
4 Cap.I. S3on ben gunMmenten fünft. Tab.l.
aSei) einerÄugcl i|l Ce n t r um gravitatis jufl in ÎJCïSBîittey item, 6ci; t)cr f u n ï e n
u n ï oictcdigten ©c^eitc oon fllcic^ev S i c f e , ifl Cent rum gravitatis in A, T a b . l . Figura
111. IV. V . unb roivt^j ft ft^wefd- ATËB, s ft fcfcwcr olS c , unö t>icfeS roie D fei;«/
n i 4 t nur . , î>ag fie niiteinanScr in aiquilibrio un!) horizonta l ffe^cn, ftnïevn auc(), rocnn
j e t e g s t f t c f a pa r t e flewogcn wi ïb.
® 6caici)ct f i é èffters", baf ba^ Ce n t r um 6er ©c^tee^re wiircflic^) ga r auffct Sent
SiSrpcv f c t nme t , al^ wie bei) F i g u r a Vi . Sa boS Ce n t r um gravitatis bci) a juflct^en fcm--
met; roicroopl c^ in gcroiffen S e r f fmi b aucft innei'Ottlb f a n genenitct wevben, weil bot^
innerjalf' iei virtualifc^cn Umf a n g t t>cS götpci-S fle!)et.
6.
^ a ê Cent rum gravi tat i s , o&ef&cn^uiîct&a'
eineé jeben Séfpa'l ju jtnîjcn.
Ättn g c f W m t^eiU auf eine geometrifc^e Slvt, t^eil^ burcft
mechanifc^c S e i f u c j e .
® i e S a c ^ e bucd) S t emp e l b e u t l i ^ ju tn(ic^)cn, fep c inPa r a i i e i epipedum, ober eine
lange ®in(feI>l'CC|)tC©CUle, Fi g u r a VII. berec i n n c i f c r q3unctcbei' Ce n t r um gravitatis
fei; H, reelcfcer nac§ bei- Äunf t ber Ge ome t r i e , wie bie p u n f t i r t e n Cinien auSrceifcn/ ge>
funben njovbcn; roenn eé n u n nicg(ici& rcâre, bag ein î a b e n ober ©c^nui; in bem ' p u n c t
H fönte fcefeftiget, uiib Sic ©e u l c fc^wefienb b a t a n gegangen werben, wie bie Cinie H I
jeigct, fo ivi'ivbc bie ©eul e allcma^i willig Rängen bleiben in beni ©Mn b , al^ ma n fie fiel«
(et, eé fei) p e r p e n d i c u l a r , wie jeÇC F i g u r aVI I . ober hor i zont a i , wie Fi g u r a VI I I . ober
fcjreg, wie F i g u r a i x . a u s ' r o e i f t t ; b i e f c n q 3 u n c tHi i u n / bct fi(^ c^er cinjubilben, aK ju
erweifen, ^eiffet bflS Ce n t r um gravitatis.
i 7.
SBie îiaê Cent rum gravi tat i s an cmcm ^ r c t ÖOU
îji'et) ungleichen ©eitcn Figura X. auf eine mechanif^^
e ÎU ecforf^en.
& fei) ba^ aSretlein ABC burc^au^ einer(ct) S i c f e / unb ucnbrei) ungleichen ©ei?
ten befc?)lcffen; will ma n n u n mechanicc ba« Ce n t r um tiiiben/ ft fc|)(agc ma n mä ) 58e>
lieben in einer ©eite 3U oBeräufferfl eine fubtile Dîabel, aK Fi g u r a X. bei; D, u n b inac{)e
b a r a n einen fubtilen g a b e n , bergeffalt/ bag ba^ eine ©i b e mi t ber ^ a n b gefaffct roirb,
ba^ anbet e X^eil a be t / mi t einem ©e»ict)t oei'fef;en, über ba^ Sätet jinweg gef;et, u n b
fotc^e Cini e, bie ber Saben auf bem SSretlein machet/ jeic^ine ma n nac(), ft giebet eS bie
fiinie D E, ferner ft^lage ma n bie SKabel auf einer anbern ©e i t e ein, Fi g u r ^Xl . bei; F,
unb äeirtine a b e m a U bie Cinie, ft ber î a b e n über baé Sr e t l e i n machet; wo n u n bei;be
Sinien D E unb F G einanber burc^fc&neiben, a l^ im qîuitct H, wirb ba^ Cent rum gravitatis
»on biefem ®r e t l e in ficfc fînben, n l f t , wenn ma n einen gaben allbo befeftiget,
baffelbige allemal;! in oequilibrio fti;n wi r b ; unb auf ftlcf)e SH5eife f a n ma n mi t anbevii
irreguiairen S 6 r p e r n c e t f a j r e n , mi t regulaitcn ge^et e^, iiac^ geometrifcfjengunbament,
gar leicht an.
© i e SBiffenft^afft aber son bem Centro gravitatis, ifl eine fe^r nit^ige unb ni'iÇli'j
ct)e©aft;e.
Cap.I. %ont)cngun&flmenten m SSaag^f tinfi. Tab. I. 5
cf)c ©atlje, inagen ftWe« nicfet nur bei; ber iMeclianic u i i ^ ^ ^ f o n b e r n an« bei; ber
gD?ttl;Icrei;,Architeaur, niiboielen anbern ÄlilIf^en,uncllt6e|lrlicl)fd^ct; weil feinffor.
per, wenn bag Centrum gravitatis auffcr ber Bafin ober Siufic < ^^Sunctfiillet, begeben
fan, aK; eS fei; ein ©tciii ober Corpus Figur a xii. Tabul a I. ber jwar auf einer gang
fcl)inaf)tcn Bafin 4 B freuet, aud; oben breit unb fc^wcl;c i f , allein, weil fein Cent rum
grav.ta_tis auf bie 9Kitte ber Bafin fället, unb ba^ ©tiW B c D eben ft ftljroebr auf
biefet®eite, aKbaSotiic« A £ f auf ber anbern ©cite ill, ft fan et auf horizontalen
SBoben, unb fr lange bie Perpendicular-t'inic E G, ft burc?» BAß Cent rum gravitatis
gejogm wirb, perpendicular bleibet, nidjt fallen, alftmi(5: Figur a xiil. flclleteiiie
Xafel cor, ba ba<f Centrum ber ©(!)we|)re F ift, bic gange tafel aber l;imget auf bie
©eite G jumgat t , alleiiie, weil ba^ Centrum ber Bewegung bic (Erfe A ifl,unboon
ber eine Perpendicular- Ciiiie obcr bie i'iiiie ber 9{iil;e A B gejo.gcii wirb, ft fället ftl>
(t;e auffer bem Centro ber ©c!)rocl;ve, uiib aifo ift bn« ©tücf A H D B A noc^ f(t)we<
ter aK baS ©tiW A B E G, unb fan bal;cro baS ©tiicf AG E B nie^t iiberwägen,
uiib alft umfaaeii; Figur a XIV. aber, ba ebenfalls A ber D?upe»q3iinct ifl, fället bie
Perpendicular-fiinie G E, bie bunl) baS Cent rum ber ©c^wepre f gcjogen i|l, auffer
b_cr Bafin A B, unb bie Üinic ber A H faUet gar weiter flutet ben «Punct ber
©c6wel;rc F, bajrro evfcdcinct, IA^ A B c old Heiner unb lcic()ter ifl, als' ba? -ibcr;
ßaiigenbe ©tui-f E G D, berowegen es" notfiiceiibig fallen mu§, es" fan alftaucb fein
p; ter noc^SKenfc^ fid;cr ttcl;crt,noc|) cor bem gall ficbet fci;n, wenn ber einetSteil, ober
ba? Centrum gravitatis aujTcr bec Balance fonm)et,unb ju tiiel Ubcrwuefit f;at; beimroiir
cm sTJenfd» ficfe weit »orwart^ bntfen, mug er entweber juni (Segens ©ewic^te ba« ßin.
ter>@e|lelle hinten ausldjieben, ober ein (Segem©ewic^t mit bem anbern ® ein macfien, wie
Figura XV. an bem Knaben jufe^en: babeffengug A bic Bafis ober q.'iwt ber 9fuf;ei|l,
weil nun Äopff unb » ru f t über bie üinie ber SKubc Oeroorflcbet, ft fwcdct er bag anbcrc
Sein,flatt be^©cgcn>©ewicbre0, aus, unb bat bab«ro einen ffrmenStanb, unb Jwar oicl
fldjercr, atö f igura, xv i . ba ber gan^e Ceib über beii iKulie^qjunct Ijeroor langet, unb
würbe er gang geroig auf bie 0(afe faUcn müffeii,wenn et nic^t, burri; bie ft lange ©tre»
(f ung be^ »einc^ f i $ ein ©egen^öeroicljt »crfc^affte.
8.
_ S8ci; ber A r A i t e a u r ifl fold;e «rfänntnig ndtiiig, 1;«; »cfefligung fc6wef;rer ©efinu
fc,uber^angenbeiitoteinert,u.bergl. hierauf grüiiben ficf) bie mit gieig frumiiKcrbaueten
Sbürmc, worunter billig betX[;urm}u Pifa ju sefilen, beffen s»ar bie ineiflcn iHeifenben
8ebcn(fen,aber eS (lat feiner eine 5u»erlägige3Jac^ri(f>t I;!er»on gegeben, o&newaSun^ ber
(el;r fleigige unb fcrgfdltige gurtenbact) in feinemItinerario Italia; I;iuterlaffen, unb weil
in wenig Jpünben ifl, Witt id; ftwo^l feinen jiemllit beutlit^eii 9?ig, aW a«c^
feinen Difcurs ^ler anführen; feine 3i5orte tauten folgenbet iimgen:
" ©e r langeiibe ober ubcr^aii.ntcJpurm, welcfter im 3 a 5 r 1174. burcf; ben „
SSauineifler, 3cl;aim von 3nfprug, auS lautet weiffem SKarmcrflein, runb, auc() fcl;r grog „
erbauet ii)orben,berge|lalt bagerwolnin i2©d)ul;auf eine ©eiten fid) wenbet, unb über«,"
Oangenb »or Slugcn ba flel;et. 23iel Difcurfe werben barüber ge(;altcn; etliche fci;n „
ber SOTcvnnng: ©a s gunbament f;abc alft gefegt, ® i c anbern aber (»alten bafür:
bag er alft mit gleig unb ftnberbarer ailutia erbauet. 3h me&rern a3erilanb,unb bieweil „
e« and) eine bencfroürbige©a(be,i)abe icb bieSWüfie wiUig genommen, beffen ©eftalt, fr
Riol im ©tunb»9!ig,aWaui'^nid)t weniger ben J(uf5ug,uor Singen sufleUen. Stegigur „
Iheatr.Static. © j j j
S