sSdahans-t&mboekoe en bij den hoofd-sgdahan, te rw ijl w a n ne e r
d oor een d e r p a rtije n o o k m e t diens u itsp ra a k geen genoegen
w o rd t g enomen, men z ie h nog wenden k an to t den vors t, van
w e lk e bevoegdheid e c h te r, w a n ne e r de s&dahans n a a r re c h t en
billijkhe id te w e rk gaan, s le c h ts zelden g eb ru ik w o rd t g em a ak t.
W a n n e e r een z a a k n ie t to t voldoende k la a rh e id kan g eb ra ch t
w o rd e n, z o o w o rd t z e in den re g e l beeindigd d o o r het opleggen
van den e ed aan den bes chuldigde en o o k a an zijn aan k lag e rs .
M en h e e ft vo o rts ingez ien dat, h oew e l het nie t w e n s c he iijk w a s
den sSdahans de hand g ehe el v r ij te la te n bij hun re chtspleging,
het evenmin aanging hen d a a rb ij te binden a an de alg em e en e
en b ijzo n d e re bepalingen d e r w e tb o e k e n, d a a r to c h in de e e rs te
pla ats, deze o n to e g an k e lijk z ijn vo o r p ro fa n e p e rsonen en ten
an d e re de inhoud daa rvan soms zö 6 diepzinnig is, de bepalingen
d e r ve rs ch illen d e w e tb o e k e n hetz ij dan s c h ijn b a a r o f w e rk e lijk
m e e rm a le n zö ö z e e r m e t e lk a n d e r in s trijd z ijn , dat z e lfs de
g e le e rd e p rie s te rs bij de ra ad p le gin g daa rvan g e v a a r lo o p en de
kluts kw ijt te ra k e n . Aan deze ov e rw e g in g is h e t o nts taan to e
te s c h rijv en van d a t g e d e e lte d e r re giem e n te n w a a rin s tra ffe n
ges te ld w e rd en o p de v e rg rijp e n teg en de p e rs o n en en de
eigendommen w e lk e in de so e b a k gep le eg d w o rd e n . B e s ch a -
diging d e r s o e b a k -w a te rw e rk e n w o rd t s tre n g teg en g e g a a n en
de z e lfd e zo rg s t re k t z ie h u it to t de saw a h s . W a n n e e r h e t eggen
hee ft pla ats gehad en men doet d aa rvan konde d o o r op het
veld een m e rk te e k e n I sawen NH te pia atsen, dan is s tra f-
schuidig d egene wiens ve e d a t v eld b e tre e d t o f s c hade to e b re n g t
aan de s aw a h d ijk je s ; zw a a rd e r is de s t ra f w a n n e e r de bibit
re ed s is u itg ep la n t en n a a rm a te de a a n g e rich te s c hade aan-
z ie n lijk e r is. Om zo o ve el m o g elijk te g e n die fs ta l op de sawahs
te w a k e n z ijn v e rs ch illen d e b epa lingen opgenomen om tre n t het
beurtelings , w a c h t houden bij h e t te veld s ta ande g ew a s , de
a a n sp ra k e lijkh e id die d a a ru it v o o rtv lo e it, e tc ., en vo o rts w o rd t
h e t verboden des nachts de gesneden padi naa r huis te bren g e n ;
dege en die zu lk s do et, v e rb e u rt n ie t a lle e n e en v r ij aa n z ie nlijk e
b o e te , m a a r w o rd t o o k a a n s p ra k e iijk ges te ld vo o r a lle d ie fs ta l-
len die in dienze lfden nac h t geple egd z ijn . Z ij die z ie h onw illig
b e toonen to t het opvolgen d e r bev elen van den klian en de
uitspra ken d o o r dezen in o v e rle g m e t de an d e re so e b ak -led en
geda an, kunnen gedwongen w o rd e n d o o r onthouding van hun
a a ndee l in het b e v lo e iin g sw a te r o f d o o r beslaglegging op hun
sawahs en volgens somm ige re giem e n te n h e e ft men z e lfs het
re c h t hen te dooden w a n n e e r z ij z ie h d a a rteg en v e rze tten .
Gew o o n lijk e c h te r b e s ta an de s tra ffe n alieen in b o e ten o f in
ve rgoeding van de aan de eigendom m en van an d e ren to eg e -
b ra c h te sc h ad e o f de d o o r hen ondervonden wins tde rving, soms
tw e e -. d rie - o o k w e l vijfvoudig. D e k le in e boeten, opgelegd
wegens h e t te la a t kom en t e r ve rg ad e rin g o f an d e re kleine
te k ortk om in g en , m oeten min d e r bes chouwd w o rd e n a ls s t ra f
dan w e l als erke nn ing van schuld. In o v e reenstem m ing me t
hetgeen te r z a k e in de B a lis c h e w e tb o e k e n v o o rk om t beh o e ft
door e en vrouw die e en o v e rtreding ple eg t slechts de helft der
boete b etaa ld te w o rd e n, te rw ijl kinde ren die nog geen vijf
handspan i kilan I g ro o t zijn als n ie t to e re k e nb a a r beschouwd
w orden. D e boeten moeten op de eers tvolgende m a andelijk sche
v e rgade ring betaald w o rd e n ; b lijft de schuldige in g eb re ke , zoo
w o rd t z ijn bo e te ve rdubbeld en m o et alsdan binnen drie dagen
voldaan z ijn. B lijft o ok na afloop van dezen te rm ijn de betaling
a c h te rw e g e , dan g a a t men ve rhaa l zo ek en op de rijstvelden
van den schuldige. D a a ro p w o rd t een te e k e n g epla ats t, g ewoonlijk
b es ta ande uit e en dünne bamboe me t e enige d o rre bladen
o f e en bosje s tro o e r a an gebonden, w a a rm e d e te kennen
gegeven w o rd t dat op die sawah b es lag is gelegd, te rw ijl te r -
ze lfd e r tijd het b e v loeiingswa te r e r aan w o rd t onttro k ken . Na
het pia atsen van dat te e k e n h e e ft de e ig en a a r nog d rie dagen
tijd om de schuld te voldoen, v e rm e e rd e rd me t 2 5 0 kbpbngs
als g ere chtskosten NH pöngaboet sawen N H , en daarna w o rd t de
sawah v o o r de d aa rop rüstende schuld verpand NH mesandajang NH
dikw ijls a an den sSdahan ze lf. De e ig en a a r mag zijn veld dan
n ie t inlossen, alvo ren s de pandnem er e r minstens eönmaal van
V I M e vo o rn a am s te aan h e t lidmaatschap ee n er soebak -
■ ve reeniging verbonden ve rplichting is h e t deelnemen
■ k l l a a n de g em e ens chappe lijke w e rkza am heden NH ajahan-
■ f J M soebak N H , w e lk e voo rn am elijk bestaan in het onder-
K v S I h o u d e n van dämmen en leidingen, sluisjes, overlaten,
ve rdee lingsblokk en, bez inkvijvers enz . en z .; h e t bew ak en van
de leidingen en h e t to e z ic h t op de wa te rve rd ee lin g ; het te rz ijd e -
staan van den kiian en he t o p r ichten e n onde r houden van t empels
le d e r die een even g ro o t aandee l w a te r k r ijg t NH jfeh atöktSk NH
is in z e lfd e ma te dienstplichtig. B ij e ik uit te voe ren w e rk is
het e c h te r nie t altijd w ensche iijk dat een ie d er o ok w e rk e lijk
o pkom t, w a a rd o o r in g ro o te soebak s men e lk a a r m a a r in den
w e g zou staan. Om dit te voorkom en z ijn de rijstve lden in
g ro ep e n ve rdee ld NH töga kan N H , w e lk e groepen dan als eenheid
van die ns tplichtigheid bes chouwd w o rd e n en w a a rv o o r dan
s lechts 66n persoon behoe ft op te komen. Om vergissingen te
voorkomen z ijn de namen van de leden van e lk e g roep op een
lontarblad ges chre ven, en w ie dan zijn arbe id aan het gemeens
c h ap p e lijk e w e rk v e rric h t hee ft, s tu u rt dit ge s ch rift NH o e ra k NH .
aan den daa rop ve rme lden, op hem volgenden persoon, die nu
w e e t, dat a ls e r d o o r den klian op het blo k w o rd t geslagen, hij
het is, die z ieh a an m o e t melden. W ie de tijdige d o o rzending
van de o e ra k ve rzuimt, be loo p t e en boete.
De k lian o f z ijn helpe rs doen huis aan huis aanzegging van den
a a rd d e r w e rk za am h e d en ; vinden z ij een huis vertaten, zoo
w o rd t aan den ingang een bosje s tro o opgehangen, w a ara an
d e huisheer b ij z ijn th uiskom st b em e rk t, dat e r w a t aan de
hand is. H ij is nu ve rp lic h t dadelijk bij den klian aan te loopen
om te in fo rm e e ren naa r den a a rd van h e t w e rk . H e e ft de klian