4oo ■ P I A N T A R V M H I S T 0 R I A . Partii,
nigra ; apiceS e tiam n ig ri : .bulbi co rtex fori.s nigricans & fufcus, interiore p a rte molli ^lanugine
tufca & q uodammodo ferruginei coloris obfita, quale fere R h o d o d en d ri five Nerei femen eft,
autcaftanearum co rtex ipfuni nucleum tegens : femen compreffùm* m embrànaceum, in triplici
lòculamento, d u p lic i ferie in un'oquoque co n ten timi, fubfufcum aliarum T uliparum morefert.
Confpiciuntur & bulbi in infima ala quarundam Tuliparum, quafi fumma, tellure nati, qni
etiam terra commiffi, ejufdem'colons cum matre florem fubfequente anno produxerunt, &
etiam eundem colorem retinent bulbi adnati. In Thracia & Cappadocia exeunt lponte Tulipa
quarum ingentem copiam fìorèntem media piane hyeme, Januarió menfe, in itinere iuo Con-
ftantinopolitano invenit Augerius Busbequius.
§ . 2 . T V L~ I P A angufiifolia feu minor.
8. Tulipa minor ltitea Italica 'ttoàuxAov®-', nòbis. Tulipa minor lutea Italica, C. B -P* v Tulipa
Apenninea, Ciuf. Hift. H«c pedalem vel etiam longiorem fert caulem, in binos vel ternos
ramos divifum, quibus fingulis fìnguli infident flores, fenis petalis confiantes, foris fubvire-
icentibus, int’us flavis, fuccedente capite trigono, oblongiufcülo : flos valde odoratus Leu-
coii flavi fuaveolentiam referens, fiiperioribus Tulipis magis expanditur, & fere a meridie
fub vefperam duntaxat: folia habet aliarum Tuliparum foliis anguftiora, etiam nonninil cannata,
fubcineracei cum caule coloris, terna, quaterna: femen duplici ferie in fingulis locu-
lamentis paleaceum, ruffum ut in reliquis Tulipis, fed longe minus : radix bulbofa, fpadiceo
- corticc tefta, in binas autpluresfoboles fingulis annis dividitur, non in altum reña mergit ;
floret cum ferotirìis, aut paulo etiam ferius» Nafcftur plurima in Apeiinino monte, unde eru-
tam meminit Car. Clufius, & miflàm ad ipfum Bononia ante multos annós a clariffimo viro
‘Vlijfe Aldrovando Bononienfi profeifore, omnium naturalium rerum Scriptore iolertiflìmo.
Facilius c«teris vi detur multiplicari, néc facile perire. . -
9 .Tulipa minor lutea Gallica, C.B.P. minor Narbpnenfis, Dod. H«c priori p«ne eft
fimilis; eft enim huicflosunicusluteus fenis petalis conftans, ad Liliafphodeli lutei flomm
fereaccédens, ftàminulis luteis totidem è medio natis una cumftilotrifulco ejufdem coloris:
bulbus exilis nucleum oblongum Allii «quat, fibique ftepius adnatumalium exili quoque filo
adnexum habet : folia pauca, angufta leu porracea, cauli per intervalla adh«rentia : flores de-
licatius quiddam fpirant : radix etiam è tenuibus nervis in latera foboles feu bulbillos fpargit.
E Cebennis montibus à Matthia de Lobelprimumeruta radix, & amicis in Belgium miifa; mippr
tameneft priore in omnibus: flores foris magis virentes, intus flavi, delicatius fpirant.
Nec omnes verficolores, tam pracoces, quam ferotin«, fingulis annis eandem coloris
gratiam retinent, fed alternis fèpius variant, ut flava; vari« & alba; varia; uno interdum anno
candidiflimi iunt, fequenti vix alius color quanì flavus, vel albus confpicitur ; fic rubra vari« &
purpure« vari« nonnunquam magnas oras flavas & albas habent, fequente valde' exiguas. In
fumma tanta eft in Tulipis colorum varietas, ita ut fingulis annis adhúc nafcantur quibus pares
nunquam conípeft« : ita Deus optimus in ipfis floribus admirabilem fuàm poteftatem oftendir,
(ficutex pradiftisexClufio, Lobelio,Camerario,Horto Eyftettenfi, Cafp.& Johannis Bauhini
noftraque propria obfervatione adduftis, coíligere eft ) ut numerum ter centum fuperare
deprehenfum fit. Sic in Florelegiis Swertzii, du Bry, itemque Paíf«i, atque ex ènumeratione
Cafpari Bauhini á pag. 5 7. ad paginam 64. & Johannis Bauhini à pag. 663. ufque ad pag. 678.
item Clufii à pag. 13 8. ufque ad pag. 151.
H«c iunt qu« de Tuliparum varietate commentari imprafentiarum libuit : nec me fugit quin
pluresali« differenti« tradi poflent, quamadhuc ab omnibus tam doñis Authoribus, quam
indoftisfloriftis, nomina adarbitrium primi imponentis aflignata fervantibus, tradit« funt: u.t-
cunque non dubitem, quin ad ¿numeratas claifes tanquam primarias reduci atq;comprehendi
fub illis poife exiftimem. Sic inquam admirabilem fuam in iftis diverfis fl.oribus producendjs
poteftatem oftendit Deus. / - \
T EM P E R AME N T UM & VIRES.
Ve viribus {9 facultatibu6 Tulip & nihil adhuc a quoquam doblo Botanico compertum. Antverpianuó
quidam mercator cum horum bulborum non exiguum numerum ab amico cum by [fink panni* Con-
Jìantinopolifibimilìum accepijfet, Cepas efe exifíimans ex illis aliquot vulgarium
. nodo in ccenam. par ari ju/fit: reliquas radices in horto inter Braffìcas isr reliqua olerácea dejo i
jn mandat is dedit, Johannes Muller Pharmacopceus Viennenfis multos Tulipa bulbos C j .m^
Seft.IV. V N I V E R S A L I S 0 X 0 N 1 E N S I S . 401
radicum Orchidum ìnJlarjjuibus longe fuaviores (sr palatogratiores deprehendebat Car.Clufius \an
vero idprtjìarent qpodSatyrio trìbuiturjnondum intellexit.Ventrem replere certum eft,ut haufmus
à quibufdam militibus qui in Ekndria j,lipendiafaciebant, <9 mercatoris fatis divitis hortum ra-
rioribus peramcenorum omnis generis colorum Tulipis refertum confpicientes, fame obftti, omnes
bulbos erutos ( rejefìis rarioribus (9 fatis magni pretiifloribus, una cum caulibus barbillifque)
(9 lavatos, cumqiie butyro frixos avide comedire : fercula efurientibus fatis grata, at nìmiscara
r mercatori, qui maluifet ipfis aliquot plauftr a Cepisonerata porrexìjfejmo prandium multo gratina
Cepis ipfis optaffet (9 comparafiet loco fuarum Tuliparum rariorum : fed quid dicendum, nifi quod
militibus, ficut i9 aliis, omnium condimentorumfames optimum ; funt enim Tulip«e mea opinione
porcìsi9 fuibus,ficut i9 bulbi filveftres, alUqueradices tuberofx plurima, fercula digna.
DE HEXAPETALIS TRICAPSULARIBUS,
radicibus fquamà duplici admodum denfa praditis.
D I S T R I B U T I O I V .
Fritillaria feu Meleagris feu Gaviana, potiusLiìium,
fquamà dupliciàdìnodum densa, flore fendente fraeditum.
C A T v r X I X .
f r i t i l l a r i a .
F R I T I L L A R I A , ab abaco in quo Scacarum luftts excercetur, quem' Fritillum dici exifli-
mant, nomen habet: alih Meleagris à Meleagridk avis flumis, quas fi non coloris ffecie, ,
tamen varietate isr dffiflìibnèJisrmQculdrum màgnitUdine refert. .
Fritillaria flto nota genèrica hanc habet; qua 4cKteris,praecipueTulipa,diftert, quodradi-
cem ex duobus tuberibùs feu fquamis admodum denfis conllatam habeat, & florem fex petalia
conftantem, fed dépendenterii, non ereSum ; deinde folia angufta & quali graffiinea ; caulem
tènuioreni multo Tulipà. Convenit cùm Tulipa & Liliby quod Capiulam leminalem, ternis lo*
ftulanièntis diftinftam, atque in unoquoque duplicero feriem feminum còmpreflorum mem-
bfanaceorum fubruftbrnm producàt, ncut Tulipa & Lilium,; ergo ì radice & pofitu florum
junaa tenuitate foliorum & caulis, à Tulipa radjc||uibacea proprie difta p ridita, & Lilio ra-
id t o iquamata donato, facile diftinguitur Fritillaria. Fritillaria à colore floris eft variegata
faturateraùt dilute, vel flore albo, vel luteo, vel flàvovvir idi, vel fufeo aut fuhnigro : à foliis eft
vel latifolia, vel ariguftifolia : à tempore florendi, vel eft praécox, vel ferotina. Fritillaria nomen
neque f.atinum eft, neque abullo veteruni elegantium fcriptorum ufurpatum, fed non ita
pridéiii fìàuni à nelciSquo plantarum rariorum cultore,qui.cum florem hunc plurimis figuris ad-
; fnftkf quadratarum areolarum, obfcùre purpurafeentibus pingi obfervaret, effigie Tabula illius
in quo ludlis Scacborum ludi folet, putaretque eamTabulam Antiquis Fritillum fuiflè diftam
ccepit, dùfta exinde lìmilitudine,hunc florem appellare Fritillariam. At nonparum fuit voce
abufus;AntiquÌs Fritillus non erat Tabula quadrati? hujufmodi areolis interpunflata/ed vafeu-
r lum quoddam in quod primum indebantur tederà feu àlea, ubi aliquamdiu agitata, poft mit-
tèbantur in alveolum, diflufque fuit fritillus, non à colore aUt punftis variegatis,.fed vel a fono,,
quem ineo jàftatateffera aut alea faciunt, vel quia per eum tederà leruntur, Martialrs iicait,
Rum blanda vàgud alea December
Incerth fonatbine ist illine Fritillk,' :'
Sic aftimarè licet quam ftabili fondamento pianta huic nomenclatura rFritilÌaria adlcribitur,
non a Latinis folum, fed & tìermanis ¡Jfnttttlarn & corrupte JflttttUatll- Alii malunt nominare
Meleagridem, ab alitibus ejus nominis ( funt perdices Africani,velGalinaiMaufa de quibus
Àriftoteles.lib.Hift. c. 2. Plin. l .i o. c. 2é . Varrò 1.3 . Columella 1. 8 . c .2. ) quarum nonfo-
lum plurnas (ut vult author bujus indicationis ) macularum magriitudine & varietate flofculus
reprafentàt, quamv-is non eàdem coloris fpeci'e, fe!d etiam ova fimilibus pifluris variegata tefte
p f 'f 2 . Ariftotele