
14« Cap.1.58onSBa(icr;5B(tgtii.Tab.i.
«bfM6«li(t™i. S t esse fOT3t«6un6(lmttiff;ii.eMl)ie^.r4^
g i w t n f ein gleicD, t a n ed oud) fo g « mi t t e r a f f l iui i c e i jo n e in emi f f l e i i f*cuä e r t b t ) e n ^ a) ^ ^ ^ ^
?OT5au«n(Cl)tgcrel)en,D<.6 er meillaUe »outeiUien .lifo setp^^aSen tuiite: ^
11116Ot icmOa b en; mi t c t t K i e t e r f i g t e n Sl a f i f t e a b e r^ a l j e i c b « f e l j i f l p r a d h c r e t , i * W ' i i W " « ) ™ ^
S t o r ( f .®t { p f e l feile Wne in ge t f.(t e t ,un6 mi t g o d oDe tSSaum. äBa c l)« W f fejf J J S
t c, in Mefen ©t o o f e l l,a6e ein KS^r g e n e tma a lS e i nS e 6 <r<Si e l iveif l)efe|}iget,t>a|i(«) f " Ä
i « einen 3US ge tl)an 60« K f ö r g e n mi t t e t j u n g e n i t iece t äufi^lielTen tSnnen, i i n b , Ul f
l eidj t e pr a f f i c i t e t , ron« i « «tianget, unl>f).iUDtfJit)li(f)(i)iiimete«aufeine CinmeSlafdie o n. Stc i dkm
a e f ^ i e D« aud) eurd) (iarc t e« ginWafen Oe tSnj f t i n Die »ie t ectigt e glafdje, » e n n
L t ; Brfft t a6e tge fdji eSe t e i c m c D t i e A n t l i i n j e n n t i e S l o W e oe t isaDre t ira6 un t c t e i n e C a i i i PMl
ctetgliifetne «loäegtfeliet, Me Üiifft aber a u s foldjet gmupana genorameii roitS. , Sajieit)it9eii)iefen,6afOa«qB(itt6ie.S3anDonfto8lcCise8{o5t6tudet,alfoif}«ii«.iijei8«nÜBie
c« ju mac^cn, 6ng 6ic «imib Die ^rcffung bcr gufft siemlid)
l)a t t e empfinOet.
®o l a n g e b i e $ a n b g l e i d ) e n S t u t f 6 a f i ) i ) n D e t S u f f t , emp ( i n 6 e t f i e f oM) e S n i c 6 ( ; a U e i n (ma n n®m
n e nCp l i n t e r / e t f e Do o n üB e t a U » o e t a i a g . D e r e tnja fo roetij>a(j ma n D m mi Cct l i a dj e n $ a u O teöetf
t on, o n ö fege foldien a u f Den SeUe tDe t An t l i t t , rote F,g XI. Ta ul, 1. roe.fet, W l i ' f T ' V » ! * " ' f ' ft™
f(|} t j u , Dag t e ineguf f t DutcD t a n , u n 6 eoacui t e t Ben g p l i nDe t , f oroi tDina n ftnDen, Dug Di e g um D t u S e i i t ^
ma f e n l i D i e ^ a n b mi t foldiet F o r c e aufprelTet, t a g eä nrd)t ni i r iSdjme r l ä e n
aud) t e d)We f f e in&e uf l e t ; Di e f eSaUeSe n t | } e f ), e tDii t d)£u t 6i t uu3 D e S i q u i l i b n i , gleidjroie fi(S folcOee aud)
D e m ^ ® * e m g n e t ^^^^^^^^^ ^^^
baid)Doc6»DnSer2ufftI)anDele; SiefemDienetjurantroort: n;enmein|topo8Sietnrö ijlm
l u fditeiben Die f o ldj cs ol)ne Dem fdjon rei|Ten,oter a u « anDern SSucDern »lelleic^t 6t|Tet « ' « y n ' ' " r ' f "
L r n p o r foldie, DU f onji t eine ®e l e g e n!)! t i ^aben, u n s Denen roenisoDergat nid) t e l)i e o on b e f a n ^
TO e« n6tl)i9 i|} ,Die ®a d ) e il)nen fo Deutlid) a l s mSglid) ift »o t si i t t ase n, unD roeil itfc ge funoen, boB f em be|>
f e t931ii t el ift aW Die E x p e r ime n t ! be tSuif t a u d i mi t ® a(Ter,n)eld)eö ma n feDen.unD baOero junVad)enibt)abemid)ieberjeitbierer®!ftl)O0emitgutem@iicce66ebienel;i4it|IIDa()etoneot)tet b)»eng)rei fpf(e£nw et-m
j ime n t e D e n S t u e f 5et £u| f t o u t i t c aßa lTe t 6e a t li4) S " madjen anfügt en/ nW e t f i l id):
§• 14-
SBoI}Ct C(S Eommct , ba0 bie Campana fo fcfteauf bcm ^cBcr, ober bct
W i ' e n f ag t e n: e« oefdiefie f u S v a c m . Ä a T u r » l e isen,unb bie e froa« BJ ä t t r«!)«
' V ^ ^ t C S e t a u f D ema o b e n e i n e « t i e f e n g o l f e s feffe, unD f e g e t O t eSl o t f e b a t a u f f , niocDet obi
^ i Z o a X t a Ä t e a c c S o t o b m u n b f uO t e t f d d i e a n einem o rDi n a i t e n a vm einei
« f a a T ä S ^ 6 « 2 © d ) e i b e n un b a l cDenn eine ®a a g f ( 6 a l e , b
Ä 5 a l t S e n n bt> ®l » c l e mi t einer © l a n g e n f eReunbaielf e t ÜBaffer ints e e f . l ß fo me l it)r rooli«
ISbiee^oUffl foroerbetiM
ber Ä t e t Z b e t u n ^ ^emig e t , unb n e n n i!)t .8 oDet »
ß i
f i rsm t M L u r i o m a d ) e n , i i > « t e e 6 g n u g on j i S o U e n . ® i e nun feier bie ®l o c t e uo t e r Dem Sf fla fli t " Cber tus"
JetSaurmitDer£np;unb6abeijberSupeinegoacuitungoDeta^
i n i L X i S t h « qe 1 ba es eben fo IxrgeOe t : SeUe t unb ®lo e f e feproie Dorl)ev, nur in bie »iDe t cma c d«
Ä b t b a f i bennahe M
S e t a e g e « n b a « ® a V ' i f t I I I ftü » " t f " " ®egen<®e roid) t bt aud)en,f)ieraufiieDc t burd)eii t e
S S l f t e M S o t i ^ Ober i 5Jo t 6f aU nur mi t b em ffliunDeba« SSa f l e rn a d) unb naf.^ ou«e ur e r 8 ) 1«* ,
S r Z S " K Ißat m
S S S b n ö E s S a i r e r
A e n n e f Ä S b e p borgte
rbeg t SRmro i rbaucbD i e^
Cap. F. 5Bom aJaffasSißaagcn. Tab.II. 247
ter Juiretlid)enPiip ibren DÎliigenSffeet etroeifen foll,n)eIt[)e« 6et)m5Ba(fer nidjt nStfjig ;3nglei(l)en bog bie
£uft eine gan^ anbete Eigenf(i)o|fi wegen beSauepumpenS I)at/btDbe« oberI)inbertun«ni(l)tonunfern
SorfoS.SiBeilnjitnurctitieifennjoUenDieiiunerlictef^ieffüna/Unbroie boéiaSolTetbieCampanam nocO it)i
terS3reitebeiS®ianieteré obetBaBn unD nodi feiner.f){[)e pre|ret,olfogef®iel)et es aut^mit berSufft,nuc
boji Dietufft.gilule oUemo^l meifteinerlei) Ô6()e !)at. ®eronjegen bat man nuriauf Die Bafln ber Campaha
eberSKSftrejufeljen; î£Bieobetaud)einfd)n'eI)reroDetbicterîaîo|fetbieCampanammcI)r6cfd)niel)r!t, ob
fdton bie.J)6Se unD Bafis eincriep olfo gefd)iel)et eö oucf) mit btr !!ii(ft,bo§ roenn fie »iel geudjtigfeit bep fid)
fügtet,(îenodlfd)n)[I)rerDrucfet, aW roenn jie rein.
S « ötiPiefen reorben, Dagînfft f(!)n)ef)t,Di>g (îe btucîef »nb rcie |îe btuctet,fo i|i oud) nStWgju itijfin :
SBtc fct)me()t bit fjange gufft, unb mic öiel fie bnicf ff ?
Sffiir Çabenjroo t oben ongefùfjre t bog eine S u g e l Snf f t in S i ame t e r ucn • g u f i bei; 2 £ût f>fd)iPe5r f ep,oI;
(eine^ierouä f a n ma n nod) nidî t roi f f în i t i e l i a i e t e i n e Somp o n a »o n fo unb fo oiel 30U oon berSuf fr gebruct e t
rcirb ivenn e pa cuire t i(i, lueil roir beten 56I) e mi t einem ® a aBf f a b nid) t auäme fien t k n e n . gin e qsro d e i f f ,
biig i6 t eine ( î a r t t e f f amp o n omPb n ï l l e t a l l modle t , foldje a u f einen f e l f t nSe l l e r bet bc t ffieroolt roiberUeljen
t an, fe^et, unb roenn ( i e t e in e o a cui t e t i ( l b urd)®e iDi d) t oe t fudie t , roie ni e i bi e r ju n6t l)ig e t)! fie c om S e i l e t
0bâe(| e t .3f |rmù f r e t a 6 e r(i i e rnid) t bi e inn)m6ig eS!Be i ( e , f p n b e rn bi e a u|i :'r l id) e jugl e id)0 b e rDî a n»mi tme l î e n
b e n ni î ) r f o l c ( i e®l i ) c f e ni cSt o n b e r«aWe in e gl e idj e p l a t t e®d) t i b e iU ad)t eii t)a()e t ,bal)ero oud) es i i i d j t o gut
6 a d ) e l ö u t , b i e « l c c ( e r e p i 2 0 D e t i o g u g , o b e r n u r i o b e r J 3 o U i n n ! f n c i g l ) O d ) , e « E o n ime f b l o g a i r f b e n S i a .
mr t e r o b e t Sl d d) e u n b o u fDi c 0 6^eDe r ïu f f t a n .51l iS t d)6 a b e e in«ni a I; l i i«ui e f o l d! e $ t o b e g ema d) e t , d n e ( ) a l b e
Ä u g i l oon Denen H emi f p h x r i e n , b e r e t n ) i r e i n e % K ' Ä // . «g e j c t . 1) n e t . g e n omme n , o u f e i i i e nS e l i e t i c g e j
f e 6 e t ,un b o l i e n b e t bi e @ d)nu t a n e t n e n a rmb e «®d)n e l l ,SBa o g!S8 a l c t e ni ïb e f e |l ig e t ,un b a l8 e sSr e in e e o a cui»
m ma r , [)abe fo lange ®e n)id) t am l ang e n S I m on9ei )ingen,ba(! e« i Ke n t n e r unb l ö'JJ f un b b e t r i i g- f t i e r o us
w a r ber g d ) l u ( ; ein € p l i n b e r «uf f t oon b e r g i b e a n bi« on if)r oberfre« in S i ome t r o 8 Sf i p i ig e rg oU brutJe t 5
Ce n t n e r z ögsfuno (l ar t f U n b j n w r bep e i n e r j e i t b o bieSiufft ni i t i e l inJ f j ig fd)H)cr mar. ober boé B a r ome t r o n
o u f o e r i !i i b e r l i d)| îu n b c .Sc n ni f t b aBBa r ome t r o n g e f a U e n nnbbi eSu( f t fd)io e t )r,muf! fie nod) me!)r Dru d e n ,
unb aifo im « e g e n t b e i l . a u f f ojdj e äse i f e unb nun nad) biefen ®i a n i e t ( t Itifftt |î(l) gud) l£id; t e bi e 9î c (!)nuDS
« i i f a n b e t e £u ( f t i g i l u l «nma d ) e n .
§. 16.
Slli e ine ee f înb notö anbere SBege bi t Su(f t ,-®t|roel)re su finben : i i eml i $ burd) bie Eiquor e«. ® i t f a b e l t
<i6en gefeben btp ber.5)pDrof } a tic,Da(! ma n bi e®d)we l )r e be« einen Li q n or is. o b nj i f g e i i obererfot iren t . i n
burdiDi t ®(jjn)e l)re b es anb ern L i q u o r l s , alfi* t a n oud) burd) J f oirer,i3ut c t f il6er u n s ocroleidien, rotnn u n «
b e t e t e d) a ' e r)r e ,^)6l ) e un bSi ame t c rb e rS) î6 t i r e ô f ( a nn t i f l a ud)b e ( t imme t r i ) e rb e n, roie (l ar t t ober fd)roe()t
b i e £u f f t i ( } . g u b e r e r r t e n e r ( î n b u n g b a t | î d )u n o t f e b r e i n e®( l c g e n 6 e i t e r o| î n e t ; S e n n a l s b c «®r o e = ö e t <
S o s 6 s u g l o r e n ( j®t a n e r e i n e ä B a f f e r $»mp e g e f e 5 e t b i e ù l ) e r i 8Sl o r e n t i n e r«U e n 6 o d ) r o a r , e l ) e b e r . «o l b e i i
t om, e t a 6 e r ,0 6 f d)onbi e5>ump e f on|l t e incnS>()l c t ba t t e,Dennod) D a s®, i | r e r n i d ) t t ) 6 b ( r a l ! s i 8 g l l c n i n 0 e r
SKöbt eanfangen ob e rll e t genb t un t emadj en. f o b e f r a g t e e r f i d ) b t p b cmGa i ; t e o ,®r o f j /4) e rg o g l i d ; e nMa t h e -
ma t i co nm3î a t 6,n)c l(6 e t enbliebau« benen gun b ome n t e n ber ô p b t o l l a t i c e rE a n n t e , b 4 fold)e« oon bertuflf t
t omme ,nnb b a j j fold)e mi t iDr e r6d)ro eI)r e mi t is g l i e n f ) o d )®a ( r e r i n . 'E q u i I i b n a | k ( ) c , u n b b o f ) ? r o b o «
SSo l f e rn i d l tWe r iu b r i n g e n f e p . g«r o a r a 6 e t b i e f e >3>ump e a l f o e i n , i e r t d) t f r bog bo« ffijffer bnrd) bloffeS
etiacuiren o b e ranf aua e njbl t e l i e ige n, ö l« bie t /'ig. III. Tab. II iiT. B « i n e 3(6l)r, mi t einen ffolbcn, ba C ber
So l b e n mi t f i i n e n aSi e n t i lD unt er bct S e l b e n KS b r e eine 3î5t)ce £ f o o n 4 ° S!i f j l a n g f ) a f , f o unt en b e p ^ l u
SB (Ter M e t . S- '7• ^ _
iDic Operation, bie itiSgemcin anfaugetunb bal)cr btc^Pumpc emi&aug^SBci 'etäc^
nennet n>itD,geft6iebet alfo:
®ieMôI)re£fi|iini5(nfan93an(!»oUet£u(îf,reennnunb(rS'olbenCbetoufbemS8obenunDÎ8enti(
luflîcbct, in bic .f)6l)e gejogeu reirb nod) A, fo njicb jroifdien Cunb D ein lebiget 5Sla5 ober Vacuum, unb
Cafein eufftiftroiil
" • bef"
n bie äu|TetIid)e2ufft fd)roef)ter ift al« bieSufft in bet9î6l)re £ f, Denn fold)e oon oben
;(a)n)e[)tet i(l, fonbe tn einenguf^tsjeeten tomober V a ç ^ m ù^b^r ( î d ) ] )« , fo Driicfe t fie nid)t
mir bic Sufft feiulé in berS8l)te £ f in bie öJ^e, bao gpotiura sroifd)en C D roieber ju crfüUen, (
«uil jngleid)ba6®a(iecfo unten bot ber 9tóf)rebep F|1el)et,unb fooielminenfftbutdibiegJiimpc/fSCfl
«ui! betS6i)re E F roeggenommen roirb, fo oiel btuetet (ieftingegen SHänfTetan bie Stelle, biscnblid) bie äuf>
fetlid)e£uffimitbema(3'a|fetinberOi6f)re £ f im Älqiiiiibrio |leS)et, obet baljbieEufft eben fo|d)rocbt i|l
mSbaiS ®afler in ber K6l)re. i)ier bot fid) nun gefunben,ba6 in bcö ®4rtnet8 ^umpe 18 Siorenliner eilen
®a|rerinber»»iiinpemitbcr?ufftin/Equilibrioge(}anben,bol)erbie2glienoonGbiä£lebig61clbenm(if(
fen. gBeldieo gelel)ret,boji man fein®aiiä ïBertf fiber iSSIorcntiner oberaui^ÊeipjigeïffUen anlegen.
bor(f.®ennfold)eiiraiifieinerlepfepn,al«.Oett®d)oappangiebet,nemliSiooSloten6eroberJBon(jentl)un
87! lUÜJtiinberg, unb 100 Seipiiger S<SS ?Kirnberger,i|} alfo bie ®iffeteii|in 100 gUcii um eine. 3|} bn{)ero
<ingro(rerSet)letbepunferaSSergioetden,bo§ bie fo genanntenänlleäelsSiele fo long gemalt)« roetben.
ïffiöbontunfFtig ein inei)reré.
Ob6ie«n(ftbiefenSriicll)abege9enba«®a(rcr,f)0beni)ie(e(>ernad)craufanbertS!Beifeunt(trui!)cf,OH»
C«(raMer|}et(SrfinberberAntlia,l)ateinel;ol)eD(61)reconiobidii®agbeburgifd)engHcnaiifgeci(Otct
IfoiiröSBajiétgejiöetiU. oben einen t»a£uitteiiRecipienteiiaiifä(f(6tau6et,reobatt|)«t Da«iffioliei: in bieis
6i<