bep e rking is van de w a te ra ftap p in g , ook d oordien a l h e t w a te r
dat te ve el m o ch t afg e ta p t z ijn en o ok het a fg ew e rk te w a te r der
s o ebak toch w e e r naa r d eze lfd e r iv ie r teru g v lo e ie n . S 2 2 5 S S S ;
N ie t altijd e c h te r is zulk s h e t g e v a l; h e t kan voo rk om en , d a t bij
een lagen wa te rs ta nd de hoeveelheid w a te r die bij elk e n dam
mag w o rd e n a fg e ta p t b e p e rk t m o e t w orden. Ofschoon d a a rb ij
deze lfde verdee lingsmethoden w o rd e n to eg ep a s t als vo o r het
w a te r uit de le idingen, w a a ro v e r aanstonds gehande ld z a l w orden,
z ijn de d aa rm e de in de riv ie ren v e rk reg e n re su lta ten v e r re van
n auw k eurig te n oem en; to ch g e e ft dat zelden aanle iding to t
moeielijkh e d en , omdat de v e rdee ling d o o r den Sëdahan-agoeng
ges ch ie d t namens den vo rs t f t in B o e lè lè ng dus namens ons
bes tuur f t en diens re c h t om n a a r goedvinden o v e r z ijn eigen-
dom te b e s chik ken w e l d o o r niemand b e tw is t z a l w o rd e n. Een
an d e r gev al w o rd t het ev enw e l, w a n n e e r h e t w a te r ee nm aa l in
de le idingen is g e tre de n , en de so e b ak s d a a rd o o r dus de be-
sc hik king o v e r dat w a te r g e k reg e n hebben, zo o d a t h e t nu g eldt
d e ve rd ee lin g van h e t w a te r tusschen v e rs ch illen d e soe b a k s o f
tusschen de a a n d ee lhebbe rs e e n e r soebak o nderling. Dan d oet
je d e re en z ijn re c h te n gelden en Staa t e r o p d a t hij nie ts minder
E en va ste w a te rm a a t o f w a te re e n h e id k ent men h ie r niet, en
evenmin e en middel om , d o o r e en m odule o f op a n d e re w ijze ,
de hoev ee lheid w a te r die d o o r e en leiding s tro om t te bepa len,
zo o d a t men o ok nie t in Staat is e en b ep a ald e hoev eelheid w a te r
aan een z e k e r punt in de le iding a f te zo n d ere n . G ew o o n lijk
e c h te r is dit o o k een z a a k van min d e r belang en is de kw e s tie
w a a ro p het a a n kom t deze, om het w a te r d a t d o o r de leiding
s tro om t zoodanig te ve rd ee le n , d a t e lk d e e lg e re c htig d e e en even-
re dig aandee l k r ijg t, zoove el als w a a ro p hem het re c h t is to e -
gekend, h e tz ij vóór den a anleg d e r leiding w a n n e e r h e t name lijk
de v e rdee ling g eldt tusschen ve rs ch illen d e soebak s, hetz ij onmid-
dellijk da a rn á toen de klian so e b ak in ov e rle g m e t a lle so e b a k -
leden de w a te rv e rd e e lin g in de so e b a k z e lv e re g e ld e .S S S S S S 8
D e ze p ro p o rtio n e e le ve rd ee lin g h e e ft g ew oo n lijk pla ats door
middel van v e rd ee lingsblokk en, „ tam o e ko e ” o f „ tëm b o e k o e ”
genaamd, w a a ro v e r de onder-sëdahans h e t to e z ic h t uitoefenen
en w a a ra a n z ij hun t ite l van S ëdah a n-tëm b o e ko e te dank en hebben.
D e tëm b o e k o e b e s ta a t u it een ba lk die dw a rs in de leiding gelegd
w o rd t, nad a t e r een dam is g em a a k t w a a ro p hij kan rusten. In
dien balk zijn tw e e , d o o r een middens chot f t pamoendoe k f t
ges che iden, sleuven u itg e k ap t op ev en g ro o te diepte , doch de
lengten daa rvan sta an in d eze lfd e re d e to t elk a n d e r a ls de v e r-
houding w a a rin men de v e rdee ling van het w a te r w ii doen plaats
hebben. De ged e elte n van de ba lk w e lk e n ie t uitgesneden z ijn,
w o rd e n dikw ijls nog v e rhoogd d o o r e r an d e re b lo k k en hout
f t tra s p ën jo e f t op te leggen, die b ew e rk e n m oeten, dat, als
het w a te r in de leidingen stijgt, het nie t o v e r den ba lk heenvloe it
en de v e rdee ling toch ste eds in de g ew en s c h te ve rhouding b lijft
geschieden. H e t vo o rn a am s te w a a ro p men hee ft te le tten is,
■ EN A A N G E L E G E N H E ID VAN G R O O T B E L A N G IS DE
«¿ V E R D E E L IN G VA N H E T B E V L O E IIN G SW A T E R T U S -
m iS C H E N D E R E C H T H E B B E N D E N : H IE R O V E R NOG
E E NIG E M E D E D E E L IN G E N .
■ N A M E N S D EN V O R S T W O R D T H E T R IV IE R W A T E R
door den SSdahan-agoeng ve rdee ld tusschen de so e b a k -v e re en i-
gingen, d o o r haa r vergunning te geven, op ve rs chillende plaatsen
in de r iv ie re n dämmen aan te leggen. Gew o o n lijk is het niet
noodig te bepa len, hoeveel w a te r op e lk e pla ats afgedamd mag
w orden, d o o r dat s tro om a fw a a r ts me es t genoeg nieuw e bronnen
ontspringen o f z ie h z ijr iv ie rtje s bij de ho o fd riv ie r voegen die voor
een voldoenden w a te rto e v o e r a an de la g e r gelegen dämmen
zo rg en , o f d o o rd a t de c a p a c ite it d e r leiding re e d s e en voldoende
d a t de bodem d ie r sleuven o v e ra l even diep en goed
glad ges cha afd is, en d a t het g eh e ele blo k volkomen
ho rizo n ta al lig t; daa rvan kan men zie h ove rtuigen met
behulp van h e t w a te rp a s in s trum e n t o f d o o r te onder-
zo e k en o f de dik te van de w a te rla a g die e r ove rheen
vloeit op e lk punt d e r sleuven d eze lfd e is. W an n e e r
aan die vo o rw a a rd en voldaan is en de ve rdee ling van
het w a te r in tw e e g e lijk e deelen pla ats hebben moet, dan v e rk rijg t men
op deze w ijz e volkomen ju is te re sultaten, he tw e lk het geval e c h te r niet
m e e r is zo o d ra de ve rdee ling m o et geschieden in o ngelijke dee len, bijv.
in deelen die to t e lk a a r staan als 1 : 3 , w a n t aangezien de stroomsne l-
heid in h e t midden d e r leiding ve el g ro o te r is dan aan de kanten, za l de
d riem aa l g ro o te re sleu f een m e e r dan driemaa l g ro o te re hoeveelheid
w a te r d o o rvo e ren dan de k le in e re . H o e s te rk e r de stroom, hoe m e e r dit
b e zw a a r z ieh za l doen gevoelen; hie raan tra c ht de B a lië r te gemoe t te
komen, d o o r de tem b o e k o e te plaatsen op een punt w a a r de leiding
o v e r eenigen afstand geen krom mingen m a ak t, en door haa r vlak boven-
s tro om s van de tëm b o e k o e a a nm e rk e lijk te ve rwijden en uit te diepen;
de s troom w o rd t alzo o gebrok en, het w a te r kom t in de vijve rvormige
ve rwijding nagenoeg to t ru s t en de uitvloeiing ove r het blo k hee ft rege l-
m a tig pla ats en o p a lle punten nagenoeg m e t dezelfde snelheid, hetwe lk
nog b evorderd kan w orden, door de oev ers d e r leiding te r p la atse w a a r
d eze ve rb re ed is te bek le eden o f te bes choe ien; d aa rm e ê w o rd t voorkomen,
dat e r a fspoe ling pla ats hee ft en dat de rege lm a tig e vorm dien
men e r bij den aanvang a an gegeven hee ft ve rlo re n gaaL D o o r het aan-
brengen van m e e r sleuven kan aan dezelfde tëm b o e k o e ook de verdeeling
van h e t w a te r tusschen d rie o f m e e r leidingen pla ats hebben, doch de
a anleg d e r leidingen w o rd t dan b e zw a a rlijk , w a a rom men e r de voork eur
a an ge e ft, een eind s tro om a fw a a r ts nog een tw e e d e v erdeeling te maken.
Op de teekening op biz . 9 0 z ie t men in den re c h te r benedenhoek een
tëm b o e k o e afgebe eld. De ze tee ke nin g m a ak te ik in den tijd dat de leiding
d roog w a s, n ie t in gebruik dus; gedurende den tijd dat deze in w e rking
g esteld is, s tro om t h e t leiding w a te r ^eenvoudig over den g ro o t en weg»
Bij het afmeten van kleine lioeveelheden water gebruikt men gewoonlijk
een toestel dat bekend is onder den naam „langki” of „tjiongtjong”, een
houten sluisje waarin, ongeveer in het midden, een Vierkante opening is.
Wanneer met de bewerking der sawahs een aanvang gemaakt zal
worden, moeten de belanghebbenden alle verdeelingstoestellen plaatsen,
hetgeen voor de tëmboekoe’s, waar de verdeeling tusschen de verschillende
soebaks plaats heeft ft tëmboekoe aja genoemd ft geschiedt
onder toezicht van den onder-sëdahan, en dáár waar het alleen geldt
de verdeeling tusschen de leden eener zelfde soebak, onder toezicht van
den klian soebak. Is dit afgeloopen dan begeven alle belanghebbenden
zieh naar den soebak-tempel om op de voorgeschreven wijze onder
eede elkander te beloven, nimmer zoolang de bevloeiing moet voortgang
hebben, zonder vergunning der sawah-beambten verandering in de plaat-
sing der verdeelingstoestellen aan te brengen. Bovendien worden degenen
die zieh daaraan mochten schujdig^naken jn de ^oebak-reglementen met
midden-Boelè lèng is de w a te rto e v o e r te gering, dan dat alle
soebak s te gelijk b ew e rk t zouden kunnen worden, w a arom
i ^ H V s o m m i g e soebak s s lechts om het ande re ja a r b eplant mögen
w orden. V o o r de m e es te ec h te r hee ft men kunnen volstaan me t
K I ^ B s = t e bepalen, dat de bew erk ing van de sawahs in de ve rschillende
soebak s m e t tusschenruimten van 1 to t 3 maanden za l pla ats hebben,
zo o d a t deze soebak s e lk ja a r bep la n t kunnen worden. Als re ge l is