T
't'
Dioscurideum absolutu m ofl'cnur Aniciae lulianae, iam supra
(cap. 1) aniplíorc comn lenta rio disseruimiis.
I'icturiis m iam se(|uitur herbarium,
t|uod longu maximam codicis pi inem. folia sciUcot inde ab
7» usc|ue ad 387'- oblir let. Primo igitur loco (f. 7") posiius est
tituhis intra laurean! ; uiralam in fundo caeruleo
litteris auratii . per und. ì elegantissime pictus, ,|uem
litteris minus culis hic innis accenlibus et interpunctionibus,
ut solemi is, (le no.si ro additis:
t 1 Ud,
pifai' »("! 1 Iirlliostfi«,. «(.!) a^ig^.iial,-) 1 »^i.ryiilu,. 1)
!.. ,;„à „0 1
Ifoliolum).
Foliis, qt me sequui itur, 8—n novus efiicitur fasciculus. In
quo f. 8 r _ , o" conline tiu r i n d e x eitdem aelaie, c]ua relic|uus
codex, exara tus per <1lu inque pa ginas et partem sextae in
biiias column; as divisas»). Elemen torum XXIV notas malore
modulo omal e pidas singulas excipiunt herbarum nomina
secundum litt. eras, quib t. ordinala et ita disposila,
i singula {.lerumque
primiim obliiienl 1<
lA ul,,: exi
It Htterae iiiJe ti r usq
K. Intra series ilia
roriiiatas esse dixit
iniina ad .
n alphabeii, «nía tii
sed n
oxcipiiint. Index
dignus est, quod non omnes, quae herbaric
lierhas recetiset, sed partem fere diinidiam. qua de n
e infra
(cap. XKXni) (:o¡)iosiu3 disputali I tur, I'raoterea ad restituendum
prishnum herbarii contextum, qui piurimis foliis deperdilis
hodie satis mutilus est, vetuslum huiic indicem baud par^im
valere alio loco (cap. XII n, 5) exposilum esi. In codicis conspcctu.
quem in fine huius com mentation is atldemus, hunc
indicem integrum exscriptum cum eis, quae in herbario
respondent, composiiuri sumus.
.\ccedit in eiusdem fasciculi foliis ultimis. videlicet lo'
et II', lituUis Kerbarii alter eisdem verbis, quae f. T' haberi
modo memoravimus, conceptus, per duas fere paginas sive
versus tredecim praegrandibus litteris ita scriiJtu.s, ut cum
ver-sibus singuli.s minio pictis singuli alternenlur nigro airamento
exarali. ijuenj minusculis litteris Viic repelimus additis de
nostre accentibus et interpunctionibus:
(]^ .O-ì Tùò, I nrJ»„0. I ¿„«0.
lioxni.a. I xol iljf.l. 1 ««I I
(f. If) x»i I ««.»vUfflv
¿sialyl»,, to/rav I ,;«<iloii»io5 «TO 'oS I iDrpt,.
I ...i <p!,p¡iámv
Ultima huius fasciculi pagina (f. n') vacat. Vacai ei
f. 12', qua pagina novus incipit quateniio numero signatus,
(|uem fasciculorum series simUiter numerala usque ad codicis
finem excipit (cC cap. V).
lain ad ijisum herbarium Dioscuridis pervenimus. F, ii'
prima occupai (»iciura inscripta ¿„/(«r f. i3r ei sg.
extal eiusdem herbae textiis. l-lanc longa serie sequuntur
! et descriptiones reliquarum herbaruni. quarum
t r. 386' enarracum, i, 387'" depictum. Pagina
a est. [lerbae eodem ordine dispositae sum, (¡uem
Ilo obtiiierc diximus, ut consecutio alphabeuca primis
minum liltcris constet, intra series vero hac ratione
lilla certi ordinis norma ohservetur. Qua in re id
lorabile est ne eiusdem (|uiilem similisve vocabuli
ull¡
in indie»
sed magno inlKrdum interigulamm
/i, n. I', t,
-•^equentium ncque iiiilia neque exitus propria nota ulla indicantur.
Nisi forte excipis serieni lierliariim, quarum cum ^
mcipiunt nomina; folio eniin gj' conspicitur J grande atramente
nigro scriptum, ijuod in priniani huius serici inscriplionem
jK/J—1iìNI0ì\ minio piotam intrusun\ est.
C-APL'T XIV, DE NL'.MHRO HTÍKB.MU'M.
vScd iam quaestio insiituenda est. c|uot herbae in codice C
extent, quotque olim hoc Hbro comprehensae fuerini ')- Mului
enim in herbario praesenim Dioscurideo membranaruni interitu
excidisse iam supra (cap. Vili) dictum est; quae quibus
siibsidiis investigari et suppleri possim, speciali capite (XII)
exposuinnis. Hoc loco nudos tantum números («ropunemiis,
quos exacta ratione inslituta eflecimus; singula vero qui
rcquiruiu, ad codicis conspectum relegamus, qui quinta
huius coni men tati o nis parte exhibebitur.
1-labuil igitur huriiarium Oiosourideum, ciuii integrum
essei, in membranis 41(1 hcrbas 43.5. lix quibus liodie plenae
servatae sunt 366; herbarum 17 solae extant imagines,
herbarum 25 solae descriptiones; 27 totae deperditae sunt.
Contiiiei igitur herbarium, ([uale nunc est, in foliis 37O
herbas tlepictas .5S3, herbas descriptas 391 >). Sed liceat
singula secundum litterarum series oculis proponere:
, quae in altero herbarii Dioscuridei codice
Neapolitano videlicet saeculi \'l! (nunc A'indobonensi suppl.
gr. 28) coniincantur. Alque in universum quidem constai
Neapolitanum (N), quem ex eodem archetv-po alcjue librum C
derivatum esse infra (cap. XXII) ex¡)licabiulr, easdem prorsiis
hcrbaruin et picturas et descripliones habere sive habuisse.
quas C cxJiihel vel ali(|uando exhibubal. Ul quod facili iiogolio
ex indidbus |iolissimum elUcitiir, qui in codice adhuc integro
et nondiim turbato saeculo fere XIII VKI XIV singulis litlwis
praescripti sunt; ex quibus unus tantum serici // index cum
aliis litterae w membranis deperdims est. .Sed singula nonnulla
ea de re proferre liceat.
Iii serie .1. ciùtis et index et herbae nonnullae perierunl,
adittvamur nolis numerali bus, quae codice adhuc integro
imaginibus adiectae siinl. Qiiarum ullima et summa f ib'
in veni tur f-i (id est 68), quae tamen eam ob causam in 67
corrigenda est. quod f S' numemm .a cxcijMt noia errore
po.sita. I lerbae vero 67, (|uas Neapolitanus olim hac ir serie
Tn set
l^.yiam' noi
in seri
i exhìbentur herbae 2<
est, ili N iir.;/?..^ voca
insunt libro N herbae 4
quam C in serie S praebet.
In serie 11 numerantur herbac 8
¡¡fiyili^K in C sub e littera propos'ilus
iiui in C et hoc loco et in serie .V sv
, h serie /
accedi i et
accedit quidem
e «VaojiC adest.
i) ßoHuii') in C bis
semel in serie
Lt videtu
£ habentur herbae 53; a-Moi enim .
hic exhibita in N sub Z inserta est.
Quae cum ita sint, apparet codice N'eapolita
comprehen.sa.s fuisse herbas 1
intiquit
1 duae illae,
quae in C binis locis proponebantur, in N' semel tantum
exhiberentur. Ex his supersunt 409, quarum quattuor imaginibus
privatae sunt.
C.MHIT XV. QUA RATIOXT. MEKBAKR 1--|0UKAE ET
TEXTUS DISPOSITA SINT.
In herbario Dioscurideo, (|Uod amplissinium in codice
nostro oblinel spatium, singxilae herbae et figuris repraesentantur
et descriptionibus enarrantur. Figurae autem et descriptiones
his fere modis sunt distribuiae'):
et lextui sin.giilae paginae
ubicumque pagina textu non
Quotisi autem textus amplior
iginam aui sub linem paginae
i) Plerumque et
adsignaiae sum. Qua
expletur, rei i qua pars
coartantur. quo facilius descriptio una pagina absolvaiur
(cf. cap. Vni; si vero textus nullo modo in unani paginam
comprimi potest, ultra primani in paginis insec|uentibus una
duabusve continuatur. h'igurae j
ubique ratione sese excipiunt, <
11 modo figura praecedat
modo textus. i:)cinde figura et textus alias iuxta se •
spiciuntur, cum alterum in folio verso, altei-um in eo, i
siibsoquitiir, recto collocatum sii, alias utrumque in eo
folio ila dispositum est, ut alterum paginam rectam, alti
vero obversani oblineai.
2) Raro autem textus et figura in duabiis pagini:
collocata sunl, ul in altera figura simul et descriptionis
licula cxhibeatur, altera tcxtu cxpleatur ").
3) Nonmm-iquam vero et binae herbarum figurae in
-332'; sOs'-jftV.
pagina consociatae stmt: <;
quo ambae figurae illustrem
4) Interdum et figura andern pagini
S) Tribus denitjue locis ita res se habel, ut herba C|uaedam
illa, quam supra primo loco indicavimns, ratione depicta
et descripta sii. in eius autem paginae, quae descriptioneni
exhibet, parte inferiore vacua alia herba adlinis minore
modulo effingatur lexlu ibidem adiuncto •).
Singulis deinde herbis tituli sive rubro colore
adponi solent '). Quae inscripliones vetustae aul solis textus
capitibus praeliguntur '), aul picluris quoque ita adiciuntiir,
ut vel infra liguram ') vel supra eam ') colloctnlur. In priore
quidem herbarii parte figuris plerisque nomina desuní, id
ciuod postea piurimis membranis deperdilis sal mullis erroribus
causam praebuil. Is enira, qui circa a. 140O codicem
nostrum iractavit, non solum tilulos, ubi aderain, lilleris
, sed e s lodi ibi desiderabantur,
¡aepiiis, cum conlexium
¡ta ut picturas falsis^caope
codicis Neapolitani
in conspectu
e solent synorsibus
bipartì lis
ex Dioscuridis
minusculis repelivi
inscripliones supplevit; qua
foULs exscissis interniptum (
et lextus capila perperam co
tuli, - „ m a - y Od «tror.
eisdem ligaris iilusirati facile agnoscun
codicis, quem quinta parte proijoncmus, c
Descriplionum titulos rubrícalos exciper
nyma, (¡uorum singula plerumque singulis ve
scripta sunt"); haec vero sequitur texlus
materia medica haustus, versibus continuis scriplus. I'raeterea
in serie litteranim J, ö, r compluribus locis adnexa sunt
e x c e r p t a ex Crateuae herbario et Galeno. Sed de
his Omnibus descriplionum parlibus, quemadmodum distributae
ei perscriptae sinl, infra (cap. XVII ss.) singulatim disputabitur.
CAPUT XVI. DE EIGURIS MERBARUM.
Figurae quomodo et collocatae et litulis inscriptae sint,
superiore capite, quod satis videanir, exposuimus. De ratione
autem, quae ínter haec herbarum simulacra el veras herbas
in rerum natura extanles at<|ue descripliones Dioscnridpas
iniercedat, muitum a viris doctis dispuialum est, quorum
co mm en latí on es statim adferenlur. Quorum opiniones, <|uae
haud raro vel maxime inter se discrepant, singulas examinare
iiieum non est; huius enim rei arbilrium penes viros rei herbariae
peritos esse debet. Hoc unum dicam plerosque ei
botánicos '•) el philologos nostra aetale in eo iam consentire,
ciuod tiguras codicum C el N non ad ipsas lierbas, sed EX
.d exemplaria pitia confectas esse staut
inter imagines illas praeter mullas
archeiypo c
summa cum ventate oprime expressas haud paiicae exieni,
quae a naturali forma quam maxime abhorrentes vel ficliciae
vcl moiislrosae videantur. Sed ne e um quidem, C|ui archelypum
composuit, ipsas herbas prae oculis habuisse, sed figuras
per longam transscriheiiiium Seriem ex Crateuae herbario
saeculo a. Chr. n. primo composito aliisque fontibus veteribus
c. r. i s r - i s r ; I5r-154'; fr.
20'. /.S'. lij'. 117'. 134'. 135', i
JSSv 265'. 29O'. 3N-. 333'- 334'. :