaen ende dede het felve vraeghen, daer ik op andtwoorde:
jae , ende doen dede de Coninck het vierroer
wegh ligghen ende feijde teghen den Kijloer, foo
wanneer ick aen boort vaer, dat ick de caert van de
gantfche waerelt met foude brenghen, alfoo den
Coninck der feer naer verlanght, om te fien waer ons
landt leijdt, alfoo der Pauweles van Caerden hem van
ghefeijdt hadde. Ende den Coninck vraeghde ons hoe
oudt wij waeren, ick andtwoorde omtrent de 2 5 jaeren
ende Roedenboerrich omtrent de 2 3 jae ren; ende
offen wij alle getroudt waeren, daerop ik andtwoorde:
neen. Ende ick verhaelde dat in ons landt de manier
was niet onder de 2 6 jaeren te trouwen, daer hij feer
in verwondert was ende vertrock £3 zeide £3 dat op
’t eilandt van Baelle de manier was de jonghe mans
te twaelff jaeren te trouwen ende de dochters te negen
jaeren oudt fijnde trouwen. Ende den Coninck dede
den Kijloer opstaen ende heten ons met hem wech
ghaen, ende wij deden hem de reverentije op ons
landts wijs, dat haerlieden vreemdt dochte; want fij
flaen beijde handen te gaeder ende heffen fe naer
’t aenficht ende nijghen met het hoofd naer de aerde
ende gaen foo van den Coninck wech. Defen Coninck
heeft wel vijfftich mifmaeckte menfchen, foo dwerch-
gen als andere, die van joncks aen de beenen ende
de armen gebonden fijn ende fitten ghelijck de figueren
van de hechten op haer ponjaerts, daer den Coninck
fijn genoechte in neempt.” Een andere liefhebbery
van den koning is vreemdelingen rondom zieh te heb-
ben „ende alle vreemde natien fiet by hem te crygen” .
Komt e r een vreemd schip aan, zoo moet het volk
voor hem komen en „iffer iemandt die den Coninck
behaecht, moet er blijven op ’t eijlandt, will hy ofte
will hij niet, alls ik er wel vier perfoonen gefien hebbe,
dien den Coninck all tegen heuren will gehouden heeft
ende nu well te vreden fyn, alfoo den Coninck heur goet
tractement doet ende in fijn dienft heur lieden befigt”.
Lintgensz stond in een goed blaadje by den Kijloer,
zooals uit het volgende blijkt: „Op den avondt bewees
mij den Kijloer alle de vruntfehap wat men foude
mögen doen, ende dede mij uijt fijn fchotel eeten daer
hij uijt at, ende dede door Juan de Portugies feggen,
dat dat de meeste vruntfehap is, die men hier te lande
foude mögen doen; ende feijde dat wy haer volck
gelijek waeren, omdat fe faegen dat wy varckens vleijs
aeten, dat geen Turcken noch Mooren en doen, ende
ten anderen, om dat wij op vrijdach ende faterdach
oock vleijs aeten, dat geen Spanijaerden noch Portu-
; KO P VAN E EN HOUTEN K LO K £ KO E LKO E L . l
giefen en doen, ende feer der in verwondert waeren”.
„Nu op den avondt dede ick den Kijloer vraeghen off
dit des Coninks stadl was, daer hij altijt woonachtich
is ; ende andtwoorde: neen, dan dat de Coninck daer
nu maer was gecomen om 2 0 ,0 0 0 man bijeen te ver-
gaederen, dien hij fondt tot ontfet aen den Coninck
van Paluboan £3 Balamboang £3 ende hier maer was
gecomen om dat alles in goede ordonnantie te werck
foude gaen, met het embarqueren van het volck, ende
daeromme is hier nu foo veel volck ende vertrock, hoe
datter tijdinge gecomen was, datter drij hondert van de
Parsuerranes volck £3 volk van Pasoeroean £3 met
fenijnige pijlen dootgefchoten waeren, die de ftadt van
Paluboan belegert hadde; ende den Kijloer verhaelde,
waer ’t dat de ftadt van Paluboan gewonnen wierde,
dat het genoeghfaem met het Eijlandt van Baelle gedaen
foude wesen; wandt fouden daegelijeks den oorloch
van de Turcken ende Mooren te verwachten hebben,
alsoo fe foecken de Gentijlles, dat Heijdenen fijn, te
verdrijven. Ende ick vraeghde den Kijloer: can dit
« S S 11 0 2 »
Eijlandt van Baelle sulcke menichte van volck uijtleveren; den Kijloer
andtwoorde mij datter wel over de 300,000 menfchen op ’t Eijlandt van
Baelle fyn, want het gantfche landt is overall voll van dorpen ende fteden,
O T A h V u tegen den middagh heeft den Kijloer doen brenghen vier
B n S l cleijne fackjens met naegelen, elck wel 2 5 pont fwaer wegende,
ende een canafter met porceleijnen, ende dede my vraegen, off
I H H de capiteijnen van die comanfchap foude willen copen, ick
andtwoorde: jae, indien der wat veel te becomen is. Hij meende
wel voor een fchip op ’t eijlandt te becomen is ; foo niet in defe ftadt, dan
in de ftadt waer de joncken in de rivier comen, want verhaelde dat
fe van de Moluccos daer comen.” E r werd toen een iniander uitgezonden
om „alle de fpecerijen ende porceleijnen by den anderen te vergaederen,
die in de ftadt te becomen foude mögen wefen”. De Kijloer was anders
niet goedkoop met zijn waren, want hy vroeg voor „defe vier cleijne
fackiens thien ftucken van achten”. „In de Kijloers huis, achter aff,
ftonden drie huijfkens, gevlogten van Spaens riet, gecloven, op vier
pijlaerkens, daer ick in elck een coockpot fach ftaen, ende dede door
Juan de Portugies vraeghen aen een van de dienaers, wat dat beduijde;
gaven voor andtwoord, dattenfe daer eeten in deden voor huer afgoden
en duivels, als ’t haer feeftdaegen fijn, dat tweemael ’s jae rs is, eens als
de rijft gefaeijt wort, eens als de rijft in de schueren compt. Als dan
houden fe groote feeften, foo met trommelen, beckens ende veel andere
inftrumenten, in ons landt noch nooijt gehoort off gefien; ende als dan
eeten fe van een ftuck van een hondt. Ende hebben diverfe gelooff,
fommige aenbidden een fteen, als ick er eens een bij de huijskens in
de Kijloers huijs fagh ftaen; fommige aenbidden de fon, fommige de
maen ende fommige een os, die fij lieden in groote waerde houden, want
en eeten geen offenvleijs; met noch andere dingen, die fij aenbidden.”
Op een avond aan het wandejen zijnde met eenige edellieden, vertelde
een dezer van de mislukte poging der Portugeezen om vasten voet
op Bali te bekomen, waartoe een schip was uitgezonden. De man
verhaalde, „dat over 10 of 12 jaeren £3 omstreeks 1585 £3 een Portugies
fchip quam aen den Verckenshoeck £3. Tafelhoek £3 om een
fortelies £3 fort £3 op ’t eijlandt van Baelle te maecken, ende het fchip
ftrande, ende het meefte volck bleef er doot; ende daer fijn noch
vijff perfoonen op ’t eijlandt van Baelle ende gaen gecleet gelijek de
inwoonders met het bovenlijff naeckt ende bloots voets, daerder een
in des Conincks ftadt van is ; ende het gefchut datter van geborgen
is, is mede in des Conincks ftadt. Desen Edelman verhaelde datten
de Portugiesen feer op dit eijlandt vlammen; dan en connen ’t niet
winnen, deur de menigte van volck die der op ’t eijlandt fyn ende te
hard voor de Portugiefen om te beginnen.” J'iT t
„Adij 12 Febr. Nu op den morgen naer ftrandt gaende om naer ons
fchip te fien off het vertrocken was, ende comende voor bij de rivier,
quamen ons veele vrouwen tegen; fommige van hun lieden hadden filvere
vaeten op het hoofd, als emmers, ende voor ende achter de vrouwen
ginck guarde, wel 20 manfperfoonen, met fpieffen en fpatten. Ende
alfoo fe ons tegen quamen, wefen fe ons dat wij wat uijt den wech
foude wijeken; hetwelck wij deden, ende voorbij fijnde vraeghde ick,