d o o rtro k kw am het snel stroom ende w a te r to t aan mljn schoude rs en m o es t Ik alle
k ra c hte n Inspannen om nie t door den zw a re n stro om te w o rd e n m e eges leurd. H e t
ove rbrengen van de p aa rden en de bagage wa s een lä stig w e rk je , doch e en a anta l der
inlanders die bij mij w a ren , vormden, z ieh stevig den een aan den an d e r vasthoudende,
een ke ten van oe v e r to t o e v e r en ma ak ten zoo h e t droog o v e rdragen van mijn
bagage en van de o n te lb a re p a k je s d ie ze ze lf mede voe rden d o o r de a nde ren m ogelijk .
M ijn gevolg bestond slechts uit een ac h tta l d rag e rs , m a a r e r hadden zie h een g ro o t
a anta l inlanders bij ons aanges loten, die van de gelegenhe id dat e en b lank e m e t geleide
naa r Boelè lè ng zou gaan, hadden geb ru ik g em a ak t om z ie h a an te sluiten. Van h ie r uit
gaa t de weg nam e lijk een twintig k ilom e te r lang door dic ht bosch w a a rin een menigte
tijg e rs huizen, w a a rom de inlanders e r nie t ga a rn e a lle e n o f in k le in a anta l d o o r tre k k e n .
H e t gev aa r, dat in het bosch dreigt is dan o ok n ie t geheel denkbeeidig. T ie n dagen vöör
ik e r d o o r ging w a s e r een Chineesch koopman d o o r een t ijg e r ve rs ch eu rd en drie
dagen daa rna w a re n e en inw one r van de dessa P ëngas toe lan b e ide beenen afgebe ten.
Na de riv ie r van Po e lo ek an h e e ft men geen w a te r m e e r ove r te ste ken. H e t g a a t nu
het g eb e rg te in, à j h o o ge r en ho o ge r. D e w e g is b reed en v la k en v e rto on t é én onaf-
g eb ro k en g ra s tap ijt. H e t geboomte aan beide z ijden b ene em t vo o rtdurend het u itz ich t;
« S S 1 4 8 SSS»
nu en dan slec h ts z ie t m en d o o r e en opening,
ve r in de d iepte , de b la uw e z e e en de b ran -
ding o p de kust, a ls e en lange blinkend w itte
lijn. O n g ev ee r halfw e g X deze p ie k w o rd t
Man g is genoemd X Staat een te n tje me t een
zinken dak, w a a r halt w e rd gehouden om even
uit te rüsten, w a t te eten en de p a a rd en te
la ten grazen. D e inla n d ers dronken gretig
van het w a te r d a t z ie h in den hollen stam
van een g rooten boom ve rzam e ld had; e r bij
hing een s c h ep p e r, zo o d a t ik ve rm oed dat
daa r w e l m e es ta l w a te r in d ien boom te vinden
za l z ijn. V o o rb ij deze ru s tp la a ts s tijgt de w eg
nog e en honderd m e te r en dan is de w a te r-
scheiding en d a a rm e de tev ens de g ren s van
DjSmbrana b e re ik t. Dan v e rä nd e rt la n gzam e r-
hand h e t landschap en v a llen e r va ak p rä c h tig
e v e rg e z ich ten te bew on d e ren . B ij het
e e rs te d o rp op Boe ib lä n g s c h gebied, K o e -
to e l, w a s de zw a re ta a k van mijn d rag e rs
uit D jSm brana ten einde en m o e s t ik tra c h te n
nie uw e d rag e rs te b ek om en . D e z e w a re n op
dat o o genblik in K o e to e l nie t te k r ijg en daa r
a lle mannen in de velden aan den arbe id
w a re n . Ik lie t mijn b agage o p h e t m a rk tp le in
a c h te r en v e rzo c h t h e t dorpshoofd e r voor
te zo rg en dat zo o gauw d a a r gelegenhe id
to e w a s deze n a a r het volgende dorp en van
d a a r d o o r die dorpelingen dan w e e r naa r
het d a a ropvolgende dorp, enz., enz ., to t
dessa B o eboenan to e , g e b ra c h t zou w o rd e n.
Ik re ed dus a lle e n v e rd e r , d o o r T la g a , O e la -
ran, K a lo p a k s a en Pa tSmon n a a r Boeboenan,
w a a r ik in den avond aa n kw am . Hie rm ed e
wa s de to c h t om West-Boelfelfeng ten einde.
Nog in den la te n avond w e rd mijn barang
g eb ra ch t d o o r menschen uit K a lo p a k s a . Ik
g a f z e hun loon en o ok h e t loon vo o r de
d rag e rs u it de an d e re dorpen, m e t v e rzo e k
dit te_ b e zo rg e n en ben ove rtuigd dat ieder
het z ijn e h e e ft gek reg e n . D ikw ijls nog ben
ik gen o o d za a k t g ew e e s t al mijn hebben en
houden ac h te r te laten, doch ste eds kree g
ik het nagezonden en n o o it heb ik o o k zelfs
het g e rin gs te gem ist. g y g g y g S S a i
b ezo e k aan e en oniangs voltooiden, z e e r uitgebreiden soebak -
tem p e l, w a arv an de p ren t op blz. 9 6 een g ed e elte van de binnen-
z ijd e van den h oofdpoort SS n. 1. 66n van de zijdoorgangen daarvan
X me t z ijn fo rs c h b ladornam ent te zien gee ft. N auw k eurige r
bezichtiging ste lle n w e to t la te r uit. Nu het dorp ve rd er door
en den g ro o te n w e g w e e r vervolgd; nog even een blik op een
zeldzaam b ev allige gespleten poo rt, re ch ts van den weg, en iets
ve rd er, bij een heuveltje, w a a ro p natuurlijk o ok a lw e e r een
heiligdom, een z ijw eg ingesiagen, die ons, langzaam stijgend,
door de d essa D jag a rag a n aa r de pasanggrahan PSnindjoan v oert.
Bij D jag a rag a pas se eren w e het nieuwe geme tse lde ve rdee lblok
dat ik op blz. 91 a fbee ldde en w a arv an ik op blz. 8 7 u reeds
een en ande r mededeelde.
De naam D jag a rag a b rengt ons in geda chte onze bloedige neder-
laag in Juni 1 8 4 8 , gevolgd door de ve rovering van de ste rke
Stellingen bij deze dessa in A p ril van het daa rop volgende ja a r .
H e t is hie r de pla ats nie t om op deze geschiedenis te ru g te
komen, d aa r die w e l als genoegzaam bekend beschouwd mag
w o rd e n. W e brengen lie ve r een b ezo e k aan het d o rp je Sawan
dat een h alf u u rtje vo o rb ij d e p asanggrahan g elegen is. Onderweg
komen w e dan voorbij een p rä c h tig e gro ep helleboomen X zie
blz. 9 4 X ; deze boomen worden zo o genoemd omdat de B a lie r
z ieh vo o rs te lt dat de z ie len der ve rdoemden aan de ta k k e n van
zulk e boomen boven het hellevuur worden opgehangen; dicht
daa rbij een klein tem p e ltje w a a rin een joni en me erde re lingga s,
w a a rv o o r w e ve le offe rgav en vinden n eergelegd.
S aw a n is een aa rd ig pla a ts je m e t een p a a r mooie tem pe ls en
een levendige m a rk t. D e poenggaw a aldaa r, Ida Njoman Karang,
is e en z e e r hulpvaardig man en een ge ze llige p ra te r en was
vroe g e r e en h eel knap b ee ldhouwer zo o als v e le d oor hem gehakte
beeiden in z ijn huistempel getuigen kunnen. Sinds hij e c h te r z oo n
hooge betre kk in g b ek le ed t heeft hij het noodig geoorde eld de
nagels van zijn re chterhand niet m e er te knippen; deze zijn dan
nu o ok zoo buitensporig lang — dat Staat b a r deftig op Bali —
dat het hem nie t m e er mogelijk is te beeldhouwen. Hij la at d it
nu ande ren doen, naa r zijn aanwijz ing. D e poort, op blz. 151
a fgebe eld, g e e ft toegang to t z ijn w oonerf. L in k s en re ch ts van
de kleine parig i die e r heen voe rt, zitten op tw e e p aa ltjes tw e e
p rie s te rs me t ko p e ren bei en w ie ro o k v a t. V la k onder de koddige
mannetjes me t hun r ingbaa rdje s, en bloemen in h et h a a r en ac h te r
de o o ren , en hun zw a rte k ö r te buisjes aan, zijn consoletje s,
w a a ro p de dage lijk sche o ffe rs voor de booze geesten worden
nee rgelegd. L in k s en re ch ts van de deur sta an een p a a r gro o te
ste enen beeiden, W rS ko d a ra en zijn zoon G a totka tja, ons uit den
B ra ta -jo e d a bekend, en boven de deur is e en prächtig stuk hout-
s n ijw e rk X oelap -oe la p X . De deur doorgaande z ie t men voor
z ieh een reus achtige p o o rt die toegang g e e ft to t den huistempel
van den Ida. In 1 9 0 4 wa s deze p o o rt in aanbouw en ma ak te ik
daarvan de tee kening op blz. 15 0. M en z ie t daa ro p het onderste
gede elte van de p o o rt, die geheel uit p a ra s is opges tapeld; op
AAR O O S T -B O E L È L È N G . O P H E T P L E IN T J E
M E T D E V E L E C H IN E E S C H E W IN K E L T J E S
n l l l O l IN D E H A V E N P L A A T S VAN S ING AR A D JA
B EG IN N E N W E O N Z E T O C H T NAAR O O S T -
S & f l l B O E L È L È N G . AAN H E T E IN D E VAN H E T
P L E IN T J E G A A T H E T EE N B R UG O V E R B IJ
H E T H A V E N T J E , DAN NOG EE N LA NG E
S T R A A T D O O R , W A A R O O K V E E L LA NG -
S T A A R T E N W O N E N EN W E Z IJ N B U IT E N D E
P L A A T S , T E M ID D E N VAN D E R IJ S T V E L D E N
en in e en m o o ie s c h ad uw rijk e laan. D a a r g a a t h e t w e e r een riv ie rtje
ove r, de to e k a d Boehoes , en even ve rd e r daa r z ie n w e re ch ts , te
midden van de za c h t op lo o p en d e rijstve lden de s ie rlijk e poorten
en g eb o uw tje s van den tem p e l van Kro b o ga n X z ie de p re n t op
blz. 68 X . V o o ra l de ve le h o e k ve rsieringen aan de vers chillende
daken van de poortg e b ouw en , wa a rv an ik e r tw e e op blz. 145 te
z ien ge e f, v e rle en e n d aa raan e en b ev allige losheid. Van h e t ornam
e nt op den vo o rk an t van den hoo fd p o o rt kunt g e e en gede elte
vinden w e e rg e g e v en op blz. 1 2 6. V e rd e r g aa t h e t; w e e r een riv ie rtje ,
de to e k a d P e n a ro e k a n , en w e e r een m o o ie tem pe l, en w e rijden
de dessa Sa n g s it binnen, w a a r zó ó ve le m e rkw a a rdig e p o o rte n en
b o uw w e rk je s z ijn , dat w e z e onm o g e lijk allen in oogenschouw
kunnen gaan nemen. W e slaan even link sa f en brengen e en k o rt