K angke ran nie t m e e r n a a r den Goenoeng Agoeng zou
terug gaan m a ar bij hem zou blijven wonen, ten einde
hem la te r in ’t bes tuur op te volgen. Dan zou hij het
fee stm aa l HK m ape ran HK doen a a nrichten en zou het
huw elijk v o ltro k k e n w orden. H o ew e l die la a ts te voor-
w a a rd e z e e r v e rnede rend w a s , daa r M anik K angke ran
d o o r het m a pe ra n zijn k ä s te v e rlo o r en to t we s y a we rd
gede g rad e erd , w a s hij te v e rlie fd , om te w e ig e re n ; hij
huwde de maagd en w e rd w e sy a. L a te r volgde hij z ijn
schoonv ade r op en van hem stammen de Ngoerah
Sidemön’s a f, die la te r in dat r ijk je g e re g e e rd en in
Karangas em e en zoo g ew ichtige ro l hebben gespeeld.
N a tu u rlijk w e rd een vo rs t, die zo o ’n w o n d e rb a a rlijk e en
tevens zoo nuttige gave beza t, als een god v e re e rd ; en
nog steeds w o rd t aan z ijn nagedachtenis godde lijke e e r
b ew eze n. T ijd e n s mijn v e rb lijf in h e t p aleis van Goe sti
Djilantik te Karangas&m, heb ik o. a. aanteekeningen
g em a a k t van de v e rs chillende goden die in den huistempel
van den stedehoude r v e re e rd w o rd e n ; en o ok vo o r den
Dew a M an ik K angke ran uit de dessa SidömSn is daar
e en tem p e ltje opgericht. SidSmSn ligt in ’t zuid -w es te lijk
deel van KarangasSm, aan den w e g naa r Kloenkoeng.
■ S f l E T D O R P J E LO LO A N , H E T S T IL L E V R E -
■ DIGE P L A A T S J E W A A R W E AAN LA N D Z IJ N
■ ■ ■ ■ g e s t a p t , w a s e e n e e u w g e l e d e n h e t
T O O N E E L VAN E EN W A L G E L IJ K E M O O R D -
m W P A R T I J O P G R O O T E S C H A A L . H E E L D J E M -
bran a w a s destijds een w in g ew e s t van B adoeng; een
goesti, u it het o o rsp ro n k e lijk e vors tenges la cht van DjSm-
brana , wa s e r a ls s c h ijn re g e e rd e r g elaten, doch het
eig en lijk bestuur we rd g evoerd d o o r e en Bo eg in e es , k apitein P a timi, die
bij den vors t van Badoeng, g oes ti M a d 6 P am ötjoetan, in hooge gunst stond.
D e ze B oegine es w is t in k ö rte n tijd een g ro o t a anta l z ijn e r la ndgenooten
n aa r Djem bran a te lok ken, die zie h d a a r z e e r spoedig door m e e rd e re
nijv erhe id en ondervinding van a lle ta k k e n van handel wis ten m e e s te r te
ma ken. H e t ge ta l d e r B o egine ezen beliep in o f om s tre e k s h e t ja a r 1 8 0 8
re ed s m e e r dan tw a a lf honderd w e e rb a re mannen, die d o o r den v o rs t van
Boelfelfeng, g oes ti Gedd o f W a ja n KarangasSm, als z e e r g e v a a rlijk e naburen
w e rd en bes chouwd. Hij g a f h ie rom tre n t z ijn ongerus the id aan den v o rs t van
Badoeng te kennen, en deed dezen m e t o o sters ch e n s p re e k tra n t o pm erk en ,
dat een pas onts tok en vuur lig t t e bluss chen w a s, doch d a t de vlam , zo o d ra
hij z ieh ve rs preid d e en in k ra c h t had toeg en om e n , a lle nabij z ijnde v o o r-
w e rp e n aa n ta stte, en het dan m o e ie lijk w a s den vo ortgang te stuiten. Uit
dien h oofde , v e rk la a rd e hij het noodza k e lijk , dat de Bo eg in e es ch e bevol-
king van DjSmbrana w e rd uitg e ro e id ; w ild e B adoeng z e lf zulks nie t doen, dan
zou hij ga a rn e deze ta a k op z ieh nemen. D e v o rs t van B adoeng an tw o o rd d e
dat hij mede het ge v a a r inzag en hem de vrijheid g a f naa r goeddunken te
handelen, d aa r hij lie fs t onzijdig w ild e blijven. Goesti Gedä t ra d d a a ro p in
gehe ime onderhandeling m e t den s chijnvorst van DjSmbrana. A fg e sp ro k en
w e rd , dat Ged6 me t tien d uizend man zoude a a n ru kk en en a ls de strijd tegen
de B o egine ezen w a s aangevangen, de goes ti van D jSm brana m e t z ijn vijf
duizend man eveneens de w apenen te g e n de vreemdelingen zoude k e e ren .
S laagde h e t v e rra ad dan we rd a an den g oes ti van D jSm brana het hers tel
z ijn e r re ch ten en onafhank elijkhe id beloofd, d a a r, v e rz e k e rd e Gede, het
dezen n ie t om eenig vo o rd e el te doen w a s, m a a r a lle e n om onts lagen te
z ijn van v reem d e naburen, w ie r to enem ende m a ch t door den tijd voor hem
en z ijn r ijk z e e r g e v a a rlijk zoude kunnen w orden. Volgens deze a fs p ra a k
nu, we rd L o lo a n , w a a r de B o egine ezen gevestigd w a ren , aangev allen en
geheel uitgem oord. De a rm e v reem delingen v e rw e e rd e n z ie h m e t helden-
moed, doch de o ve rm a ch t w a s te o ve rw e ldigend zo o d a t z ij h e t o nderspit
moes ten delven en ten s lo tte to t den laatsten man e r h e t leven lie ten. Hun
hoofd, z ieh g ehe el v e rla te n ziende , v luchtte in zijn huis, s ta k h e t in b ran d en
kwam zoo m e tv ro u w en k inde ren om. D e g oes ti van D jSm brana w on e c h te r
bij de o ve rwinning n ie ts ; hij toch w e rd g eboe id n a a r B oelfeläng g evoerd, w a a r
hij ove rle d en o f van ka n t g em a a k t is. Z ijn zoon, g o e s ti Ng o erah Dj&mbrana,
schonk men als vazal een s chijnge zag te Dj&mbrana, omringd d o o r e enige
Boelfelfengsche g ro o te n , w a a ro p Gede kon re kenen, te rw ijl tevens a lle hoofden
afg e ze t en door Boelb lb n g e rs vervangen w e rd en . Hie rm ed e w a s Dj&mbrana
nu eig en lijk door Boelblfeng aan B adoeng afhandig g em a ak t. G oe sti Ngoerah
Djem bran a b le e k e c h te r nie t zo o ’n gew illig w e rk tu ig te z ijn a ls de v o rs t
van Boelfelbng w e l g eda cht had; ten mins te , hij lie t z ijn le en h e e r, toen
deze in Dj&mbrana o p b ezo e k w a s , g ew oo nw e g v e rm o o rd en HK in 1818 H K .
V e rm o ed e lijk w a s het hem gaan v e rv elen dat hij het g ro o ts te g e d e e lte van
den tijd d a t de vors t van Boelbibng te D jSm brana v e rto e fd e , v o ortdurend en
vo o ra l des nachts, in z ijn teg enw oo rd igh e id m o es t z ijn, w a a r hij dan steeds
in een e e rb ie d ig e , sla a fs ch e houding o p den grond m o e s t z itten. V e e l p le z ie r
h e e ft hij e r ec h te r nie t van gehad, w a n t k o r t d a a ro p w e rd hij z e lf om g eb ra ch t
door g oes ti Pahang, zo o n van den vo rs t van Kara n g asSm , die als v o rs t
in Boelblbng w a s op g ev olg d; DjSmbrana kw am nu vo o r goed bij Boelfe-
Ifeng, zo o d a t toen dit gouve rnementsgebied w e rd , D jSm brana d it o o k w e rd .
IJD E N S M IJ N V E R B L IJ F IN D JEM B R A N A W O O N D E
IK , D O O R DEN C O N T R O L E U R S A U E R S D A A R TO E
ß K n l n A f l >N DE G E LE G E N H E ID G E S T E L D .M E T D E Z E N TW E E
l l Q / i l k v l M E R KW A A R D IG E F E E S T E N B IJ , W A A R VAN IK HIER
E EN E E N IG S Z IN S U IT V O E R IG E B E S C H R IJ V IN G
l a a t v o l g e n . b e id e f e e s t e n , w a a r v a n h e t
Ü w I w V t W E E D E a l s e e n v e r v o l g o p h e t e e r s t e
B E S C H O UW D KAN W O R D E N , HA DD EN P L A A T S
& 3 I M M K Z in d e n h u i s t e m p e l v a n e e n i n w o n e r v a n
m N EGARA, D E H O O F D P L A A T S VAN D E A FD E E L IN G .
Een huistempel o f sanggah is HK z ie de bes chrijving op blz. 31 HK een
bepa ald g ed e elte van het B alin ee sche w o o n e rf, in Boelé lé ng steeds door
een muur m e t p o o r t van het hu ise rf ges che iden, h ie r in D jem brana niet
afges loten, doch a lle e n m a a r een a p a r t h oek je van het g ro o te w o o n e rf,
dat aan die goden gew ijd is, die bij de bew on e rs van het e r f in bijz o nder
aanzien staan, o f bijzonder gevreesd z ijn. S S g P S SSSÜi
V o o r e lk van deze goden o f w e l godinnen is een eigen huisje o f nis
op g e ric h t, w a a rin de godheid w o rd t uitgenoodigd ned e r te dalen, wan-
ne e r men hem ie ts te v e rzoek en hee ft. Als bemidde la ar tusschen goden
en menschen t re e d t bij zo o ’n gelegenheid e en balian op, een s o o rt
medium, die de wenschen d e r menschen en de bevelen d e r goden ove r-
brengt. Dan z ijn de godenhuisjes r ijk v e rs ierd me t bonte d oek en, m anden
en schalen m e t kunstig o p ges tapelde to ren s van vruchten en gebak,
spiegeltjes , o rnam enten van duiten e n van uitgesneden lontarbiad, gro o te
pajongs o p lange Stelen, h ooge bamboe’s me t a lle r le i v le c h tw e rk e r aan,
en een g ro o t aa n ta l lic h tjes . H e t g ehe el z ie t e r me t de o p h u n fra a is t
uitgedoste bew on e rs en ta lr ijk e be zo e k e rs re c h t fee s te lijk u it Een
bont ve rs ierd te n tje m e t rustbank e r in dient to t ze te l v o o r den balian.
0 A Í I auw e lijk s z ijn w e geze ten o f h e t fe e s t neemt een aanvang.
I k N a l De balian z e t z ieh op eenige ma tten die op den grond liggen
f i l uitgespreid en begint een gebed, de handen boven h e t hoofd
1 9 ^ 1 houdend me t de duimen op de kruin en een djepoen-bloem
tusschen de pinken; v ó ó r hem o ffe rs en veel w ie ro o k , ac h te r
hem een man die zijn rüg me t w ijw a te r w a s c h t H e t duurt nie t lang o f
zijn lichaam begint k le in e tre k k in g e n en kram p a ch tig e bewegingen te
ve rtoonen, die langzame rhand al hev iger en heviger w orden, gelijk e
m a at houdend me t h e t tem p o van de gamelan, die, d o o r de omstanders
m e t gezang begeleid, al sn e lle r en luide r s p e e lt T e n la a ts te va lt de
balian m e t een luiden gil ac h te ro v e r, buiten bezinning, naa r a lle kanten
slaand en schoppend. Plots eling stuift hij op en sp rin gt op de hooge
v e rs ie rd e ba lé ; een god is in hem gev aren. De huisheer knielt voor
hem n e e r en v ra a g t hem iets, doch hij zw ijg t; daa rop ineens uitvarend,
sla a t hij hem de hoofddoek van het hoofd, hem tevens een geduchten
uitb ran d e r gevend ove r z ijn onbeschoftheid. W a t to t beda ren gekomen
an tw o o rd t hij o p de vraag w e lk e god hij is : D éw a DalSm T akm oeng.
De fam ilie , w a a r w e dit fe e s t nu bijw onen, kom t o o rsp ro n k e lijk uit de
dessa T a km o en g , in het r ijk je Kloengkoeng gelegen, vandaar dat de voor-
naamste godheid in hun huistempel, de god van de dessa T a km o en g is.
Even plotseling als hij e r op is gesprongen, v lieg t de balian nu van de
balé a f en v a lt luid snikkend vo o r den huisheer op den grond en s la a t de