de h ee rsc h ere ss e d e r Djins . Nu eens dansen ze me t een
bloem in de hand I zo o als het bee ld je , dat een dadari
vo o rs te lt en op blz. 9 2 is afg eb e eld H K , die ze na aflo o p
e en o f ande ren jongeling schenken, die deze dan tro ts ch
boven het o o r s te e k t; dan w e e r dansen z e m e t sirih en
allerhande geba k dat z e ro nddee len. En zoo g a a t het
m a a r steeds door, uren en uren a c h te re en . H a lf acht
w a s het fe e s t begonnen en om h alf tw a a lf m a a k t een
hevige regenbui e r plotseling een einde aan. W a s dit
nie t geschied dan hadden de klein tje s nog d o o r moeten
dansen, to t v roeg in den morgen. Nu e c h te r worden
ze een w oning binnengedragen en d o o r het besprenk elen
m e t enk ele druppels w ijw a te r w e e r bijg e b rac h t. Hoew e l
z e nu v ie r uur a an 66n stuk gedanst hebben, schijnen
ze to ch vo ls tre k t nie t verm o e id te z ijn; hun pols gaa t
H e t s lo t van dit fe e s t I het e e n ig e fe e s t dat ik o o it bij-
woonde op B a li w a a rb ij geen gamelan w e rd bespee ld HK
is dat de jongelui na een p a a r kfepbngs d a a rvo o r g eo fferd
te hebben, de jo n g e me isjes op de knieen nemen en
eens flin k zoenen. Z e schijnen e r ve el p rijs op te stellen
HK in fig u urlijk en zin altijd , wa n t ik zag z e nooit m e er
geven dan 10 kfepfengs, wa arv an e r acht gaan in 66n
ce n t HK een m e isje te mögen küssen w a a r nog zoo-
Buiten deze m a ge re bijv erd ien ste bekomen de kleine
meisjes^ a ls loon vo o r ai dat uren lang dansen 3 pekoe,
■ P ^ K J J E M B R A N A IS E EN K L E IN E A F D E E L IN G , D IE Z E E R W E L -
■ v a .W V A R E N D IS M E T EE N V R E D E L IE V E N D E B E V O L K IN G , D IE
■ à ä U E C H T E R , J U IS T D O O R D IE W E L V A A R T , W E L W A T E R G O P
■ ■ J B h AAR G E M A K IS G E S T E L D , Z O O D A T Z E L IE V E R A N D E R E N
■ ■ S IG i L A A T A R B E ID E N DAN Z E L F AAN D EN A R B E ID T E T R E K K E N .
M o e t e r een tem p e l gebouwd o f een g ro o t w a te rw e rk a angelegd w o rd e n,
dan w o rd t 'dit a an menschen u it T ab a n an o f B adoeng u itbes te ed; tijdens
mijn v e rb lijf w e rd e r ju is t het grav en van een w a te rle id in g a an Bad o en g e rs
opgedragen vo o r 3 0 0 0 rijk s da a ld e rs . D e afdee ling b ren g t e lk ja a r een
aa rd ig k a p ita a ltje vo o r de s c h a tk is t op, m a a r to t nu to e hee ft het go u ve rnement
m a a r heel w e inig d a a rvo o r in ru il ge g ev en ; hee l D jëm bran a hee ft
nog m a a r één enk ele ijze re n brug!
Ho ew e l de menschen dus w e lges te ld z ijn, zo o gaan z e to c h z e e r simpel
g e k le ed ; z e bes teden hun geid nie t aan u ite rlijk en op sc h ik, m a a r lie v e r
aan m o o ie runderen, k a rbouw en, hanen o f duiven. B ij deze la atsten w o rd t
dan vo o ra l op ’t ko e ren , m e e r dan op de u ite rlijk e kente ek en e n ge le t, die
in an d e re dee len van B a li w e e r zoove el g ew ic h t in de s chaa l leggen. De
Inländers lijken mij h ie r nog n a ïe v e r, nog o n bedorvener dan e ld e rs op het
eiland. Herh a a ld e lijk heb ik gezien hoe hie r mannen, vrouw en en kinderen,
a lle s door e lk a a r , op den o e v e r z ieh uitkleedden en d an m o e d e rn a a k t naa r
de riv ie r kuierden om z ie h te bad e n ; w e l z ie t men o v e ra l in Indië mannen
en vrouw en gem e en s ch a p pe lijk baden, doch dan gaan de v rouw en gek le ed
te w a te r en ve rw iss ele n d a a rn a van sa ro n g zo n d e r o ok m a a r e en oogen-
b lik je e en g ed e elte van het lichaam t e o ntblooten. V ro e g e r m o e t de b evolking
van Boelè lè ng w e l even k in de rlijk z ijn gew e e s t, w a n t toen daa r eens een
am bte na ar, die het n ie t g ep a s t vond, d a t de vrouw en het b o v e n lijf geheel
onb ed ek t lie ten, daa r e en einde aan w ild e ma ken, bevel g a f vo o rta a n de
bo rs ten te b ede kk en, to en t ro k k e n d e v rouw en e envoudig hun ro k je s omhoog
to t o nder de o k s e ls ! B lijk b a a r dus hadde^ ^ ^ ^ e b edoe ling van ’t v o o r~
M o o ie tem p e ls o f p o o rte n komen in de afdee ling nie t vo o r, w a t ged e elte lijk
kan w o rd e n to eg e s ch re v e n aan het o n tb re k e n van p a ra s . Be e ld h o uw e rs z ijn
e r dus o ok niet, w e l en k elen die in hout o f hoorn g rep e n voor w a p en s en
de rg e lijk e v o o rw e rp e n w e te n te snijden, doch minde r s ie r lijk d an in a n d e re
stre k e n . G ew ev en w o rd t e r w e l, m a a r geen v ro uw ke n t h ie r h e t k unstvolle
v o o ra f verven d e r draden zo o als dat noodig is om de s c h itte ren d e doeken
van B o e lè lè ng te kunnen ve rv aa rd ig en . Bundeis on g ev erfd e z ijd e worden
daa rom van h ie r n aa r B o e lè lè ng gezonden om van d a a r g ek leurd w e e r
te w o rd e n te ru g g e b ra c h t en dan h ie r to t kleedingstukk en gew ev en te w o r den.
H e t eenvoudige r we ven m e t goud- en z ilv erdraa d kom t hie r w e l vo o r.
D a t e en huistempel h ie r n ie t van h e t w o o n e r f ges che iden is, heb ik re ed s
ve rm e ld HK blz. 141 H K , m a a r nog nie t d a t de muur, die het g eh e e le e r f
om g e e ft nie t teg en de p o o rt aansluit, m a a r a ld a a r e en k le in e ru im te vr ijla a t,
van e en h andbre edte ongev ee r, om de goden gelegenheid te geven, w a n ne e r
de p o o r t ges loten m o ch t z ijn , to ch in en uit te kunnen gaan. H ie r nog
aig em e en in g eb ru ik zijn de o u d e rw e ts c he houten k a r re n m e t d ik k e schijf-
wie len als ta fe lb lad en ; erge n s ande rs o p B a li heb ik deze nooit gez ien.
Nog m o e t ik een m e rkw a a rdig s o o rt b e k e r ve rm e lden, dat ik hie r heb aan-
g e tro ffe n , n. I. een n eusbek er, zo o als de a fbee lding op blz . 13 8 w e e rg e e ft,
w e lk e afbee lding ik m a a k te naa r een e x em p la a r dat de c o n trô le u r Sa y e rs
mij ges chonken heeft. De ze b e k e r b e s ta a t uit e en jo n g e kokos-
noot van e en lan gw e rp ig so o rt, tien c e n tim e te r lang, w a a ra an in
66n van de „oogen” een b am boebuisje bevestigd is. In de noot is
een rond gat g em a ak t, ju is t zoo g ro o t dat het d o o r den duim kan
wo rd e n afges loten. B ij h e t g eb ru ik w o rd t het tu itje in den neus
ge s tok en, het hoofd ac h te ro v e r gebogen en zo o de inhoud door
den neus u itg e s to rt. D o o r het houden van den duim op het gat
kan d e to e v o e r g eregeld w o rd e n. Volgens zeggen van de inlanders
w o rd t dorst op deze w ijz e volkomen g e le s ch t en m e t oneindig
min d e r vo c h t dan men bij g ew oon drinken zou g ebruik en, w a a rom
d it ins trum entje vo o ra l op lange to ch ten w o rd t mede genomen.
O o k m o e t het „neusdrinken” een g oed middel tegen hoofdpijn zijn.
Nerg e n s nog had ik zoo’n b e k e rtje aange tro ffe n ; in D jem brana
s c h ijn t het e c h te r v r ij aigem e en bekend.
In 6dn dag kan men de geh e e le afd e e lin g , h et bew oonde g ed e elte
nam e lijk, b e z ichtigen; het me es t loonend is een to ch tje w e s tw a a rts
naa r het iandgoed Tjand ik ë so em a . Een goede rijw eg , die door de
toekad D a ja gaa t, v o e rt e r heen. D it is het eenige land op Bali
HK g ro o t 2 2 0 0 0 bouws H K , dat a an e en p a rtic u lie r in e r fp a ch t is
gegeven. De la atste vors t van Boelè lèng schonk het een zek eren
de M e y van S tre e fk e rk . De ze begon het woud te kappen en den
grond te ontginnen en e r k lap p e r - en ca ca o b o om en te planten.
Z ijn Chinee sche ko e lie s stie rven e c h te r bij honde rdtallen aan
m a la ria ; hij ze lf kw am in botsing me t de B alische w e tten en we rd
d o o r de re c h te rs ve ro o rd ee ld to t het afsnijden van neus en ooren,
wegens het sehenden van grond die „pema li”, d a t is heilig was.
De M e y tra c h tte me t een p rauw n aa r B anjoewangi te vluchten,
m a a r vond op dien to ch t den dood, w a a rin de B a lië rs natuurlijk
een bes traffing d e r goden zien. Na diens dood w e rd de ontginning
g es ta ak t en we rd het land d o o r de erfg e nam e n verhuurd. De
teg enw oo rd ige huurder is een Chinees, d ie le e ft van de opbrengst
van de indertijd geplante cocospa lm en en c a caoboom en. Vlak
ac h te r diens woning begint het o e rw o ud ; hij v e rte ld e mij dat hij
herha alde lijk des nachts het gebrul van tijg e rs h o o rt en dikwijls
hun sp o re n o n tw a a rt to t op z ijn e r f.
M e t den co n trô le ur en eenige inlandsche notabelen heb ik nog
eenige morgens aangenaam d o o rg eb ra ch t me t ja g en op k rok o -
dillen en leguanen die e r in menigte voorkomen in de z ijriv ie rtje s
en k re k en bij de monding van de L a loa n riv ie r . B eha lve genoemd
ged ie rte HK b o ew a ja en alo e HK tre f t men e r ve el gevogelte aan,
ma rabouts HK moe-oen H K , re ig e rs en duikervogels, w e lk e laatsten
hie r als o ffe r bij de lijkv erbrandingen geb ru ik t w orden, verschil-
lende snippen I b ë rk è en t r inil HK en ijs vogeltje s HK tring-tring
HK m e t de prächtigste k leuren.
P V I E LA N DW E G D IE VAN NEGARA NAAR B O E L È L È N G
■ r( r a m V O E R T IS V R IJ LA NG EN W O R D T M E E S T IN TW E E
■ w H d a g e n A FG E L EG D . DEN E E R S T E N DAG G A A T MEN
■ I m i w z u i d -o o s t e l i j k e r i c h t in g d i c h t l ä n g s d e
■ ¡ S K k u s t t o t a a n d e t o e k a d p o e l o e k a n , b i j w i e r
uitmonding een pasanggrahan gebouwd is. T o t de toekad Biloe k-
paha kan men van een k a r re tje gebruik ma ken; het v e rd e re dient
men te paard a f t e leggen, daa r ove r de riv ie rtje s , d ie men passee-
re n moet, nog steeds bruggen ontbreken. In den natten tijd gaat
h e t doorwaden van deze b e rgs troom pjes dikw ijls met gro o te
m o e ite en z e lfs gev aa r gep a ard . H e t landschap dat men door-
tre k t, is, vo o ra l h e t e e rs te ged e elte , van een bijzonder weidsche
p ra c h t; op bree d -u it liggende heuvelruggen staan, hie r en daar
ve rs preid , reus a c h tig e woudreuzen a ls to ren s zoo hoog, over-
b lijfs elen van het bosch dat de heuvelen hie r vroe g e r dekte en
dat ge k ap t is o f uitgebrand. V e rd e ro p r ijd t men door het onge-
re pte woud o f kan men het Strand volgen en dan tevens den
tempe l R am b o t S aw i bezoe ken, wa a rv an de naam u re eds bekend
is uit de legende van den va d e r die z ijn kindje o ffe rd e HK zie
blz. 142 H K . Den volgenden morgen vroeg v e rla a t men de pasanggrahan
en begint de to ch t m e t het ove rste ken van de toekad
Poe loek an, dat me es ta l lang n ie t gem a k k e lijk g a a t T o en ik e r