•SSL» 114 « 2 2 »
e r op uit, doch w e l een w e e k lang, gedurende w e lk e n tijd het
w e rk g e s ta a k t diende te w orden, b le e f a lle zo ek en vruchte loos.
Eind e lijk w e rd z e on td e k t bij h a a r c o lle g a a an h e t m e e r B ra ta n
en w a s ze slec h ts d o o r ve el ö fte rs £2 die de co n trô le u r natuurlijk
be ta len m o e s t £2 en d o o r de b e lo fte h a a r nooit m e e r zoo
gew eldig te ve rs ch rik k e n , t e bew egen om n a a r h a a r eigen tempe l
te ru g te ke e ren . M o e s t e r nu in ’t vervolg w e e r dynamiet geb ru ik t
w orden, dan w e rd de godin daa rvan den vorigen dag p le chtstatig
mededeeling geda an om haa r gelegenhe id te geven vo o r een
dagje bij een vriendin b e le t te la te n vragen.
L än g s e en steenig sm al pad daa lt men n a a r h e t m e e r Bo eja n
af. Aan den oe v e r Staat e en tem p e l, p o e ra O e lo en D an o e me t
e e n m e ro e m e t negen daken en d rie ste enen bee iden. De ze
tem p e l b e h o o rt aan een so e b ak bij S ing a rad ja . D e dessa Goblèk
hee ft o o k tw e e tem p e ltje s a an het m e e r, p o e ra T a d jo e n en
p o e ra Goenoeng A n ja r w a arv an in de dessa z e lf in den soebak -
tem p e l als het w ä re filia le n z ijn o p g e ric h t, w a a r d age lijk s
g e o ffe rd w o rd t, d a a r het te ve el m o e ite zou z ijn, dit zoo vaak
aan het m e e r te gaan doen d a t m e e rd e re uren van Goblè k
v e rw ijd e rd is. In e en uitgeholden boom stam , pedahoe , heb ik
het m e e r ove rg es to k en en e en kleine n ede rzetting, B ato e
M e rin g g it, aan den no o rd elijke n oe v e r bezocht. H ie r wonen
en k e le viss che rs uit M oen d o e k . Ik zag e r een man en een
vrouw in zoo’n smal v a a r tu ig je a an ’t hengelen me t to t aa s aan
de haa k je s e en stu k je deeg van k la p p e r en r ijs t SS b aren SS.
Z ij vingen heel kleine vischjes , die gedroogd ve rk oc h t we rd en .
Op den w a l stonden e enige n etten te dro g en , die g ehe el g e lijk
w a re n aan de o ok in ons vaderland in zw ang z ijnde to te b e l.
Op de o p p e rv la k te van het m e e r z ie t men g eh e ele tro ep en
lam m e en w ild e eenden — van deze la atsten de blimbis en de
majong — ro n d zw em m en , te rw ijl op somm ige tijd en van het
ja a r de re ig e r zijn wandeling längs den o e v e r kom t maken.
W e e k d ie re n vindt men e r in ove rvloed. t g R S a t T S S S g R S B S
Om tre nt de die pte van deze u itg e s tre k te w a te rb e k k e n s k an nog
nie ts b epa alds w o rd e n gezegd. O n d e rv ra ag t men de B a lië rs ,
dan sp re k e n z ij g ew oo n lijk van honderd vademen, w a t zooveel
zeggen w il a ls : o nm e te lijk diep. Alle en w e te n z ij u m e t z e k e r -
heid te v e rte ile n , dat e lk m e e r d o o r o n d e ra a rd s ch e k a nalen in
verbinding Staat m e t de la g e r g e legen stre k e n , en o n afg eb ro k en
z ijn vruc h tb a arm ak en d en inhoud da a ro v e r u itstort.
M e t uitzondering van danoe B a to e r , dat, zo o a ls w e la te r zullen
z ien, op e n k e le p la atsen g em a k k e lijk te b e re ik en is längs een
v la k zandig stra n d, z ijn d e ze b e rgm e re n d o o r e en b re e d e stro o k
ve rd ro n ke n land om ringd, die het n ade ren m o e ie lijk , soms bijna
onm ogelijk m a k e n; a lle e n de b ovengenoemde k lein e nede rzetting
a an het m e e r B o e ja n lig t o p een droog ho ek je, vlak aan ’t w a te r.
Aan h e t m e e r T am b lin g an liggen nog m e e r tem p e ls ; de voor-
naam ste is de p o e ra G oeboe k, m e t é én m e ro e me t 7 en één
me t 9 daken, v o o r de m e ergodin. D e v e rd e re tem p e ls die allen
aan M oen d o e k en G o b lè k b eh o ç ren z ijn : p o e ra Sangijang
s aw ah’s zullen v e rdrogen en h ij en z ijn gezin van honge r omkomen.
T o e n eenigen tijd g eleden de w e g , h ie r in de nabijheid, onder
leiding van een c o n trô le ur , ve rb e te rd en ve rb re ed w e rd en
d a a rto e van dynamiet gebruik w e rd g em a a k t to t het opruimen
van rotsb lo k k e n, vloog bij een ontploffing een steen binnen een
tem pe lm uur. Den volgenden morgen kw am e n daa ro p de p rie s te rs
vol ontzetting den c o n trô le u r m ededeelen dat de me ergodin op
den loop en nergens te vinden w a s. IJ v e rig t ro k k e n de p rie s te rs
K angin, Sangijang Kao e h, Da lëm T am blingan, Endëk, T ir t a Mangenmg,
Embang, B o e k it L e s o en g en B a to e L è p a n g , te rw ijl de goden en godinnen
die e r v e re e rd w o rd e n m e e s t d eze lfd e namen dragen als de tem p e ls. Dit
m e e r b e re ik t men längs een z e e r ste il voetpad, dat n e e rd a a lt van den
bergk am die de beide m e ren die vó ó r den op pag . 9 7 genoemden door-
b ra a k é én g ehe el vorm den, nu scheidL Van dezen kam hee ft men een
präc h tig uitz icht o p b e ide m e ren en op de v e le b e rg re e k s e n die z e omringen.
Op de tee ke nin g h ie r boven g e re p ro d u c e e rd z ie t men links danoe B oejan,
re ch ts een g ed e elte van h e t la g e r liggende T am b lin g an ; links den goenoeng
Pengelengan, re ch ts e en stuk van den go en oeng B ra ta n en daa r t usschen,
heel in de ve rte , den to p van den Agoeng.
Alle s ad em t ru s t en vrede, e en za c h t k o e ltje d oet h ie r en daa r de gladde
o p p e rv la k te van het w a te r even rim p e le n en de to pp e n | d e r boomen
geheimzinnig ruis chen en m a a k t d a a rd o o r ju is t ta s tb a a r de diepe, plechtige
s tilte die h ie r alom h e e rs c h t; g ro o te glanzend w itte w o lk en drijven zacht-
kens längs den oneindigen blauw en hemel, op a a rd e gevolgd doo r diepe
s c h aduw en die ove r h e t w a te r en längs de bergheMingen strijken.
Z ie t men de m e ren d a a r zo o g elaten vo o r z ieh uitg es tre kt, dan k an men
z ieh nie t b eg rijp en dat z e eens zoo v e e i onheil en v e rd e r f hebben aangericht.
He t sc h ijn t d a t SS 2 2 O c t. 1818 SS de bodem van h e t destijds ve el g ro o te re
m e e r, d o o r vu lkanische kra c hte n plotse ling als opgeheven is en het Jj0 0 9
opg es tuw d e w a te r ove r een van de bergpa ss en z ie h e en d o o rto c h t heeft
g e zö c h t. In minde r dan tw e e uren tijd s w e rd een v ruc h tb a re lands tree k in
e en w o e s ten ij h e rs chapen. N a e e rs t de dichtsbij g elegen dessa K ed o e met
het g ro o ts te g ed e elte van h aa r bevolking te hebben
verslonden, ve rdeelde de breede w a te r- en modder-
stro om z ie h ac h te r Sing a rad ja in tw e e tak ken, wa arv an
de eene w e s tw a a rts d o o r Ga lira n , de an d e re m e er in
oos te lijk e richting n aa r ze e stroomde. Op beide zijden
w ijzen nu nog bre e d e b eddingen, geheel me t rotsblok ken
en steenen b eza aid, den w e g aan dien het alles ver-
woe stend elem ent genomen h e e f t H e t is nimmer aan
het lic h t gekomen hoeveel menschenlevens deze ramp
hee ft gekost. M en sc h a t hun getal op tw a a lf honderd,
doch w e m ögen v r ij a annemen dat dit c ijfe r nog beneden
de w e rk e lijkh e id is. Alle en zou het m e e r genoemde
Kedoe, dat nu slechts een arm zalig gebucht is, in die
dagen een duizend w e e rb a re mannen hebben geteld,
w a arv an het gro o ts te gede elte m o et zijn omgekomen.
Hartv ers cheurend z ijn de ve rbalen, die van deze gew el-
dige k a ta s tro fe in den mond der inlanders voortleven.
Z o llin g e r, die in 1 8 4 6 B a li b e zocht en een to ch t onder-
nam n a a r de w a te rv a lle n die men uit ze e re eds zien
kan, even ten w e sten van Singa radja, w e lk e to c h t ec h te r
m is lukte d o o r g eb re k aan g idsen, v e rh a a lt dat toenmaals
nog geen e n k e le B a liä r het g ew aagd had den grond
te betreden w a a ro v e r de v e rw oe stende stortvloed was
heengetrokk en, daa r volgens hun meening een vloek
e r op ru stte. Z ij ve rtelden dat aanhoudende regens de
doorbraa k. hadden v e ro o rza a k t, m a a r Z o llin g e r geiooft
e e rd e r d a t de vulkanen hie r de o o rza a k z ijn geweest.
He t m e e r B ra ta n zullen w e la te r op een to ch t dwars
d o o r B ali, van zuid n aa r noord, van nabij beschouwen.
Nada t w e d o o r een bad in het kris ta lh e ld e re w a te r
v e rfris ch t en ve rs te rk t z ijn, nemen w e afscheid van
deze h e e rlijk e w a te rv la k te n en bestijgen w e e r onze
kleine o nve rmoeide paa rdje s, die ons nu sn e lle r, daa r
het me es t b e rg a fw a a rts gaa t, n a a r de pasanggrahan
te ru g voe ren. B ij Gitgit, ook zu idw a arts het g ebe rgte
in, op een uur afstand ongeveer, vindt men een
w a te rv a l en v la k daa rvoor in de b re e d e kom , die door
het va llende w a te r van het Bo e lä lä ng riv ie rtje is uitge-
spoeld, een w a rm e bron, J äh L am pah genaamd. Dit
w a rm e w a te r is volgens de B a liä rs een p ro b a a t middel
teg en ve le rle i z ie kten en ongema kk en; vaak w o rd t de
pie k dan o ok b ezocht en w o rd e n e r ö fte rs nedergelegd
en w o rd t e r w ie ro o k gebrand op een gro o te n gladden
ste en naast de kom w a a ru it h et w a rm e w a te r o p b o r re lt
te midden van het koude w a te r van het riv ie rtje . E r
bij Staat ook een klein tem p e ltje , zo o ju is t voltooid,
dat de poenggaw a van Soe ka sada lie t oprichten om
aan een ge lofte te voldoen. Langen tijd leed deze aan
een huidziekte, wa a rv an hij, volgens z ijn z e ggen, doo r
dit w a te r genezen w e rd . ' > 1