8 * -
potifiìmos corum ufus in magna naturae oeconomià, ubi omnia in mutuum auxilium
onlinata funt et ad uniuerfi perfectionem unanimis conatibus tendunt, confpicimus.
Iis etenim pulcherrimi maxicnique momenti eventus in hàc oeconomià debentur,
qui, fi nullus exifteret muscuSj aut aegrius aut nullatenus fuccederent, nec qui prae-
Ìentes funt rite explican poffent. Eos igitur rudi^ plebecula inutiles imo noxios
p ute t, eos Linnaei difcipuli quamuis m^liora edocti Florae feruos et mancipia vo-
ceriX Syjì- Veget F .I .p . 2 nos magnas partes, quae iis in Florae et Syluani regno attri-
feutae funt miramur, et paulo pleiiius, quam hucusque factum eft euoluere ac explica^
re^ non fine quodam, u tfp e ramus , lectoris delectamento, aggredimur»
Te rrae noftrae fuperficiem feu cruftam exteriorem humum dictara quae ho»
fltiinum bouinque laboribus exercita nobis cerealia praebet d o n a , quamque antiqui
Tellurem Magnam niatrem, quippe quae omnia pariat, vocauere, ex animalium
plantarumque èxuviis vel partim tanium coruptis vel putrefactione iam ad elementa
fua reductis , terrarum primitivarum praecipue calcareae et argillofae particulis
adm ix tis , confiare, unicuique compertum eft IJlud vero folum unde alimenta
carpìmus e muscis primam ducere originem minus cognitum eft, ratione tamen et
obferuationibus nos illud difcentibus. T o t i terrarum orbi aquas diu incubuiffe,
fenfim poftea difceffiffe,Tet in magna receptacula tandem confluxiffe cum gentium
omnium antiquiffimac tradìtiones, tum montium ftructurà corporumque in eis de-
prehenforum inueftigatio teftantur. Aquis autem aut partim aut prorfus elapfis,
Jiumoque nondum exftante fed folo e mero fedimento aquà depofito infoecundo*
con fian te , praeter paucas ftirpes aquaticas nulla alia vegetabilia oriri et propagar!
potuiffe palam eft, nifi quae radices in terram non alte d e figu n t, humiditatem
auide ailiciunt, calore multo non egent, et praecipuum alimentum ex aere poris
fugunt. Ta le s ftirpes funt musei, guibus primum enatis et fummâ celeritate incre-
dibiJigue copià multiplicatis non tantum agua abforpta indies minuebatur, fed
e x eorum reliquiis tempore accumùlatìs folum vegetale aliis ftirpibus fouendis
nutrienSisque aptum exortum eft. Quo folo quotannis affurgente aliae plantae
praefertim gramina Jaetius vigentia numeroque crescentia in noua regna fubiere
e t muscos priscis fedibus expulere. S ic a plantulis illis , quas vulgus ignarum pe.
dibus incurià ca lca t, nobis vegetationis, cufturae, aratioiiis , Florae uno verbo
Cererisque munerum primordia. Nec illud merum ingenii commentum e f t , ‘ fed
quotidianis obferuationibus confirmatur. Indies enim videmus foffas et ftagna,
fimulatque aqua fubfidere in c ip it , variis muscorum fpeciebus praefertim
p a lu ftr i, Hypno cufpidato et Meeftà u lig im fà ( B trichodes) impieri, inde fenfim
— — — ------- 83
in paludem concrefcere turfofam euntibus ao velientibus aptam, tandemque in terram
folidam conuerfa naturà vel arte in prata fertiliffima abire. To tam fere Iler-
cyniam, teftante T a c i t o , vaftae paludes olim tenebant, nunc vomere dofflitam et
laetis fegetibus fuperbientem. Quiu et hio ars naturam adiuuare poteft et paludes
musco oppletas terrà fyluarum abiegnarum mixtà optime corr igi dooet Hifinkius m
egregia difputatione, quâ facillimum modum, vt vliginofae paludes arari poffint et
e o li, defcribit. Vid. Hifink F ò ifù k t il akerfógt a f fankiorden. Vpfal i? )3- 1“
turfofis ericetofisqne regionibus fi aetate prouectos agrícolas adeas, hi tibi narra-
bunt, in locis plurimis, quae ftagnantes aquae occupabant, nunc vbera arua foecun-
daque prata videri. Huic autem vfui aptiffimae funt fupra memoratae muscorum
fpecies, quod cum caefpitofe crefcant, radicibus tomentofis arctius connectantur,
continuasque fui prolongationes agant, fpongiofum folum breui tempore firmius
aratrique patiens reddunt. Nec mihi dubium eft, quin fi fpecies illae in vaftis eis
ericetis (Landes , Bruyeres) quae A quitan iae , Germaniae feptemtrionalis, A ng lia e
etc. tractus ingentes tenent et fterilitate damnant, arte multiplican poffint, hae re giones
breui temporis fpatio pabula fataque laete proferrent. Sed fi aqua omnin»
defecerit, id fruftra tentabitur.
Quod de paludofis lo c is diximus, eft et de arenofis verum. Quamuis pauci
tantum musei e x : g r : Trichoftoma nonnulla in iis vitam degant, eorum tamen minifte
rio , len te , fateo r, multisque interlabentibus faeoulis, arenae in ferUles campos
verti poffunt. Hi etenim inftar earum Elijm i, Arandinis, Caricis etc. fpecie-
rum quas crom i-ia r d ic imu s , humum daedaleam fubtiliffimam aeftiuo tempore veu-
tìs agìtatam ac fumi inftar volitantem, ad fepimenta et faxa alioquin denoluendam
cum decidit retinent, humore, quem iis aer abunde fufficit concretam coaceruant,
ct locum fterilem eo modo vberem reddunt.
Quin et decrescente in maritimis litto rib us aquà rupes et faxa denudata
primum Biffo fa x a t ili canefcentia, inde Lichenibus kprofis veftita. iisque in tenueni
terram putrefactis Lichetiibus imbricatis radicantibus confita, pliinmae muscoru.-n
fpecies praefertim Hypna Bnja qne obducunt, humum co lligunt, folumque adeo
eleuant, vt illa absque eis infoecunda corpora graminibus aliisque plantis liofpi-
tium et alimenta praebeant tandemque culturam patiantur.
Muscorum igitur minifterio in futuram culturam paludes exficcantur, arenae
concrefcunt, faxa virent, arida foecundantur; neo folum terra eorum beneficia
L 2