den voorgrond de t ra p en aan beide z ijden de voetstukken
w a a ro p beeiden z ullen komen te s taan, ook de ve le koppen
van slangen o f an d e re monsters die la te r uit het lo fw e rk ,
dat de g eh e e le p o o r t zal bedekken, te voorschijn zullen
ste ken, z ijn al a a n g eb ra ch t en v e rtoonen re ed s in ruw e
om trek ke n hun g rijnzende ma sk ers . T w e e ja a r la te r was
de p o o rt geheel ge re ed en le v e rd e een z e e r fantastischen
aanblik op m e t de zev en g ro o te grim m ige Bhoma-koppen boven den ingang,
de G a ro ed a ’s me t wijd u itgespreide vleugeis en W is n o e op den rü g aan
beide zijden daa rvan, de le ven sg ro o te bee iden bovenaan de t ra p , w a arv an
het ee n e R aw a n a vo o rs te lt en de tw e e o n d e r a an de tra p , P a n - en M in
B ra jo e t, een gelukkig e c h tp a a r m e t hun 18 k in de re n, die ook allen v e rteg e n-
w o o rd ig d z ijn , bek ende figuren uit e en aig em e en geliefd koddig gedieht,
Pan B ra jo e t gena amd. En dan nog al die an d e re ko ppen, dat w e e ld e rig e
lo fw e rk , de ve le , n a a r boven k le in e r wo rd e nd e , daken m e t al de ho e k v e r-
s ieringen en g eo rn am en te e rd e Jijsten, d a t a lle s v o rm t e en o p het e e rs te
g e z ich t nie t te o n tw a rre n c haos. En al d a t b e e ld h o uw w e rk e n a l d a t orn am e n t
is n ö g l ge k le urd bovendien m e t fe i g ro en en g e e l, b la uw en w it, en alle
m o g elijk e kleu re n m e e r. A c h te r de p o o rt lig t de huistempel, die o o k heel
w a t eig en aa rd ig s en o ok ve el d a t w e rk e lijk mooi is te a a nschouw en gee ft.
D ich t b ij S aw a n is e en ste en g ro ev e, die nie t a lle e n v o o r a lle b o uw w e rk e n
in die pla a ts de noodige pa ra s le v e rt, d ie van z e e r goede q u a lite it is, m a a r
o ok den geheelen om tre k , van Ko eb o etam ba h an to t S ing a rad ja en nog
ve rd er, van b o uwm a te ria a l voorz iet.
Nu nog een b ezo e k g eb ra ch t a an e en bek ende b adpla ats, een lie flijk p le k je
op e en kw a r tie r afstand ong ev ee r en dan, ho ew e l z ijn ve le tem p e ls ons
nog lang zouden kunnen boeien, n emen w e afs cheid van S aw an, om onzen
to c h t n a a r het O os ten te ve rvolgen. G e noem de bad p la a ts z ie de te e k e -
mng op blz. 148 p ¡ is een van de a a rd ig s te van de v e le badpla atsen die mij
op B a li bek end z ijn. T w e e sm a lle p o o rtje s geven to eg an g to t tw e e „bad-
k am e rs in e lk van deze ommuurde ru im ten spuiten d rie h e ld e re w a te r-
s tra len uit ste enen goten, die op manshoogte z ijn a a n g e b ra c h t O o k door
de m uren is h e t w a te r ge le id ; op ve le p la atsen w a a r le euwen, slangen en
vogels in den zandsteen z ijn uitgehouwen, pla st h e t uit de b e k ken de ze r
die ren o ve rvloedig te voors chijn. L in k s v o e r t e en s te il pad n aa r nog
m e e rd e re ho o ge r gelegen ple in tjes en v ijv e rtje s m e t v e le k la te re n d e w a te r -
va lle tje s en n aa r e en nog ho o ge r g eleg en tem p e ltje , w a a rb ij z ie h zulk
re us achtig geb o om te v e rh e ft m e t zu lk e b re e d e , wijd uitg e s pre id e kruinen,
dat de hee le om tre k van tem p e l en badpla ats z e lfs als de zon o p h aa r
fe is t b ran d t in we ldadige s chaduw gehuld is.
Den g rooten rijw e g längs de n o ordkust w e d e r b e tredend bij de pie k w a a r
w e zu idw a a rts zijn a fges lagen om naa r Pënindjoan en S aw a n te gaan, en
vandaa r dan o o s tw a a rts v e rd e r tre k k e n d e , p a s s e e rt men de d es sa’s Boeng-
koe lan, B a n d ja rs ëm a en K o eboetam bahan. L angzam erhand z ijn de sawahs
längs den w e g minde r ta lr ijk g ew orde n ; nu z ijn z e z e lfs g ehe el v e rdw enen
en v e rto on t het landschap, zoo v e r h e t oog re ik t, slec h ts n aa kte o nvrucht-
b a re heuvelruggen m e t hie r en d a a r w a t s tru ik g ew a s . Lan g e n tijd b lijft de
w e g zonder eenig geb o om te to t men ein de lijk T an d jo e n g B a to e b e re ik t,
w a a r e en g ro o te tam a rin d e z ijn v e rkw ik k e nd e s chaduw o v e r d en w e g w e rp t
Ü? rusten n o o d ig t Dit is e en aa rd ig p le k je SS z ie de p ren t op
blz . 14 9 æ ; re ch ts van den w e g op een heuv eltje Staa t e en tem p e ltje ,
w a a rin de ov e rb lijfs e le n van z e e r oude bee iden, o. a. van e en S iw a en van
een s tie r. L in k s van den w e g Staat op den ra nd van de s te ile kus t de
g ro o te tam a rin d e en ju is t d a a r beneden is de e e n ig e zo e tw a te rb ro n die
in den om tre k te vinden is. B ij laag w a te r is de b ro n te nad e ren , bij vloed
sp o e lt het ze ew a te r e r o ve r h een. De ze b ro n w o rd t als p a rtic u lie r eigendom
van de goden bes chouwd en geen B a lië r za l e r g eb ru ik van m a ken. B ij
« 2 2 » INGANG T O T H E T W O O N E R F VAN D EN P O E N G G AW A T E SAW AN
het a anleggen van den rijw e g ondervond men h ie r g ro o te m oeielijkheden ;
het bes ta ande pad tusschen den boom en den tem p e l w a s ve el te smal en
m o es t dus o f de boom vallen o f e en g ed e elte van den tem p e l worden w e g -
genomen om voldoende ru im te te bekom en. De goden van den tempe l hadden
e c h te r, zo o v e rte ld e n de p rie s te rs , de gew oonte om z ieh elken avond in de
h oogs te ta k k e n van den g rooten boom nede r te zetten om van den koe len
z e ew in d te genieten. Den boom omhak ken kon dus o nm ogelijk, w a n t e r was
geen an d e re g ro o te boom in den om tre k en w a a r moes ten de goden dan
b lijv e n ; van e en tem p e ie rf e en stuk afnem en, dat ging o o k m a a r nie t zoo.
V e e r tie n dagen lang m o es t het w e rk w orden ges ta ak t, d aa r de goden, door
de p r ie s te rs ove r deze m o e ie lijk e kw e s tie g e ra adple egd, m a ar geen uitsluitsel
g a v en .T e n la a ts te gaven de goden ve rlo f om den tempe l-
muur 1 vadem, 1 elleb o o g , 1 handspan en 1 vinger naar
binnen te ve rpla atsen, daa r z ij toch w e l ga a rn e den
rijw e g wilden hebben, omdat dit de passage a ld a a r z e k e r
verievendigen zou, doch, dan moes t na aflo o p van het
w e rk een g ro o t fe e s t worden gevierd, w a a rv o o r het
bestuur 10 koebee sten moes t le ve ren, benevens lansen
me t goudbeslag v oor den tem pe l. En zoo gebeurde het.
Doch vervolgen w e w e d e r onzen weg. H ie r en daa r
pas se eren w e lange re ek sen zoutpannen, die op het
strand, w a a r w e nu vlak längs rijden, zijn aangelegd.
D e dessa’s die w e achte re envolgens doorgaan zijn
Bangkah, Pa tjoeng, D joelah, BondaiSm en ten la atste
T é d ja k o e la , w a a r w e w e d e r in een pasanggrahan onzen
in tre k nemen. In T é d ja k o e la wonen enk ele knappe
goudsmeden, die heel handig in goud o f ande r m etaal
godenbeeldjes w e te n te drijven en p rächtige krisge -
vesten en ande re sierad en w e ten te ve rvaardigen.
V ro e g e r le efde h ie r een goudsmid, I Daoeh, die over
heel B a li beroemd w a s, zoo zelfs dat een vors t van
Bangli hem voors te lde naa r z ijn p aieis te komen om
een k r ish e ft voor hem te ve rv aa rdigen. Nu w a s B oelé -
léng voor k örten tijd aan Bangli o nderworpen geweest,
en had de vors t, geholpen door z ijn poenggaw a’s het
dis trikt T é d ja k o e la toen v r ijw e l leeg geplunderd,zoodat
onze goudsmid we inig lust gevoelde n a a r Bangli te
gaan. Bovendien w a s hij e en we lges te ld man en juist
bezig een nieuw e woning te bouwen die nog nie t onder
dak w a s. Hij g a f dus den vors t te kennen dat hij lie ve r
nie t op re is wilde gaan voor zijn dak gere ed was, en
nam z ieh vo o r daa rm ede zoo lang te talmen totdat
de vors t een ande ren goudsmid zou hebben genomen.
D e v ors t ec h te r rie p een p a a r honderd dienstplichtigen
bijeen en zond die me t een v ra c ht bamboepannen n aar
T éd ja k o e la , w a a r zij op z ijn la st in kö rte n tijd het
dak gere ed ma akten. Nu wa s I Daoeh w e l genoodzaakt
op re is te gaan; hij m a ak te een gouden handvat voor
een k r is van den vors t, dat nu re ed s vooruit wa s be-
taa ld me t den gedwongen arbe id d e r dienstplichtigen.
Van T é d ja k o e la u it b ra c h t ik gedurende mijn e e rs te
v e rb lijf op Bali een k o rt b e zoe k aan het onve rgelijke -
lijk schoone B a to e r-g e b e rg te ; d aa r ik e c h te r een paa r
ja a r la te r, tijdens mijn tw e e d e zijn op het eiland, van
G ia n ja r uit den B a to e r nog eens bezocht heb en e r
toen veel la n ge r v e rtoefde en e r heel w a t m e e r tochten
ma ak te , zoo la at ik de bes chrijving van dat e e rs te
bezoe k, die hie r nu eigenlijk diende te volgen, m a ar
a c h te rw e g e , en gee f in de volgende bladzijden het
ve rhaa l van het tw eede länge re v e rb lijf onder den