
r"
S l U g e m e i n e ê S ï e g i f ï e y .
537- W t t ä e om®( $ l a n tm imb o n b f r c t U i i K i e
niäfeii j u f S i t w i l SU f o u t em e^e ei j um3 t 6 5 t m
gclolfm ni i r t . H y d r o t c c h n . § 1 2 5 . 1 26 . S a S
2 B a f r c r j u (»eben m u | ma n ä u f i r t e r l t f e ^ e n a uf
t e n O r t uiit) fficIesenCeit, a u f Sie ober Sie^
f f , Dl römiig herauf g e t r a t t t i o f r t e n , a u f b i e
?(tt imb ®e i f « unD a u f bi« «Wense, roiesiel Sag
ei ju etfi(6en; ingl. 06 folejeä S a g u n b 3 I a i t
iinciiblitl} gefc^e^enfoU; a i ö b e n n f a n raon n)ei=
tet fc(;lie(Ten w a ä s o t S ü i i f i e am 6e<iiie5ra(len
uiiö m e DOC t ineScnt f tbarbei ) anäun)eiibeii,o6
SffinfTfr, fflSinb, gener , Spiere ober SKenfcfieti
folcfieä bectidjten » r a i e n . H y d r a u l . I I . 2 7 4 ,
©etoii^te aber b o r j u ät6ta«d;en i(l fejc einfäl.
« 9 . § . 2 8 9 - Sl t i f c i i i e (ger ingeJ&i J j jcfan gefije»
?cn a) t )ut ( j )bei i Jg)ebei : .Hydvaul I . § . 3 . Ü b e t
einem S e r g , 7, ingleictjen a u s einem Seic^ o b «
i 8 . 9 . 1 2 . 1 4 . b) burd) SOIulben. f . 30.
c ) but(j) @cl )6pj f - @[ f )au| fe!n. §. 32. d) buvt^
@cbnmng.@t6auflFetn. 33. e) burcf) e ome t .
H y d r o t e c h n , 5 . 2 1 9 . f) bm' i ) ?)e6=®J ) lüf ieIn.
H y d r a u l . J . 5 . 3 4 , 3 5 . „ „ , . au^sufcTjbpffen,
funbern aucf) jugleic^ roeit roegäugieiTcn. 38.
g ) bm cfj eine 50!ac6ine mi t 4 ^ e b i S c t i n T e i n .
39- 5)!it iroet) jP)e6.etf)fi|TeIn.ä. 4 1 , S u t d ; U6et=
( ^ u n a nut eben bcvgleidjen. 4 3 . 4 6 . I i ) bunift
öc()öptf<3iäber. 5 . , 4 7 . ftqq i) D u t J ) bie ® a f .
fer=@[f;nccfe. 5. S 7 . fcqq. « S e n n biefe iiSerein.
(inbet ge(ie(let,njaö baran auSjuf f^en. H y d r a u l .
I I . $1 . 7=9. k ) b u t ( f ;@d ) a u f t e l .®e t c f . H y d r a u l .
1 . 8 4 . ftqi. 1) butd; S a f t e n =S fm( i e . 8 8 .
feqq. ®i e mit <Pfctben getrieben roerben, H y -
draul. I I . 5. I i . n i ) fClit äÖJ | fer=3fäbernr bie 1«
llb^er bringen M fie felbfi (lejen. J. 12. in gtofs
fer OTenge aber nidjt fjb^ec alö baS®5a|Ter=3{ab
j u treiben. 5 . 1 4 . n ) S u f ( t baä Stet ten, unb al=
fo auetäugleid; buri$ bie(Sd;n!ere beö £eibeä.§.
41. o) Diirit) einen (fe^enben ^jafpel. §. 4 2 . p)
burd; g pme t unb g p m e r » Ä n f t e . H y d r a u l . I.
101. q) bnrt^ $ i i f d ) e l u n b Sa fdjen=®ün( le.
13S. r ) ® u r d ) $ ump .@a n g = u n b S r u c f = S S ? e r =
tfe. § . 1 4 7 . s) B u t d ) ffapfel. unb S i t d j f e n . S u n s
fte. 5.231 . t) ®u c d j®a | T a ' S l n p p e n unb S S a f -
! « • Sangen. §. 24S. SSeldje » o n allen biefen igt.
gebadeten Strien, bie b e f t e n . H y d r a u l . I I . 5 . 2 7 5 .
® i e a B a f f e c ms ä i cml i d j t i ' u n b mic^
flfofTei; J i c f f e atirf) i n eine flcroaltige ^ i U
ä u b r i i i f l c n . u ) ® u r e 5 0 a u 9 . u n b ^ u m p = ® e t =
tfe bep na^e in bie 4 0 g u g W ; mi t Wenfc^en.
H y a d r a u l . I I . § .302 . S e r e d j n u n g beflen. § . 3 0 4 .
Slu« eben ber Siefe unb mi t oorigem ©augroer t f ,
mittelfl eine« Siegen. f f locM in eniem S a u f 3t ab.
§ . 3 0 6 . g t e n bergleidien Clbant i tät a u f gleid;e
Ä&r)e bnrd; ein S r e t t s K a b mit 5£l!enfd)en. 3 0 7 .
Süit einem dcclinirenben 9 i a b . § . 3 o 8 . a u S bo=
»iget Siefe mi t einem öberfdjiädjtigen fleincn
3 i a b . § . 3 i o . e b e n biefeS butd) eineSIb^ve ou«=
}urid)ten, rooäburdjfo e i n J o ^ e ö S i a b g e f d x S en
(an. 312 = 314. w ) SBermittel(l bisfier ©eile
imb einer ! I B a l | e o 5 n e F r i a i o n P c r r a u l i s e t | t n =
t i u n 9 . § . J 7 9 . JeupoIbSfeinnetungroegen biefer
SRat^ine. 180. x) ®u r d ; b n « geuer »etmit<
»eljl ber E j t p a n f i o n . §, 184 . ®i>r i imen ber gan.
^e ©r u n b >u biefem E x p e r ime n t beruhet. G e n .
i 3 8 3 . H y d r a u l . I I . § . i 8 5 . 3}ad) be« P a p i n i S I r t
4 0 3ui t ) i ) ( ^ i U § t b c n . G e n . § , 5 S 9 . H y d r a u l . l I .
$ . 1 9 6 . S u r c ^ bie E x p a n f i o n fcn)or ) l , «B C o n -
denfation. 1 9 7 . J l a t f ; be« S a u v e r i 9lrt nur
1 4 bis 16 3 u 6 . G e n . §. 383. H y d r a u l . I I . §.
1 9 7 - b i e S u c c i o n u n b baä anfangen ober
»ielme^r burdi bie nnfferlit^e 'preffimg ber E u j f t
teg P a p i n i a r ten. G e n . s. 391 . H y d r a u l . I I .
2 1 4 . 3n mie roeit folt^e a r t ju gebraudjen, §.
a i 6 > 219. S85ie bergleid)tn }u beredinen. 5 . 3 2 1 .
U n b » a S bor tofft nbt^ig iff. G e n . 6 2 6 =
630. A n i o n t o n s a r t y) burri) geuer , ® a f [ ( t
•unb Suf f t b a S®a | f e t ju ^eben. 5 . 3 9 7 . SSerfcf)ie=
bene unrichtige a r t e n z ) b u t d ) S l a f e . SBä l g e .
H y d r a u l . II. 222. aa) ®crmi t tel | l beS orbent»
lidjen K b r ^ c aBa f f e t S biefeS a u f s S g u g ^odl Ju
treiben. $.556. g C a f f c r gal tet ! ober baS
fer JUfbrbern a n « bem ©t a b e n bep einet ge f lung
nad; Sdj i lbfnedj tS ä n g e b e n . H y d r a u l . I I . § . 2 4 5 ,
S n g l . bei) ben S e r a - S J e v c t c n wie t i e f t « foioo6l
mit 3 ) ! c u | ^ - a l « aud; burt® S O n f l e ge fdx f e n
tan, a u s 3!66lerSS8erg>5BaU!©pie9el ne6(l £eu.
p o l b S a n m e r t f u n 3 e n . H y d r a u l , I I . § . 3 0 0 . f e q q .
U b e r u n b bui : i l ) b a ^ gSBafTer a u f mandjerlep
iiiißewöfmlicfte S l r t j u f o m m e n u n b jroar a)
burdi «inen g i f d j e r . S a ^ n SKenfAen unb Spier e
bariibet ju fegen. P o n t i f . §. 4 . b) 5a ( { bergleis
d)en a r t mi t jwei) S ä n n e n . 5 . 5 . c) aui t einem
g a g übet einem S t r o ^ m }u fegen. 6. d) 3)lit
etelgen baburd; i n gejen. 7. e) fKi t tel f l eines
|b genannten ®a | f e t > jf)amifcSeS. §. 8 . 1 9 . f)
ober @(6t t ! imm.®i i r te(S. 5 . 9 . 1 8 . g) 5D!ittelf[ ber
® a | T e t - S t i e f e l n. J . 3 0 . ®o t i n n e n b e i ' ®r u n b
heftetet einen ©r p e r iibctn ®a f f e t ju erhalten,
ba§ er nid;t untergehe. 21 . h ) S u t d ; e i n I e b e r n
e d ) i f f , f o aud) ein£n|ft-S3ette abgeben fan, f iber
b a S ® a | f e r i n f a 5 r e n . 5 2 2 . gaf ibergleicf ienar t,
ber fid) bie gnroo^ner in P e r u bebienen. S. 31.
e i n anbereS lebern ©d) i | f , baS fid) in ein Hein
© d i n u p f S u d ) binben lä|)ct.§.32. SOiebei) ber>
g l e i t e n lebernen S f a d jme n baägeber befdiaffett
fei;n unb jngerirfjtet merben muf fe; Sngleidjen
njle bie ^Ja^be baran ju mad)en. 23. 24 u n b
31. i) ®u t d i & u p i ) ( b S®a ) K r < a 3 r u | l S a ? . § . 2 5 .
I i ) ®u r d ) ®agei i fci l « » i i j e r . S d i i l b . 5 . 3 4 .
U n t e r bcrn ?a3i i f rei '3»ae^en mi t te( | lberSau=
S t ü ^ c m c i i t e é ^ v c g i f i e c .
dietsffiloctebeä for i i i i etflc Slvt. P o n r i f . n.
S c f l c n aiibre a r t . §. 12. » o r e l l i 5!!!ad)inc l)er=
nibcie roeldjtr moii unter bem SBajTer gleid) alS
ein gi fd) ftc5 beilegen unb nid)t allein atfjen^Os
len t o n , fonbern aud) ctlicije ©tuncen leten. g .
26. SBefdireibimg bet SIrt unü ®ei fe loie ein
SRenftb unter aSaffer nad) a r t btt gifdjc nad)
©efallen fid) beroegen unb loiebcr iiif)en faii. §.
2 7 . ® i r b bon bemBernoul l igangl idibet ipoi f :
fen.§. 2 g . cajaffei' ifl l l int t fteifitn b i e®u n | b
©tciget, racnn bie S n n i i nid)t fo gut , als fonft
arbeitet,rooraneS gelegen fepn Eon. H y d r a u l I I .
s o o . a U n f F e r ifl t cDt loenn es feinen g a l l t)at.
G e n . §. 4 0 8 .
S ß i i f T c i ' i S S a t i f t m f l i »ns b o c5S ( r t r ( c u g u n b3i i =
(irumente iibtt)ig, roeim man bafiep graben unb
€rt>e , @ a n b , £ o | n , £itten , S i e p , ffieftein u.
f f.geniitmen niug. H y d r o t e c h n . § . 7 4 . S i i j e n i :
gen Umj ïanbe fo 5uernjegen,ioennmanbeu(£in=
tifi eines glufleS unb feinen fdjab^afften Ufer n
abjutjelffen gebenctet finb folgenbe: a) O b bet
SBincfel|benber ©t r o ^m mad)t fdj t l i tar f febec
nur flad) anlauf f t , ober ob baS O b i l a c u l u m bet
L i n e s D i r c d l i o n i s in gleieben fflinetel ober
natf) bem Ufer fidj ueigenb entgegen liefet? b)
D 6 berSl roCjm fe^t langSini ober fd)nell gelict?
c ) O b er fd)ma! unbsroifdjenittiep^ofjen Ufer n
oufbei;ben©eitenlauffi? d) O 6 b e r©t t o 5 r a
(eidjte unb aucb fei l te Uf e t pnt ? e) O b bie Ufer
perpenbiculai't^el)en,oberfebt flad; aniauffen?
i ) SJÖoraiiS bie U f t t befielen, ob eS nemlid)
S a m m . e t b e , @ a n b , Ê e im, S i e g , g e l j f e n ?
O b (te mit S ä u m e n ober Si i fdjen ben>ad)fen?
g ) ® i e 6od) ber S t r o [ )m ocbentliil) ge^et unb
n i e ^od) et gemeiniglid) bei) ergief fung an.
loädiil? h) O b einem frei) fielet unter!)al6 obet
i'ibet^alb bem ©t r a b e n mit bem Ufer nad) freps
en SSillen ju t[)un ober ob eines anbeten ®i i t
ober geiBiffe ®etee6tigfeit einem »ecbinblict) 6al=
t e n . § . a o o . ® a S nedil? bieKn me^r jubeobad)!
len. § . 232. ® i e baS ®ä f f e t bon oetlangtcn
O r t roc3iufd)äff;n unb flein jumadien. P o n t i f .
58. ® i t «int Setpfäf i luug äufd)la3en, luenit
man baS ®a | f e t nidit affdjlagen unb bod)
miS bem ©r u n b a u f einen 3to| l SSaut r , f feilet
unb bcrgleidien aufffiljren imll, H y d r o t e c h n .
ai3. ®o ma n iuegen Siefe unb ©cipalt beS
®o(TetS, ingleid)en loegen felfigen fflvuiibeS
eeine SBerpfal)lung ober S t i p p e n mari)en folgj
lid) « U S bem ©r i inb nid)t get)óng ^ei'auS ma u .
ten E a u , iisie flatt eines SiofteS ber ©r u n b jiile.
gen. §.215. an einem S o d i gfjeiget, roie fol.
djeS 1637 }u einet aiif(icl)<3}n'itfc JU ® i e n in
bie B o n a i i unb äioat a u f einen gelfen gebauet
ivotben. S . 2 16, 3ii9ltitf^(ii i n © f f W '
®iiram i um ^ a m in ©enua in bie ©eeaufge«
fügtet. § . 2 1 7 . ® i e eine S t i p p e jueinen ©r u n b
; u j a ) l a g e n . S . 2 i 8 . SSerfdiiebenein'iglidjeaiimeti
cEungen, fo bei) b em®a f r c t = S 3 a u n)of;l in O b »
adit5uiier)men, § . 2 2 9 . ®elrf)eS .^olgbarbepemi
bienlidiflen äugebraud)cn. 5 . 2 3 2 : 2 3 4 . Uiiter=
fd)iebene a i i t o t e S , f o b e n b e r®ä f f e t . S a a t u i i f l
gefditieben. 5. 2 7 2 -
a B d f f e f i S S r u f t l i i g EeupolbS ö f i n b u n g um bami t
o^neSefa^it übet baS ®a f f e t ä n f omme n . P o n -
tif. § . 2 5 .
S!ö(tffei'<§(irnifil ) ebenfalls eine aüadi ine, »et«
mittelll roeldjer ma n über glüffe unb ©i r b jme
fid) felbfl bringen f a n SbfsletS SIrt. P o n t i f . 8-
enie anb r e a r tüb e r ben S c p f f iuj lüt t ï enauS b e c
U b e r f e l i i n g b e S V e s e t i i . J . i g .
S 5 a ! T c c > $ o f e n ober s a S i i t b ^ ^ o f e i i i i l g l e i d i f a l l Ä
eine ltlïad)ine, bamit man übet ©ee unb ftilltïe.
6cnb ® äffet fid;etge!)en tan, SofsletS a r t , P o n -
t i f . 10.
® ( i f f e i ' ? S l u p i 3 C c i w S f l i w iff Sl ' t i'oit
ffapfelsSünffeUibabaSSaffet gleidifiim loie
jniifdjen einer S.iiige mit jipei) Sa fein gefaffet
imb mit einem ober iioei) langen Sinnen alfo äua
fammengepreffet t o i r b , b a ß es bure^ eine barin=
ne gelaffene Oeffni.ing loeiefien unb über fid) iit
bie :5)b[)e (Wgl i i inufj. H y d r a u l . I. 2 4 8 . S e S
Stamelli 3noent ion. « . . 2 49. a Siod) eine anbreS.
2 4 9 . 0 2 5 0 .
SB5a(fef<Äuitft öeiffet bei) bem SSerg. f f i au ins bes
foiibre biejenige.Suiif}, baburd) baS ®a f r e t in
eine wml id)C loiebet bnrd) bie S t a f f t beS
® a | | e r S gebrad)! loirb. G e n . § . 6 1 3 . ©o n f ï
aber begteifft ma n inSgemein barnntet ein jebeS
® e t c f , reeldieS baS SBat fet in eine gen)iffe.^b»
be bringet, um bafi eS bon ba aus burd) feineit
eigenen g a l l ba^in laiiffen fbnne, ipo eS feineä
natürlidjen ©t a n b e S f)albet nielit ^inf'ommeit
roütbe. SStp berfelben 3Inrid)tung foll m a «
jiifbrbcrll fef)en a) a u f ben O t t unb©ele9en5eit
felbft; b) Sluf bie I j b ^ « ober S i e f e , ipo baS
® äffet mu S herauf ge^olet obetr)inauf9ebtad)E
merbeii; c) mgleidjeii roie oiel beS ®a f f c r S ju
^eben, 06 eS in einet geroifjin O u a n t i t ä t u n b
jiuar fo S a g alS S M j t unaufS'ovIid) gefd)e5en
nni6, obet ob es mi t äu gcioiffen geiten unb in
feinet borgefd)tiebeneii 5)ïaaS bonnbfben. H y -
draul. 11. §. 2 7 4 . a u s biefem ifi alSbenn iu«
fd)lieffen, roaS bot eine a r t ber S ü n f t e barjut
juerroet)Icn. ibid. ® a S ju S e t e dmu n g einec
f o l d ) e n , b t c 6 u t ( ^ S 0 B a ( f cr fletrictcn roerbeit
füll loeniglfenS jumilfen nbt^ig.$.3i9v (Sineber^
gleidien mi t übereinanbet geftelltet ®a f f e t a
6d)nec(e i|f nidit ratbfam jugebtaucben, § . 5 . 9 ,
© n © a u g . ® e [ t " mit bi;spffld)en f r umme i t
U 3«pffei>
mm