>, om zoo dicht
m ogelijk de dessa te nad e ren . Eindelijk, zoo ze g t men, stieten zij
op e en t ro e p ove rm oedige mannen, de van ouds bero em d e Bandja-
re e s c h e beiden, die den dood nie t schrom en, en nu b ra k een
gew eld ig e strijd , man tegen man, los . H ie r tra c h tte men e lkan de r
a f te snijden; ginds stak o f s c h o o t men e lk a n de r dood; e ld e rs wa s
men a an bet wo rs te le n, te rw ijl w e e r op e en an d e re pla a ts de een den ander
me t den klew a n g bet hoofd door midden kliefde. D e lijk e n van Ja vanen en
Balinee zen lagen me t hoopen d ooreen. Ondertusschen b le e f bet gew e e rvu u r
aanhouden en regende het koge ls op den vijand, die ein de lijk hals ove r kop
op de vlucht s to o f om ergens een s chuilpla ats te zo ek en . W e ld ra w a s e r
buiten het dorp geen enk elen B an d ja re e s m e e r te zien.
D e M a jo o r m a a k te nu aanstalten om nog v e rd e r door te tre k k e n , to en op
eenmaal de B alisch e k o e lie ’s a l w a t zij b ij z ieh droegen w e gw ie rp en en in
g ro o te ve rw a rrin g aan den haal gingen. Als wilden stoven z ij n a a r a lle kanten
uiteen, op den voe t gevolgd door de hulptroepen, die ’t nu o ok op e en loopen
zetten, dat de grond e r van dreunde. Sommigen sprongen in de riv ie r,
ande ren liepen dw a rs door de rijstve lden, w a a rb ij deze en gene het ongeluk
had van te stru ik elen en zoo onder de voeten van z ijn kam e rad e n g e ra a k te .
Z ij die zo n d e r ongelukken ontkomen w a re n , liepen o p de z e e to e , om dan
ve rd e r längs h e t Strand d o o r dik en dun v o o rt te hollen. W e e r ande ren
hielden halt bij den tem p e l a an het Strand, en lie fen hun kam e rad e n rüstig
bega an, die in dolle v a a r t v oorbij ijlden en re g e lre c h t op h e t b ivak a anstorm -
den. H ie r gekomen, liepen dezen de ten ten binnen en sloten de deur ac h te r
z ie h toe. Z ij konden op geen en k e le vraa g an tw o o rd en , zo o w a re n z ij buiten
adern. Ook vond men e r die, zo o d ra z ij den gro o te n weg b e re ik t hadden, w e e r
re c h ts om k e e rt ma ak ten en bes cha amd wegslopen.
De J a va ans che Soldaten tro k k e n z ie h te ru g naa r de ve rzam e lp la a ts , omdat
z ij bij g eb re k aan k o e lie ’s den strijd nie t konden vo o rtzetten . Een d e r adju-
danten had hen als vo lgt to e g e s p ro k e n : „K e e r t nu m a a r te ru g ; la te r gaan
w ij e r w e e r op los en dan zullen z ij g ew is den dans n ie t ontspringen.”
M e te e n g a f de t rom p e t h e t sein om a f t e tre k k e n .
W ij k e e ren nu w e d e r to t de B a n d ja re e zen te ru g . Z o o d ra de Soldaten w a ren
a fg e tro k k e n, kw amen zij huppelende en springende, a ls lieden die een krijg sdans
uitvoe ren, uit hun sc h u ilp la atse n te voors chijn,
w a a rn a ie d e r we en e nd e ro n d lie p om de lijk e n z ijn e r
vrienden en b ro ed e rs o p te zoek en. E n k e le n gingen voor
dit doel n a a r de riv ie r, te rw ijl a n d e ren a l bukk ende d oor
het padiveld liepen, om d at d a a r e en oo g en b lik te voren
gevochten w a s . T o e n al de lijk e n zoo van v oornam en a ls
geringen b ije en g e b ra c h t w a re n , w e rd e n z ij d o o r d e m annen
en v rouw en om rin g d en in de ze r vo e g e to eg e sp ro k e n :
„R e is t m a a r vast v o o ru it; gij kunt e r op re k e n e n , d a t w ij
m e t en vo o r u zu lle n ste rv e n !” H ie ro p begon h e t geze l-
s c h ap luide te w e e n e n .-M id d e le rw ijl had de v e rhev en Ida
lijk k le e d en laten ro nddee len, w a a r in de dooden g ew ik -
ke ld w e rd e n , n ada t z e v o o ra f de g e b ru ik e lijk e w a ssching
hadden o nderga an. O v e r de beg ra fe n is sp re k e n w ij n ie t
Den volgenden m o rg en m a a k te n de H o llä nd e rs a ans
ta lte n om B an d ja r o p nieuw a an te va llen. Z o o d ra
a lle s k la a r w a s , w e rd en de k o e lie ’s o p g e ro e pe n om de
d ra a g s to e len te dragen en de am m unitiewagens v o o rt te
t re k k e n . O p belee fden toon gaven dezen e c h te r te kennen,
d at z ij d a a rto e w e inig lus t gevoe ld e n ,zeg g e nd e : „W ij
v e rzo e k en u dringend van koe liediens ten ve rs choond te
mögen blijven, a angez ien M ijn h e e r o o rlo g v o e rt tegen
B alinee zen, die e r p re c ie s zo o uitzien als w ij en van w ie
w ij dus nie t t e onders che iden z ijn . W e l dragen w ij een
te e k e n , m a a r de Soldaten sch ie fen to ch op ons, g e lijk
dan o o k m enigeen van onze kam e rad e n g e tro ffe n is.
Ve el lie v e r w illen w ij den vijand helpen dooden en z ijn
vo ls tre k t nie t bev ree sd om u b ij den ve rnieuwden aanval
teg en B an d ja r te volgen. Desnoods kunt u ons in de
vo o rh o e de p la atsen o f ons bevelen, d a t w ij ons hals-ove r
ko p in de des sa w e rp e n om de schuldig v e rk la a rd en te
gaan op zo e k en . W ij w illen g a a rn e het b ew ijs le ve ren
van onze tro u w je g en s de H o llä nd e rs !” Om h e t gepa ste
van dit v e rzo e k w e rd e r nogmaa ls ra ad gehouden en
besloten, dat de R es ident n a a r B an jo ew an g i zou gaan,
om den G ro o te H e e r te B a ta v ia k o e lie ’s t e v ragen, ten
einde den s trijd te kunnen vo o rtzetten . Van M ijn h e e r’s
W ij ve rb alen nu w e e r van Ida M a d 6 Rahi, hoe deze
re ch ts en link s bije enkomsten belegde en het berg vo lk
m e t de b ew on e rs van D b n tja rik geheel to t z ijn z ijd e
ove rhaa lde. Niemand zag e r het v e rk e e rd e van in, om
z ie h zoo aan een w a aghals te ve rbinden. H e t ging met
hen g e lijk het s p re e kw o o rd zeg t: men is bang vo o r een
vuurvlieg, en bru ta a l teg en o v e r w e rk e lijk v u u r .S ^ S & S
Van een en a n d e r w e rd b e ric h t ontvangen d o o r den
V o rs t en door M ijn h e e r, w e lk e la a ts te v re e s e lijk boos
w e rd en s p ra k : „Is ’t an d e rs nie t? AI vielen z e ons
o o k a llen a f, die ten w e sten van K a a p Sangyang wonen,
w ij durven ’t to ch w e l teg en hen op te n em e n l” ^ 2 5 !
V A S u w e rd e r v e r lo f gegeven om de tuinen d e r opstandelingen in
I ^ S h I B a n d ja r en D b n -T ja r ik a f te loopen, w a a ro p Boegine ezen en Baliers ,
K l d i e re ed s lang [daarnaar gehunkerd hadden, z ieh w e gm aa kten en
N S H t o t la a t in den nac h t aan het plünderen bleven. W e ld ra w a s alles
jlB lS lp la t a e lo o p e n . te rw ijl de re s t in brand gestoken w e r d .S f f i2 a 8
W ij v e rb a len nu w e e r van M ijn h e e r, die me t driehonderd k o e lie ’s en de
noodige mandoe rs uit S o e ra b a ja en Banjo ew an g i wa s te ru g g e k e e rd . Do o r
hem w e rd , in ove reenstem ming m e t den V o rs t besloten, dat de poenggaw a’s
m e t het le g e r zouden o p tre k k en en de ach te rh o ed e vorm en. H e t wa s ec h te r
geen vre e s , die M ijn h e e r de hulp d e r P o e n gg aw a ’s deed inroepen. Hij wilde
hen m a a r op de p ro e f ste llen, om d at e r ve r te ld w a s, dat Ida M a d 6 Rahi
pogingen had gedaan om hen o v e r te halen.
D e op ro ep in g had dus pla ats en w e ld ra kw am het volk onder een ve rw a rd
rum o e r opdagen. Z e zaten nie t we inig in den angst, h o e ze e r ze o ok hun
bes t deden om z ieh v ro o lijk te houden en hun vre e s vo o r moed te doen
doorgaan. M e n zöu gezegd hebben, d a t z ij k la a r w a re n om zo o op den
vijand los te springen, m a a r z ij deden z ichze lv en slechts gew eld a an. Boven-
dien gingen de Soldaten hen vo o ru itl
De Ja vanen t ro k k e n re g e lre c h t teg en B an d ja r op, te rw ijl de B aliSrs van het
we sten en de le g e rm a c h t d e r Hollä nd e rs van het oosten zou aanrukken.
Nauw e lijk s ec h te r w a re n de hulp troep en van Boelfelbng in de nabijheid van
de p la a ts g ekom en, o f zij gingen bij t ro e p e n op den grond z itten. H e t zw e e t
lie p hun tap p eiin g s van h e t lijf en z ij luis te rden naa r geen bevelen m e e r. Op
eenmaa l h o oren z ij den vijand den o o rlo g s k re e t aanheffen, w a a ro p z ij, doode-
lijk v e rs ch rik t, me t 66n sp ro n g op de been w a re n en hals_ o ve r kop, hun
aan vo e rd e rs me t z ie h slepende , aan den haal gingen. De Ban d ja re e zen riepen
hun spottend en terg e nd n a : „W a t kw am e n ju llie h ie r zo e k en ? Z e g , zou je
nie t even h a lt houden? W a a rom ze tten ju llie ’t zo o in eens op een loopen?
W e hebben nog geen enkel vrien d e lijk w o o rd je me t je kunnen sp re k e n !
W e wilden ’t doen, m a a r ge w a a r t al w e g ! W a a rom w e rp t ge uw mond-
vo o rra ad w e g ? W a t zu lt ge nu e te n ? ” De vluchtelingen gaven ec h te r geen
ac h t o p het g e ro e p d e r B a n d ja re e zen , m a ar storm den al h a rd e r en h arde r
voort. Z ij vlogen e lk a a r voorbij en w a re n zoo in de w a r , dat z ij het kampement
nie t eens konden vinden. Als dwazen jo e g e n z ij
voort, zo o d a t sommigen z ieh in den w e g ve rgis ten en
de richtlng van het g eb e rg te insloegen. Anderen dron-
gen het bosch binnen, te rw ijl hun kam e raden längs den
zoom bleven voorthollen en zoo van hun stuk w a ren , d at
zij, in hun dorp gekomen, hun eigen huis voorbij liepen!
Van de Javanen w o rd t nu ve rhaald, dat z ij nog altijd
o nw rik b a a r stand hielden. Z o o op het e e rs te gez icht
schenen z ij nog al onbeduidend, m a ar n auwe lijks viel
men hen a an o f zij w e rden vurig en wisten van geen
wijken. T e n la a ts te w e rden z ij ec h te r o ok op de vlucht
medeges le ept. Z o o d ra de Hollä nd e rs g ew a a r werden,
dat z ij door d e p o enggaw a’s in den s te e k g elaten wa ren,
tro k k en o ok z ij me t versnelden pas n a a r het legerk amp
W ij verbalen w e e r van de Ban d ja ree zen , w ie r o vermoed
nu a a nm e rk e lijk wa s toegenomen. Op nieuw belegde
Ida Madd Rahi een ve rgadering, en sp ra k e r van om
nu op zijn b eu rt aa n va lle r te w orden en om het paleis
te Singa radja in brand te gaan ste ken. Reeds stonden
de mannen gereed, om, door gidsen geieid, längs het
g eb e rg te op te tre k k e n , toen eenigen het volgende
onder d e a andacht van den Ida b rachten. „M e t Uw ve rlof,
o v o rs t! w ij v e rzoek en ze e r van deze e e r verschoond
te mögen blijven. Is ’t U w ve rlangen dat w ij ons bij U
aansluiten, la a t ons dan hie r standhouden. W a a rom
toch zouden w ij h e r- en d e rw a a rts t re k k e n en ons op
vreemden grond aan den dood wijden? Ook zou op ons
volk nie t te re kenen vallen, als z ij v rouw en kinderen
hie r a c h te r moesten la ten en telk ens zouden moeten
denken, d at dezen d o o r den v ijand w e rden w egge voe rd!”
Nu hernam de verheven Id a : „ J a , dat is w a a r , mijn
vaders en b ro ed e rs ! W e ln u , w ij zullen hie r sterven en
voor eigen huis en haa rd in den dood gaan! W a a rhe en
w ij ons ook k e eren, vallen moeten w ij, en dan is het
b e te r dat w ij bij onze vrouw en en kinderen blijven.”
Nu k e e r t het ve rhaa l w e e r to t de Hollä nd e rs terug.
Dezen besloten den aanval te herhalen, en w e rden daarto
e a lle manschappen uit de bivakken m e t de troepen,
die Boelfelfeng bew aa kten, opgeroepen. W e e r we rd de
pla ats aangevallen, m a a r, hoewe l e r ve le Bandja ree zen
sneuvelden, de schuldigen kon men nie t in handen
krijgen. T o e n M ijn h e e r dit g ew a a r we rd, t ro k hij z ieh
nogmaa ls naa r het bivak teru g , omdat hij z ieh niet ver-
antw oord gevoelde teg en o v er den Koning^ van Batavia,
a ls e r zoo v e le m enschen omkw amen, te rw ijl hij toch last
ontvangen had om nie t al te ve el gew eld te gebruiken.
Intusschen z a t zo ow e l de M a jo o r als de Resident van
B anjoewangi e r o ve r in ’t nauw, d a t m en nu re eds drie -
malen een aanval had gedaan, en de opstandelingen nog