• S S * DE H O O F D K R A T E R VAN DEN B A TO E R « % • 158
de n oord-kust uitkomt. V o o rb ij D ao e s a is de we g nog
steeds s tijgende en h o o rt men v o o r h et e e rs t h et za c h te
geruisch d e r C as u arin e n , d a t zo o s te rk aan onze dennen
doet denken. D e grond w o rd t nu k a le r en begint hoe
la n ge r hoe du id elijke r een d ik ke , ge le as ch laa g te
vertoonen, h ie r en d a a r m e t obsidiaan en pulmsteen
vermengd. Nu kom t men op h e i hoogs te punt, vlak bij
den to p van den S o e k aw an a , w a a ro p e en t em pe l me t
en k e le b ee iden. S S S S S 8
H ie r o v e rs c h rijd t men den kam van den bultensten
ring van het B a to e r-g e b e rg te ; even la te r kom t men
door een hollen w e g vol g lad-ronde tra c h ie tb lo k k en
te K o e ta DalSm. S S S S Z S S S S S Z
W a t men h ie r te aa nschouw en k r ijg t is zo o o v e rw e l-
digend g ro o ts ch , zoo w e idsch en ind ru kw ek ke n d, dat
ze lfs de bes te bes chrijving nie t in Staat zou b lijken e r
een denkbeeid van te geven. M en o v e rz ie t zoo goed
als het g eh e e le re us ac h tig e k ra te rd a l, w a a r in ’t m idden
de m e t dik ke ro o kp lu im en g ek ro o n de B a to e r z ie h in
al z ijn m a je s te it v e r lie f t; z ijn to p m o et b ij de la atste
e rup tie b e ian g rijk ho o ge r z ijn g ew orde n , b lijft ec h te r
v e r beneden den b e rg Abang, m a a r s te e k t thans een
heel eind u it boven het la g e re g e d e e lte van den ouden
k r a te rw a l. Van S a n o e r aan de Z uidkus t X B adoeng X
z ie t men dan ook thans b ij h elde r w e e r den to p van
den B a to e r me t de k ra te ro p e nin g boven den ouden
rin gw a l uitstek en; vöör de jo n g s te uitbars ting wa s
van S a n o e r u it de B a to e r z e lf nie t z ic h tb a a r. Rechts
van den vuurbe rg lig t h e t za c h tg ro e n e m e e r; d aa ra c h te r
het hoogs te punt van den k ra te rra n d , de goenoeng
Abang, die volgens Z o llin g e r 6 7 7 6 voe t hoog is, m a ar
in w e rk e lijkh e id, n a a r de la atste z e e r nauw k eu rig e
opm etingen, die in 1 9 0 7 z ijn v e rric h t, 8 8 2 5 v oe t h oogte
b e re ik t; re ch ts daa rvan w e e r de „P ie k van B a li” o f
goenoeng Agoeng in KarangasSm g e legen X 1 0 3 5 0
vo e t X ; en heel in de v e rte , als e en fa ta -m o rg a n a zoo
ijl, het w a z ig e silhouet van de nog ho o ge re „P ie k van
L om b o k ” X 1 2 5 5 0 vo e t X ,d ie men n a tu u rlijk a lle e n te
z ien k r ijg t als men zo o geluk kig is he e l h e lde r w e e r
te tre ffe n . Van K o e ta DalSm uit vo lgt de w e g gerui-
men tijd in zu id e lijk e ric h ting den k ra te rra n d en daalt
dan längs K intam ani n a a r den bodem van den k e te l.
H ie r re e d ik de vo rig e ma al geru im en tijd o v e r een
e ffe n e vlak te , w a arv an de bodem e en hollen k lan k
gaf, volgens Z o llin g e r een z e lfd e geluid als hij hoorde
in de Z a n d ze e X B rom o X . D e z e v la k te e c h te r is nu
v e rdw enen, g ehe el bedolven als z ij is d o o r de lava
afkom stig van de jo n g s te u itbars tingen; e en nieuw pad
dat de g rillig e vo rm en van de uiteinden d e r la v a s tro o -
men volgt, v o e rt nu vlak längs den ste ile n k ra te rw an d .
• S S * G O E NO ENG A BANG « ¿ 2 *
M R K a n K o eta DalSm, op den ra nd , to t de dessa
('S'",\\////: B a to e r in de vlak te is de afstand drie uur. Dit
> V ^ » f f d o r p ze lf le v e rt we inig m e rkw a ardig s op.
k S I^ H T l^ E e n plein als bij alle B alisch e dorpen met
hanenklopbaan en een aantal tentjes ,
de m a rk t vormende, w a a r vrouwen levensmiddelen,
tabak en kleine huishoudelijke zak en v e rkoopen. De
huizen zijn klein en armoedig en me t pannen van bam-
b oe gede kt; de muren die de erven omringen zijn van
la vabrokk en opges tapeid o f ook van bamboe ve rv aa r-
digd, te rw ijl mooie p o orten e r te ve rgee fs zijn te
zoeken. Landbouw o f v e e te e lt w o rd t e r niet gedreven
b ij geb re k aan geschikten grond; z e lfs h et ve rk rijgen
van genoegzaam g ras voor onze paa rden viel e r al
u ite rs t m o e ilijk ; ook w a te r on tb re e k t in het dorp g eheel
en al. D it m o et gehaald worden van een pie k op
een paal afstand, aan den weg naar het m e er; daar
z ijn een tw e e ta l plaatsen onder hoog geboomte w a a r
het ko s tb a re vocht dru p p eltje voor d ru p p eltje uit den
rotswand d ru ip t en in b am boe kok ers w o rd t opgevan-
gen. Van h ie r w o rd t h et in potten naar huis gedragen;
jo ngens en vrouw en die nie t opzien tegen w a t moeite,
halen het w a te r uit het m e er op een uur a fstand. De
b ew on e rs van het dorp schijnen uitsluitend den kost
te ve rdienen me t het tran s po rte e re n van handels-
a r tik e len van Karangas&m en Bangli naa r Boeleleng
en omgek ee rd. Hebben z e aldus eenige maanden voor
la s td ie r gefungee rd, dan ke e ren ze naa r hun dorp
te ru g en g enieten daa r, zoolang als het ove rgespaa rde
geld w il s tre k k e n ; voora l door luieren, opiumschuiven,
dobbelen en drinken, en het houden van hanengevech-
ten. B ij K o eta DalSm hadden w e re ed s een ove rz icht
ove r het gehe ele Batoer-com plex . Dit bes ta at u it een
reus achtigen ouden k ra te r, wa arv an de bodem een
rege lm a tigen elliptischen vorm heeft, van we lken de
lengte -a s is g e rich t van O. 4 0 gr. Z . n aa r W . 4 0 gr. N.,
w e lk e lengte-as nagenoeg re chthoe kig door de breedte-
as w o rd t gesneden. D e lengte van h e t dal za l een
15 K.M ., de b re e d te e en 10 K .M . bedragen. De rand
van dezen ouden k ra te r is z e e r o ngelijk van hoogte;
in het w e sten vorm t de re eds genoemde S oe kawana
m e t 1 6 3 2 M. het hoogste punt. N a a r het zuiden loopt
de rand vrij rege lm a tig a f to t Panalok an, 1 2 4 0 M., om
dan w e e r te stijgen en zijn hoogste punt te b ere ik en
in den re ed s genoemden goenoeng Abang. N a a r het
n oorden d aa lt dan de rand snel a f ; ju is t ten n oorden van
het m e e r vindt men aldus het laagste, als een zaag zoo
getande g ed e elte dat tusschen duizend en twaa lfhon-
derd me te r hoog is. Van h ie r gaa t het langzaam en vrij
rege lm a tig w e e r omhoog to t den to p van den Soekawana.