inter eos priuatim queftionem mouerat: vtrumin cafu impofiibilitatis, vbi vtraquë fpecies haberi non po-
teft, altera fit fumenda et multis arguraentis contenderat contra Sittardum* Sed tandem fe confirmandi ani-
mi caufa ea prolixius difputaffe dixerat, cum ipfe quoque, fi fic ferat cafus, abftinere velit potius, quam fub
vna fpecie fumere.- His ita pendentibus, forte fortuna ego cum comité meo ibperuenio 5. Septembris et
quidem vàlde expeélatus : dixerat enim ea ipfa die reliquis, me propediem venturum, Cordus. Laetantur igitur
omness ac ipfe praejertim, cum effet aeger admodum,et ita exhaufto corpore, vt mirarer tarn breui tempore
robur eius vfque adeo potuiffe confumi, multaiam diu mecum fabulabatur de Roma ([quae ipfi mirum in
modum difplicebat, propter fcortationes et omnium fcelerum infinitam licentiam) de itinerefuo, et fimpli-
cibus raris quae repererant et de caufa et principiis morbi fui: adeo vt cogérer aliquantulum ab eo fecedere,
ne plus iuflo fefe fatigarefc Narrat Sittardus reliqua: et totam curam, qua ipfe morbum fiium auxerat, in
me reiicit. Interim Medici veniunt. Erant autem duo Flammingi, vtrumque tibi non ignotum exiflimo, Chi-
rurgus alter eft, alter Phyficus Madamae feu filiae Imperatoris, Iofephus nomine, vir non indodlus, et val-
de diligens ac fedulus. Amabat is Cordum, cum propter D. LucaeBononienfis commendationem, turn ve-
ro quod ipfe multa in fimplicibus et Metallicjs ex eo difcere cuperet. Etfi igitur videbant eum aliquanto
laetiorem, et plus folito vim mali diflimulare i nos tarnen de Ediélo Pontificio et lùo periculo iterum admp-
nent, ac ne id negligamus hortantur. Ego, vt res aliquamdiu adhuc differatur, oro: ne perturbetur homo
in morbis alioquï plus fatis pufillanimis : me, quod verum erat, antea etiam Valerio in grauiffimismorbis.af-
fuiffe, ex quibus fiibito conualuerit, ac fperare nunc quoque non effe aliquod vitae periculum: fi tarnen in
biduo aut triduo non incipiat habere aliquanto melius, curaturum vt confiteatur etc. Hac ratione medicis
I0* vtcunque fatisfacio, nec me prorfus fefellit mea opinio. Statim enim altera nodle, per quam ego cum eö
eram (alternis enim vicibus vigilauimus apud eos ego etloachimus, toto eo tempore quo Romae fuimus) dot-
mire coepit, quod animo effet, aliquantulum quietiore. Ac die fequenti tota ftatim res paulatim mutata eft
in melius: ita vt ipfe etiam Medicus ex vrinae coniedtione fperare inciperet, idque fiibinde magis et magis,
quod fequentibus diebus nullas amplius perceptibiles fentiret acceffiones. Ita metu omni depofito in fpem
venimus, eum intra paucos dies prorfus liberatumiri. Sed ea £proh dolor) nimium fallax, non ita multo
poll, nos mifere fefellit. Dum enim conualefcens, vt videbatur et Medico, et ipfi, et nobis, iacuiffet,
in decimum’vfque diem nullum paroxyfmum percipiens, fed fiibinde melius et melius habens, cum appetitu
ètiam commedens iterum, nunquam tarnen extra ledtum aliquantilper manere potuit. Indueram aliquando ve-
[ftibus fuis, e t vt parum obambularet hortabar: fed vix eum vt fe erigeret, iuuarem, cum de grauedine ac
turbatione capitis fubito queritur : ita vt ftatim dimittere eum, ac iterum exuere cogerer. Id mihi inprimis
fufpedhim erat, vt vererer eum non intégré reftitutum. Quin ipfe etiam eadem die cum bene comediffet,
et plus fortaffe, quam par erat, miror, inquit, qui fiat, quod nihil mali fentiam, bene et cum appetitu co-
jnecfam, nec guftumhabeamcorraptum, nec tarnen redle valeam. Mediciis repletionem capitis arguebat,
quam res ipfa oftendit poftea. Poftridie enim, hoc eft 17. Septembris, cum aliquantulum cibi fumpfiflet
mane, dum nos in cubiculo eo prandemus, fecum murmurare incipit, non aliter ac fi dormiens aliquid loque-
retur. Ego perterrefadtus, propterea quod paulo ante nobifcum confabulatus effet, fiibito ad eum accurro,
ibi fe nefcio quid fomniaffe refert, ita mutilata verba proferens, vt nemo noftrum inteliigeret, ac tandem di-
çere quod vellet aut cogitaret ipfe non poffet. Viribus quoque ita deftituebatur fubito, vt nullum membrum
moueret redle, et extrema iam frigebant. Metuebamus Apoplexiam omnes et perturbati igitur illico Medi-
cum accerfimus, qui idem fe, nefcio propter quae alia ligna, timere affirmât. Itaque ftatim fridtionibus,
et quibus poteft modis materiamauertere conatur, dat Clyfterem qui aluum ducat, et venam quoque in brachio
aperit. Vefperi tandem malum mitigari, et ipfe Valerius iterum reclius loqui incipit, ita v t intelligi a nobis
polfit. Ac de lubricitate ac vifcofitate linguae queritur, propter materiam a capite in fauces diftillantem.
. Subfequenti die fimilem acceflionem habebat, fed nec ita grauem, neque tamdiu durantem, tertia deinde
et quarta multo mitiorem vt iam non de Apoplexia amplius folliciti effemus: et nodhi femper vtcumque dör-
^miebat. Conducebamus illi nihil minus ancillam Germanicam, quae eius curam haberet, nec vnquam ab
eo difcederet, vt fi alteruter noftrum cui yigilandum nodhi erat, forte obdormiret, ancilla tarnen adeffet, ne
qua occafio in re periculofa negligeretur. Die Dominica Ioachimus et Sittardüs quia duodecim iam diebus
febri non laborauerat, Neapolim iter parant, quod ea die proficifceretur illuc publicus nuncius cum maiori
comitatu, fine quo iter illud tutum non effe fcis, et tunc propter Fuftas feu predatorias naues Barbaroffae pas-
fim vagantes in mari, maior erat metus. Ego id Valerio fignificabam die Saturni praecedente j ac quomo-
do fe haberet rogabam, me paratum effe cum eo manere, fi quidem arbitretur fe opera mea indigere. Nam
vt verum fatear, abfterrebar etiam aliquantulmn fumptibus, quos iter illud a Roma Neapolim vfque requirit
maiores. Ipfe contra, me vt earn hortatur, ac quo minus vererer fumptus; quae ibi videnda fint indicat,
ac vt Puteolis Sulphuris coquendi rationem difcam et praecipue earn fpeciem, quam Sulphur virgineum vo-
eant, diligenter inquiram, rogat: quae inuenta cum aliis vtinam viuo monftrare licuiffet. Satis profpedhim
erat ei, quod ad curam attinet, etiamfi non adeffem ego: praefer ancillam enim aderant duo ftudiofi Medi-
cinae Cyriacus Memmingenfis, et Matthias Magdeburgenfis, tibinoti, et praeter hos alii duo ex inferiori
Germania, et quidam ex Heffia, qui Valerio, propter ea quod parentem eius olim nouerat, prae caeteris ac-
ceptus erat. Horum opera igitur nunquam deerat nobis. Erat etiam in ipfe hoipitio minifter Germanicus,
qui
qui cum coco, et reliquis omnibus, quam poterat praeftabat diligentiam: et Medici erant feduli. His mo- :
tus, cum^raefertim ipfius Valerii accederet voluntas, ipfe quoque cum reliquis ire ftatuo. Ea noéte adhuc
apud Valerium vigilo, dormierat fic fatis bene et melius, quam in praecedentibus, vt cum ipfe omnes nos fpe-
raremus, id etiam malum in declinatione effe. Rebus igitur omnibus paratis, cum iam ad profeétionem ac-
^cindli effemus, iterum eum accedo, et vt vefperi praecedenti, rurfus peto ex animo, vt libéré mihi dicat,
quod fentiat, me etiam adhuc in ea fententia effe, vtficupiat, ab eo difcedere nolim. Ibi, nonvolo, in.
•quit vtmaneas: fi negliges hos comités, non poteris poftea videre Neapolim, fiquidem ad conftitutum ter-
minum Patauium redire cupias: eas igitur, non poenitebit vnquam te ea vidiffe: fatis eft vt hi mecum fint,
(Aftabant enim reliqui omnes, et huius rei mihi telles funt.) Cumque, fi quid vlterius mihi iniungere vellet,
interrogèrent, refpondit. - Nihil eft quod dicam aliud, ego Deo volente aduentum tuum facile expeélabo.
His mot:us illi valedico : ipfe bene precatur eunti, e tv t reditum maturem0 hortatur.. Difcedimus igitur
ealpe, quod redeuntes priftinae fanitati reftitutum reperire velimus. Sed id fata non concefferunt, non
meis tantum mi Wolfgange, fed publice etiam omnium medicorum ftudiis plus fatis infefta. Ea die, ac fequenti
etiam, resin eodem ftatu permanferat : fed tertia die poll difceflum noftrum, fub vefperam iterum
reciduauit, et adeo grauiter, v t Medicus prorfus defperaret, ac poftridie omnino eum confiteri, accommu-
nicare vellet. Germani, qui eius curam agebant, omnes pii erant, et vnus ex iis praecipue, Valerium liib
vna fpecie non communicacurum norat: leu tamén quia m eo loco îuc^uiu.. periculum erat, rem ei indicat,
vt quid faciendum fit deliberet. Petit igitur aduocari libi facerdotem Germanum, quou cura ac uiugcuoa
eius iuuenis confeélum eft: et quidem id Deus voluit, vt in Wuormatienfem quendam hominem, licet in-
doélum, non malum tamen, incideret. Cum hoc locutus eft Valerius et multum et bene, vt intelligiopti-
me poffet: ([quod ipfe facerdos mihi retulit poftea). Confeffus eft in genere peccata lùa, ablolunonem pe-
tiit, et vt: fiqueat, Sacramentum fibi fub vtraque fpecie adminiftret, rogauit. Sacerdos id lè facere non
poffe oftendit, propterea quod, quam primum palam fieret, ipfum alicui Sacramentum iporrexilie, niico de
fe a&um fit, career et ignis parata, cum dudum Italis omnes Germam de haerefi.fint fulpedti. id cum audi-
ret Cordus, fe abfolutione contentum fore ait, cum praefertim de cafu neceflitatis feriptum fit, Crede et
manducafti : e t, quod id etiam1 non carebat fufpicione, rogat, vt qua poifmt ratione illud excufent. Reci-
tarat etiam fàcerdoti caufas morbi fui, et quomodo ab equo percuffus effet, fatis prolife. Ita ab eo difeedit,
dicens hofpiti et aftantibus, eum bene ac pie confeffum effe, ac ad communionem paratum verum fe metue-
re, ne deglutire ob infirmitatem nequeat. Poll aliquot horas facerdotem iterum accerfiri iubet, fed redire no-
luerat, quod iam rem ad nefcio quos Monachos poenitentiarios perlatam audiiffet, quifurebant, aefe, nifl
communicaret ante mortem, Cadauer in Tyberim proiedluros minitabantur. Noftri qua poterant ratione
rem tegebant, et Valerius cum animaduertiffet, ipfe nil amplius cum quoquam fere loqui voluit, nec inter-
rogatus etiam multum refpondere : quod omnino folum earn ob caufam fadlum fufpicor ne cum Eucharillia
eum amplius folicitarent.' Cum res in extremis iam effet, nec quicquam fentire amplius videretur, focii Vt
aliqua ex parte Monachis etiam fatisfaciant, currunt, etaliquem qui eum vngat vocant, non enimpotuis-
fent alia ratione vllo modo fepulturam illi impetrare, praeter quam quod ipfis etiam multum immineret peri-
culi. Vnéhis eft igitur, iam aut non percipiens amplius, aut fi quid fenfit, aceto fe, aliisue fomentis refo-
cillari exiftimans. Ita enim eum iacuiffe aiunt, vt vix lpiraret adhuc, et ne oculum quidem moueret. Tandem
bis uel ter aërem attrahens vehementius, vigefima quinta Septembris, quatuor horis port occafum Solis,
in ipforum manibus expirauit, fummo ludlu ac dolore omnium, etiam Italorum, qui in ea domo erant et qua
poterant ei diligentia et cura, miniftrabant, propterea quod ex-nobis eum magnum hominem fore intellexis-
fent. Sepultura magna diificultate impetrata eft, a Monachis. In templo Germanorum, quod ab Hadria-
no pontifice conditum nofti. De rebus fuis nihil mandauit cuiquam, nifi quod paulo ante mortem, vocato
miniftro Germanico, qui in hofpitio erat, me et Sittardum fuo nomine falutari iuffit, et de libro quodam, fra-
trefuo et me alia fhbiunxerat, quae feruus intelligere non poterat. Scripfi igitur rem totam ad fratrem
eius natu maiorem et D. Georgium Agricolam, quod hunc labores fuos abfoluturum et editurum iam dudum
dixerit, cum ante quadriennium Goslarii letaliter decümbens mihi rerum fuarum curam committeret.
Hoc enim tempore eum moriturum, vfque adeo perfuadere mihi non potui, vt de:iis nunquam vel minimum
interrogate voluerim. Habes hiftoriam, in qua texenda quo poffim.effe animo, facile intelligis, mi
Wolfgange, cum feias me eum femper fratris habuiffe loco, et tute haec fine perturbatione
fumma legere nequeas.' Salutem optamùs D. Sprembergio , et amicis et notis
reliquis. Item D. Badhomio, quem apud vos melius valere non
dubito. Bene ac féliciter vale. Calend. Decembris
Anno 154^»
DOMI