s
S
55
alia in C deficiunt
l i b r o r i im C et N archeiypo co
|>.il(;iii, cuius capita in intlicem
menta ijuaedam nliuiule petita
, l'rii
•rsis sub lUulis duobxis locis pi(
eris liaec repcriiiniur cxempla:
i ) 'H^Ubu inscribitur herba.
28' exhilîelur. lu inclicem recc
s r. I
cnptioi
8'. D e e^Oem capul
cuius imago
f. 56", texuis f. 57' obi
iitraiiue lìs^ira repraesentari, i|uam(]ua
Inpandi r i piiigendi
r a l i o n e valde lia.s inter se dilTerre infra (11, I V l demonsli-ai>imvi.s ;
p o r r o utrnl)i(|ui! idem adscriplus est trxtus ex. Uioscuridis
m a l c r í a medica (IV 137 p. Spr.) depromplus.
In codice N liaec herija uno lanlum loco sub .-/ liLlcra
fi 13' proditur niV««»!' Rjipellata. Is igiuir. >|ui atil ipsum X ani
medium ipioddam inlcr aiclieUjnmi el X exemplar exaravit,
lUiobiis locis idem ar^'umenlom traciari ai i iniadverlerax herbam-
,|uu idlen. vice omiserat.
e<,,J¿n.ís<E. cuius texlus r I.|r'. lii^ira f. ¡42^ exlat
(cf, N f. sg'), in inUicem rccrpta liaud diversa videlur ab illa
l i e r b a exii'a indicem collocala, cui nomen mísij ÌTÌQU, cuius
l e x l u s f. 356', imago v«-'''" ha b e l u r (cf. X f loi'i.
F i i j u r i s , iniae inter se liauil muUum difTeriinc '). idem fere, si
leOes difTerentias ne-lci^imus, lextus additur ex Dioscuridis
materia medica IV 184 (p. 678 s- Spr.) excerpius'1.
3) .Simile quid evenisse videtur in herlia, cui nomen est
"( (isl.^TeBcgi'. Quae in C singvilari i|Uodam ca.<u omnino
i am desideratur; duobu» lamon locis olim exlilisse \idetur'),
•iemel extra indicen! sub (l littera in folio i|iiodam. quod
excklit inler f. 7ñ el -7'!, iterum inlar horbas V litlerae, in
i | u a n im serie indice vetusto recensolur p.it,;.Ttso«.o.' i; ^aXtmi¡.
S e d hoc c|u0nue loco excidit «flaíiTsmnoi' foliorum comiilurium
inter 33,5 e l 234 ollni collocatorum inleritu. In M semel lanlum
t; 31' exhibetur ?<iJl»ri i) ^iJoi' rtpóoioi' adiecto Dioscuridis lexiu
111 107 (|i- 45^ s-)-
H o c b e o observaiulum est el iam intra ipsam iltam herbarum
classem, «juae exlra indicem versalur. Juplicem unius herbae
meniionem reperir!. Hue enim periinent iíli»tpás(oi' ró
(. 130" descripium. f. i.;i' delineatum (cf. -N f. S i ' r ) et
.poi' ft/for. cuius lisura f. 317', lextus f. 31S' exlat
(of; .V. f. 135')«). Quorum imaginibus, quae interse parum
iliscrepant, idem ulrimi.|ue lextus adiectus est, q u o apud Dioscuridem
l\' iiji p. ÙS4 s. ijiiorpóTiop li (iiieii', üí dì ««usttioupof
X e i i u e aliler res se liabere videlur in alia i|iiadam lierba.
i]uae %'ulgo IIIR/IEAII ap|jeilaiur. Etenim in C inter eas herbas E
litterae, quae in indice nmissae sunt, in v e n i i u r f. 102'
lioscriptiis. f. HO"- deliiicaius. In N autem habetur iar/ipm'
in II liltera Í. 78'. lHro.|ue loco accedit lextus ex Diosciiride
1\' y j (p. 5<)0) depi'omplus, sed ila comparatus. ul recensio,
pcriüssimuä JalTf^-
¡UT WURMMLI^HE CFHUR LIX 1 iSSl 1 p 311.
rsu^ liliris C CI N compreticndl supn
Il ilcpcrdita. Qiimii cjo iiuldciii ncllh-m^
.|uam C sei|uilur, ab X valde discrepet. Videtiir .uuem haec
l u T b a ex lUiobiis (;xi;niplai-ii)us divcrsis, in (¡iionmi nllero
/jijíjoi", ai lero ipijipioi' appel lal a erai, in anrliel);puiii bi s recepta
esse, ex .juibus mentionibus allera in C, allera in X relata est.
II. Porro seniunlia, i|iiam proposiiimus, ois quoijue commendari
vidotur, >[uae in ulrius>iue classi.s ordinalione observaniur,
Alciue prinium i[uidem prioris cbssis lierbae eae, «¡uao
vocabiilL« similibus appeliantur, el in indice et in ipso lierbarii
c o n textil Ínter sp consociari soient, ita iil v. c. ¿í/?o«v iô ¡líjn
p r o x i m e excipiant rif/jn». tJ 1.1x54,- ei ¿i/froi' tJ ¡lyrírpcUoo. vel
,tr,Jri,.;i. se i juauir uojáj« ñjpfn Idell^ fere notalur
i n l r a alterius genciTs herbas. j\!iter autcrn res se liabel in eis
lierbis similis nominis, i|iiarum altrrae ad classc;ni in indirem
relaiam, alterae ail niolem extra inciicem positam pertinent;
q i i a o eis in pariibus, iibi ulrum<iue herbanim jjcnus in sinirutis
liiteris uno vel compluribus corpiisculis coiitineiuibus exliibülur,
l o n g o iiilerdum intorvallo inler se disiunsiintur. veluli isjfiiiji'i,
classis prioris (f. 3S« s.) e l i' h » alterius classis (f 57-'s.).
O u a in re evenil, ul herba epitheto íiípr. ab alia clistincla in
c o n i e x i u etiam praecodat: veluli invcniuntur ¿n""®" '•'("• cl. Il
f 61" s., irîov»« cl. I f. 70' s.; «r/pi,- fiiftt cl. II f. 2,^6" .s.,
m/piç f. 266'. In eis sanc codicis partibus, ubi duae illae
ae similiter appellaiae inter se coniun
I., ss., ubi (i.;.o.v.>; species proponuniur.
K a quae iiiodo exposiiimus. illis locis n
. u b i herbae similibus nominibus appellat.
soli
c o n s p i c u a
• differentiam divi
-. Xar C f- I 1=5' RF
a l p l i a b e t i c a e setlibiis
, quae Item in
r ades
Iter herbas 7. lilterae collocat;
i|uae indice non recepta est, f. 332' el
j r a e inserta. In codice autem X t. 77' hae
d u a e h e r b a e i i c omp o s i t a e
S e d idem observare licet in ipsa illa classe, quae r.
i n d i c em posila esl. llerba scilicet, cui fnnoir^is nomen, in C
(f. 146' el 147'; sub I littera proditur; idem de X, iiìji iam
e x c i d i t , teslalur index saeculo fere X l \ ' f. 3 g ' exaratus. Contra
herba quaedam adlìnis, <|uae vulgo tedí-oMroi' vocalui-, in C
I-C 3Í3' et 354') et in X (f. .47') .«oT««.,. scribitur seriei r
a l l r i b u l a . In Dioscuridis vero materia medica liae duae herbae,
quorum nomina traili vitlentur ¡hhotoJ,- el ísitó^oisio", sese
excipiunt IV 150. 160 (p. 647—641; Sjjr.). I£x hac igitur
ortho^raiihiae diversitate concludere licebii harum herbarum
figuras, qiiibus lextus Dioscuridis accommodaius est, ex
111. In codicis principio intra
peculiaris c|uacdam difTerentia agn
r e l a l am el reliquarum herbarum
CraiBuae herbario el fialoni libris
c hac ; paru
i e n im ./ el n ambilum
tur inler dassem indice
im. Fi'agmenta enim ex
mquam descripl ioni b u s Diosciirideis
acceilere supra (car. . XIX. XX) exposu i, eis lanium
herbis adiimcla : sunl, iiiiae : in indice enumeranti ur. Id maxime
conspicuum est i n /Í littera. Ibi f, 12'—43' prae. cedunt herbae
indicis tjiginta di aae. quibus c a p i l a Crai e 11 a e et Galeni pa.ssini
a d d i t a inveniunli lunlur f ii'-OS" herbae viginli
.|uin.|uc, vel, si d e p e r d i i a s una compuiamus, v i g i n t i octo ab
i n d i c e alienar, < le una quidem eiusmodi excerplis
illusiralur. Xcqu, f lamen ea . res inde explicar! potest, quod
Galenus • ilo C :raieua nihil constat has herbas memorare
n e g l e x e r i t ; nam magna eai •um pars in libro V 'I Älf! i)ui'nfií«(
i r a c t a u i r ' ) . ' A g m e i 1 claudunl f. 70'— 73' capita in
i n d i c em r e c e p i a cinalluor, .¡tl ibus «IQU f 7 1 ' i:l 7f.1 " a d i c i n n d a
v i d e t u r ' ) . l lac in serie, id quod jjrimu obui l u sa lis conspicuum
( i a l e n i scriptis p(
praebeni fragmenta illa
e x quibus Galeniana ins
•iebus
quas diximu
i n d i c a i
habebat, relii|ua v
p classes 1
inter se diflenml. Qua
,|uaesiionem hoc loco
q i i i i i p e quèie speciali disqi
nrcHeh'pus exhibebal,
absolvi posse,
prop
inqiiirenli haud spernendae di fileni lates in eo prae-
11 positae. Iiuod similitudines vel differentiae, quae in
•inum artificio observantur. el in ipso archeiypo el in eo,
inde depiiigebatur. codice C maynam «luidem [larlem ex
r i e l a l e eorum Kxemplorum, i|uae exprimebantur. ]jariim
e l i am ex \'ariorum pictonim, qui in his exemplis imilaiKlis
occupati eranl, consuetu<linibus repelen<lae sunt, ita
ut v. c. respicere debeamus ciiisdem generis figuras a <iiversis
iirlificibus diverso modo reddiias esse. Xec|ue ex N, cuius
imagine.s ad eundem archelypum re<ieunt, sed mullo riidiore
ariificio omnibus inler se exaequaùs dilTerenliis piciae sunt,
a l i q u i d ad hanc rem expediendam Uicrari (losse videmiir. I l amm
dilTiculiatum, si, .[uamum fieri potest, ratio habelur, ma.gnus
lamen relinquiiur numerus imaginum, ex quib.is in universum
c o l l i g e r c licei duabus illis clajìsibus resitondere duo figiirarum
genera <livnrsissimam delineardi et pingendi ratìoneni
exhibeniia.
lülenim eonim capitum. quae in indicem recepta priori
classi adnuineranlur, figurae longe pUirimae plastica ijuadam
dt^lineandi el colorandi arie factae herbas ita repraeseniare
solent. ul mai.'na foliorum, stirpium, florum, ramorum abund
a n i i a insli-uciae corporeae quasi ampUim(|«e undique spalium
lìxplentes intuenliiim in oculos prosiliani et siculi in vivis
herbis, ila et in his simulacris panes aliae eminere, aliae
recedere videanlur- Caules vero el radices non ad commune
q u o d d am schema, sed sal bene ad ipsarimi herbarum prop
r i e i a l em expressa sunl; porro rami ei folia arüliciosa
plenimque vallone, <¡uae nisi a piclore habili ei sciente neque
e x c o g i l a r i neque exprimi poterai, inllexa vel replicala sese
i solum superiore ex parte, V
1 later onspicii n color
mciue o rs agnoscitur. ii
e d el in alii.s color ibus differeiuiae lenu:
r. Quae cum ita sini, apparel prinium
m, cuius esempla in aixheiv'po et
suflii:.:
politi
Î adumbrarel,
le perfec
a c o p o l a r um usibus
iam opus pictoriimi
alterius classis, q u a e e a i n d i c em
p o s i l a est, haud miiliis, quae mclioris nolae videnlur, exceplis
miruni quantum ab illa delineandi el pìngendi i-alione discrep;
inl. yuai-um pU'i isque, si spaiiosis illis prioris genei'is picluris
com|iaranlur, multo gracilior el tenuior forma communis esl,
Ul iiuam pancissimis foliis ramisqiie praediiae summamc-jue
t c d a c l a e ad simpliciiatem el nudiiaiem, minus laiae, se<l in
l i i n g i i u d i n em magis porreclae efiìnganiur, panes vero singiilae
n c i j u e proniinore ncqui: recedere videanlur, sod planae omnino.
ut ila dicain, ei iiiler se esacquaiae cernaniur In foliis quoque
e l raniis componendis el dislribuendis omnia, <|uibus difficullas
v i d e b a l i i puno t hae
herbarum panie 11 lac i quoddam sch.-ma semper fere
Caules vero ad regulam quasi
radices nullibi fiTc naiuralem vivae herbae ralionem
imiiantur. Netiue tenues colorom difler(^ruiae diligeniius exprimuntur.
sed viridi.s imprimis color semiier eodem fere modo
reddirur. li i^filur, <]ni huius classis ligaras effrnxeiuni, simulacra
a d eleganliorein arl i s pictoria.; i iormam conficere ne(|iie poieranl
neque foi-tasse i:uijiel)ant, eo contenti, 111 herbarum adumbraliones
medicis idt)neas prodereiiL N'eque mihi quidom veri
dissimUe videiur harum praecipui; figurarum exemplaria primii
mnximam partem ad herbas non vivas viridesve, sed exsicc
a l a s delinéala esse ').
l í a , ijuae modo dispuiavimus, diliicidis itxemplis illustrar!
possunt. Altiuo primum quidem legenles ip.sos inspicere velim
figuras eiiisdem herhae. cui nome n , bis propositas,
d e quibus supra (p. 55) iam dicium est, quariim allera sub
lemmate íyílc^. in indicem relata f. 128' exhibeuir, altera in
i n d i c em non recepia adscripto nomine mylki^v: f 56' invenilur.
(Juao iiiiidem imagines, c]uamriuain ad eanilcm herbam eas
p e r i i n e r e slatini agnoscitur. tota del ineandi el pingendi raliono
quam ni.-vxime inter se discreiiant. Porro ad diversilateni
illam arlificii <lemonslrandam utilissimae videnlur piclurae
herbarum ijìsa natura consimilium ex uirac|iif classe inter se
collaia.; ; cuius rei pro sat muliis unum exemplum propoiicre
satis habefi, scilicet in indi cem reccpiani e l f 70" reprai;-
sentalam, tiuam cum ¡'if,, alterius classis f. e r prop
o s i l a accurate com()ararR operae preiium est. Sed ul singula
millamus. universam quidem duanmi dassiiim iliflerenliam per
toiiira codicis conlexlum optime persi:<|ui licei; maxime aulem
in sericbus LI. R e;i per.spicilur. ubi figurae capiium in indicem
rclaiorum f i2'-42', f, 7 0 ^ — f . 94', 05' collocaiae,
,[uibus fragmenta ciuo(itie Crateu.'ie et Galeni adposiia esse
paulo ante (n. Ili) montiimus, incretlibile quantum arie
p i c i o r i a alii-rius classis imaginibus praeslanl, quae f ,13"—68'
et f. go'-Mj j r - illis intericcla sunt. Inter liaed aulem diversilas,
d e c¡ua iigitur, luculcniiasime illustraiur prima alterius classis
herba, t|uae sub lemniale iipxr.oi. f. .13" proponitur, collala
c i im lìguris prioris ¡generis, quae proxinu: aniecedunl. Mnnendum
aulem est hanc codicis partem, 'luae folia fer.-
cenunn priora compleclilur, separatum fortasse lomum aliquando
effecisse (cf cap. VI), c|ui ulpoie herbarii |>rimus
multo .naiore cum diligcntia scriptus el pictus est quam
relii|ua. iilemque valere de illa .irchel)!)! parie, unde hoc
c o d i c i s exordium cxpressum est. Cont r a ea, quae subseqiumtur,
plari depicla esse i-idenlur. qua re faclum esl. ul eleganliae,
i|uai; prioris (;las3Ìs picluris propria« sunt, cum per lot
d e p i n s e n i i um manus n-aderenlur, aliquanuim imminulae atque
dilTercnliae illae, qu.amvis eliam his in pariibus a diligentius
inspici a nlibus salis bene cognoscantur, inler se aliqtialenus
l.iceat hic pauUmi sull'ai?
i]ui<l praecedenie dispui.
:is.|Uü verbis complecii,
•mmuni codici.s C el N'
i n i i q u o igilur ilio indice
n ordinem alphabeticum
irchei.\i>o effecissc nobi
ambilus intlicalur s)llogae
r e d a c l a e . in qua herbarum (iiciuris magna cum arie co
passim fortass-?, c]uam(|uam in C in liiteris laniuni M, LÌ. 1 1
unlur, excerpta ex C raleuaeherbar i o el Galeni libris Ttislii
Tìftp^OTw addita erani. .\ntic|uior haec .sylloge una c um suo
in archelypum codicum C et N iranslala esl, ila iam
huic princii.ali .¡uasi stirpi altera herbarum classis s
menioruni loco diversis ex ionlibus aliunde deprompta
derel. Piclurae alteri classi addiiae, quamquam non