
Habit. In tui'fosis (p rope Blpontem); in aipibiis N o rw eg lc is, S a iisb iirg e n sib u s e. a. 1.
A forma genuina vix aliis notis quam caule te iie rio re , foliis m in o rib u s, c.ipsula b re v io re d iffe rì;
ram a li c irr h ife r i nimis p arv i momenti s u n t u t speciem c o iistitu e re possint.
A n m e r k . S chwXgwchkn h a t d ie s e s M o o s ii 1 s e in em
S u p p l. ;1 , P . I I .als g u te A r t u n te r dem N am en Web e ra
in te rm e d ia tlie ilw e is e r ic h t ig b e s c h r ie b e n n n d a b g e h ild e t,
in s e in e n s p ä te r e rs c h ie n e n e n S p e c ie s m u s c o r um fin d en w ir
s ie d a g eg e n m it B r . p a lle s c en s v e r e in ig t , m it d e r B em e r k
u n g : „W e b e ram in te rm e d iam d is t in x e r a m p ro p te r c ilia
tr ip lo m in o ra d e n tib u s p e r is tom ii e t fo lia e v id e n te r
m a r g in a ta , flo r em v e r e k e n n a p k r o d itu m : s e d m u llipH c i
ob se ro a tio n e d o c lu s s itm h a s n o ta s n o n e s s e c o n s ta n te s .“
W ir k ö n n e n d ie s e r A n s ic h t S c h w a g r ic h e n s n ic h t bci-
sfim m en , in d em u n s r e a lljä h rlic h a n d e r le b e n d e n P fla n z e
g em a c h ten B e o b a c h tu n g e n u n d s o r g fä ltig e m ik ro sk o p is c h e
V e rg le ic h u n g e n u n s ü b e rz e u g t h a b e n , d a s s b e id e A r t e n
n ic h t .m it e in a n d e r zu v e rw e c h s e ln s in d . D a s k le in e r e
P e r is tom , die d ic k e re o ft h o c h rü c k ig e , n ie u n te r ih r e r k le in
e n M ü n d u n g e in g e s c h n ü r te d u n k le r g e fä rb te K a p s e l , d e r
lä n g e r g e s p i t z t e , o ft m it e in em k rum m e n Sc lin ä b e lch e n
v e rs e h e n e D e c k e l, d ie w e it h e rv o r tr e to n d e B la f tr ip p e , d ie
s te te V e r e in ig u n g b e id e r le i B lü th e n th e iie n in a llen f ru c h tb
a r e n B l ü th e n , a lle d ie s e E ig e n s c h a fte n fin d en s ic h a ls
a u s z e ic h n e n d e M e rkm a le b e i B r . in te rm e d ium .
Wie b e i d e n m e is te n zw i tte r b li ith ig c n M o o s e n g e s
c h ie h t e s au ch h ie r au .sn a lu n sw e is e , d a s s e in z e ln e B liillic -
h ü lle n n u r e in e in z ig e s G e s c h le c h t um s c h lie s s e n . E s
kommen in d ie s em F a lle m e is te n s b lo s A n th e rid ie n e n fh a l-
fcn d e K n o sp e n v o r , w ä lirc n d d ie w e ib lic h e K n o sp e n
ä u s s e r s t s e lte n s in d . S o lch e w e ib lic h e B Jü th eu h a b e n w i r
n ie f ru c h lf ra g e n d a n g e tro ffe n .
E in e a u ffa llen d e E r s c h e in u n g bei d ie s em M o o se is t
die u n g le ich e E n tw ic k lu n g d e r F o v illa s c lilä uchc- d ie iu e in
e r u n d d e rs e lb e n K n o sp e g ew ö h n lic li in d e n v e rs c h ie d e n s
te n E iitw ic k lu n g s s tu tc n v a rk om m en (F ig . 12). D a e s sich
m it den A rc h eg o n ie ii e b e n so v e r h ä l t, so lä.sst e s sich e r-
k lä re n , w a rum m a n in d em s e lb e n R a s e n g ew ö h n l ic h v o llkommen
a a s g e b ild e te u n d n ocli g a n z ju n g e K a p s e ln a iitrifft.
D e c k e l u n d R in g s in d s e h r in n ig m it dera K ap s e lm u n d e
v e r u a ch.scn, u n d tr e n n e n sic h e r s t la u g e n a ch [d e r F ru c h t-
r e if e , un d l e tz t e r e r n u r tlie ilw e is e .
H in s ic litlic h S c h w a g r ic h e n s B e s c h re ib u n g u n d A b b ild
u n g d ie s e r P fla n z e miisseii w i r n och b em e r k e n , d a s s
d ie s e r B ry o lo g e b e s tim m t zw e i v e rs c h ie d e n e M o o s a rte n
v o r s ic h h a tte . F ig . l (d ie g r ö s s e r e P f la n z e ) , so w ie d ie
B la tte r F ig . 2 , 3 u n d die v e rg r ö s s e r te B la tf s p itz e F ig . 4
g e h ö re n zu B r . u lig in o s u m , a u c h d e r v e rg r ö s s e r te T h c il
d e s in n e r n P e r is tom s , F ig . 8 , k ö n n te zu die.ser A r t g e h ö r
e n , in d em d ie s e n ic h t s e lte n k u r z e W im p e rn zw is c h e n
d e n F o r ts ä tz e n z e ig t. D a s w a h r e B r . in te rm e d ium liat
im m er a iisg e b ild e te , a n d e n A r t ik u la tio n e n b ew e h rte W im p
e rn . D ie B l ä t t e r s in d im m e r g a n z r a n d ig u n d d ie R ip p e
v e rs c ln v iu d e t b lo s nii d e n u n te r s te n u n te r d e r S p itz e ,
a n den o b e re n h in g e g e n t r i t t s ie s te ts a ls S fa ch e lsp itz e
h e r v o r : au ch s in d d ie B l a tt r ä n d e r n ic h t „ i» /I e a :a “ , so n d
e rn „ r e fte x a .“
R em . D a n s so u S u p p l. I , p . I I S chwagrichen c ite
c e tte m o u s s e comme b o n n e e s p è c e , e n d o iin a iit u n e d e s c
rip tio n e t d e s fig u r e s en p a r ii e e x a c te s ; d a n s s.on S p e c ie s ,
p u b lié p lu s l a r d , n o u s la tr o u v o n s a u c o n tra ir e r é u n ie au
B r . p a lle s c cn s , av e c la rom arc |u e s u iv a n te : „W e b e ram in te r -
m e d iam d is t in x e r a m p r o p te r c ilia tr ip la m in o r a , d e n tib u s
p e r is to m ii e x te r n i e t fo lia e c id e n te r m a rg in a ta , flo r em v e r e
h e rm a p h r o d ilum ; s e d m u ltip l ic i o b s e r va tio n e d o c lu s sum
h a s n o ta s n o n e s s e c o n s ta n te s .“
N o u s n e s a u rio n s n o u s r .m g e r d e c e t a v i s , n o s o b s
e rv a tio n s r e n o u v e lé e s a iim ic licm c iit s u r la jilan le fra ic lie,
a u ta n t q u e le s a n a ly s e s m ic ro s c o p iq u e s t r è s s o ig n e u s e s ,
n o u s a y a n t a c q u is la co n v ic tio n q u e le s d e u x e sp è c e s n e
s a u r a ie n t ê tr e co n fo n d u e s n i r é u n ie s . N o u s tr o u v o n s an
B r . in te rm e d ium le s c a r a c tè r e s d is tin c tifs s u iv a n ts : le
p é ris tom e e s t p lu s p e fil, la c a p su le e s t p lu s foncée e t p lu s
b om b é e , à d o s o r d iiia iiem e n t u n p e u r e le v é e t à o p e rc u le
so u v e n t o b liq u em e n l r o s te lié , e lle n 'e s t p a s é tra n g lé e au
d e s so u s d e l'o rilic c q u i lu i-m ém e e s t ¡d u s p e t i t ; la n e rv u r e
d e s f e u ille s d é jia s s e d e b e au c o u p le lim b e e t le s fleu rs
f e r tile s o ffren t to u jo u r s le s d eu x se x e s r é u n is . Ce n 'e s t
q u e p a r e x c e p tio n q u a n d o u r e n c o n tr e d e s fleu rs à u n
s e u l se x e c t a lo r s ce n e s o n t p o u r J.a jilu p a r i q u e d e s
fle u r s mâ les , le s fleu rs sim |>lem en t fem e lle s n e s e tr o u v e n t
q u e tr è s la r e n ie n t e t p a r a is s e n t to u jo u r s ê t r e s té r ile s .
U n p h én om èn e c u r ie u x , q u e p r é s e n te c e tte m o u s s e ,
c 'e s t le d é v e lo p p em en t ir r é g u lie r d e s a n th é r id ie s q u i, d a n s
le même b o u rg e o n , s e t r o u v e n t to u jo u r s à u n d e g ré d ’a v
a n c em e n t in é g a l ( 9 , 12 ) . Comme il e n e s t d e même d e s
o r g a n e s fem e lle s , o n p e u t s ’e x p liq u e r p o u rq u o i o u tro u v e ,
d a u s u n s e u l c t mêm e g a z o n , d e s f r u i ts à u n é ta t d iK -
r e n t d e m a tu r ité .
L ’o p e rc u le , d e même q u e l ’a n n e a u , s o n t si in tim em en t
lié s à l’orifice d e la c a p s u le , q u ’il.s n e s ’e n d é ta c lie n t q u e
io u g tem s a p rè s la m a tu r ité com p lè te d e c elle -ci, e t l ’a n n e a u
n e s e d é ro u le q u e p a r f ra gm e n ts .
Q u a n t à la fig u r e e t à la d e s c r ip tio n d e S chwXgbichen,
n o u s d e v o n s e n c o re f a ir e o b s e rv e r q u e c e t a u te u r a v a it,
s a n s a u c u n d o u te , d eu x e s p è c e s d e m o u s s e s d is tin c te s so u s
la m a iu ; F ig . l (la plu.s g r a n d e d e s d eu x p l a n t e s ) , a in s i
q u e le s f e u il le s , F ig . 2 c t 3, c l la p o in te f'u liairc g ro s s ie ,
F ig . 4 , r e v ie n n e n t au B r . u lig in o s um ; la p a rtie d u p e ris
to m e , F ig . 8 , p a r a ît en p r o v e n ir é g a lem e n t, v ù q u e c e lte
e sp è c e m o n tre so u v e n t d e s ru d im e n ts de c ils e n tr e Je»
p r o c e s s u s : L e v é r it a b le B r . in te rm e d ium o ffre to u jo u r s
d e s c ils c om p lè tem e n t d é v e lo p p é s e t m u n is de c rochet»
a u x a r f ic u la iio n s . L e s f e u il le s o n t to u jo u r s le b o rd e n tie r
e t la n e rv u r e n e d is p a r a ît so u s le som m et q u ’a u x fe u ille s
in f é r ie u r e s , au f e u il le s s u p é r i e u r e s , au c o n tra ir e , e lle f a it
to u jo u r s s a illie s o u s fo rm e d ’u n e p o in te lé g è rem e n t r u g
u e u s e ; le s b o rd s d e s f e u i l le s , en o u t r e , n e so n t p o in t
„ in fle xa " m a is b ien „ r e fle x a .“
H übener, q u i d ’a ille u r s s ’e.sf b o rn é a tr a d u i r e sim p le m
e n t l ’o b s e rv a tio n d e S chwagrichen { S p e c, m u s c .) c itée
H dbener, d e r S chwaorichens o b en a n g e fü h rte B em e r k
u n g ( S p e c . m u s c .) b io s ü b e r s e tz te , s p r ic h t au ch v o n ge-
ra n d e ten B lä tte r n u n d z ie lit d ie s e A rt a ls v a r. ß zu B r .
pa lle sc en s.
U n s e r e v a r . ß z eic lm e t sich d u rc li s c lila n k c re S te n g e l,
k le in e r e , z uw e ile n fe s t a n lie g e n d e B l ä t t e r u n d k ü r z e re
K a p s e ln a u s ; doch s a h e n w i r n ic h t s e l te n M itte lfo rin e ii
zw is c lie n d ie s e r u n d d e r Stam m fo rm . Die z a r te n , f a s t
h la tflo s e n S p ro s s e n s in d aucli b e i d ie s e r A lp e iiro n n nicht
imm er v o ih a i.ilc u un d e is c lie iu c u m ir d a , wo d ie r fla u z e ii
au w a n n e n feiicliteu S to lle n , z .B . in T o ifn io o r e n , Matlisoii.
W ir sa lien ä h n lich e r a n k e n a r tig e S p r o s s e n auch b e i d e r
.Sfamiu fo rm , b e i B r . c a e sp itic ium , a rg e n te um , in c lin a tum
u n d v ie le n , a n d e r e n M o o sen . Au ch cn f.sfehcn d ie s e häufig,
w e n n d ie M oose la n g e in e in em v e rs c h lo s s e n e n R a um ,
z. B . e in e r B o ta n is irb iic h .s e , a iifb cw a lirt w e r d e n .
IIÜEENER z ie h t d ie s e V a r ie tä t al.s r a r . 5 zu Dr. ca esp ilic
ium .
plu.s h a u t, p a r le aii.ssi d e f e u il le s m a rg in é e s e t r é u n i t c e tte
p la n te , comme v a r. /3 , a u B r . pa lle sc en s.
N o tr e v a r. /3 s e d is tin g u e p a r u n e fig e p lu s é lan c ée ,
p a r d e s f e u il le s p lu s p e ti te s , q u e lq u e fo is a p p liq u é e s cxac-
fom en t c o n tre la tig e c t jia r d e s c a p su le s p lu s c o u r te s ; cep
e n d an t n o u s a v o n s o b s e rv é f ré q u em m e n t d e s fo rm e s
in tc n n é d i a ii e s e n t r e c e tte v a rié té e t le ty p e de l’e sp è c e .
L e j e ts g r ê le s e t p r e s q u e d é p o u rv u s de f e u ille s n ’e x is te n t
p a s to u jo u r s d a n s c e tte fo rm e a l|iiiic e t u e se r e n c o n tr e n t
q u e là où la p la n te v ie n t d a u s d e s e x p o s itio n s c h au d e s
c t h um id e s . Ce s p ro d u c tio n s sto lo iiifo rm e s sc d é v e lo p p e n t
d’a i lle u r s d a n s b e au c o u p d ’a u tre s m o u s s e s , q u a n d c c llc s-ri
.se t r o u v e n t d a n s le s mémos c o n d itio n s , e t to u t le m o n d e
c o n n a ît le s p o u s s e s te n d re s q u i s e foi-niont au x Dr. c a e sp ilic
iu m , a r g e n te um , in c liiia lnm e. a . , q u a n d c e s plante.s se
f ro u v e iit lo n g tem p s e n fe rm é e s d a n s u n e b o îte à lie rb o ris a fio n .
IIÜEENER fa it d e c e tte v a rié té s a v a r ié té 6 du B r .
c a esp ilicium.
24. BRYUM TO llQ Ü E S C E N S B. e t S. hermaphroditum, dense cae spitosum; caute ramo so , ramulo
so , tolo ra d icu lo so ; fo liis iaferiorihus ocato-lanceolalis, cuspidatis; superioribus o ca lis , cuspidatis,
caulinis haud longioribus ; ovmibus in te g e r r im is , margine r e f l e x is , costa percurrente in s tru c tis , siccitate
t o r t i l i b u s capsula obconica, magtia, in clin a la , operculo conv exo, acuminulato.
H a b it. In mûris an tiq u is projnigiiaciili a rg en tin eiisis ; iisdciu in locis M o n sp e lia e ; e S ardinia,
ubi p ro p e Cagliari, a tq u e ex I s tria ubi p rope Pirano in arenosis hospita t, a Müilero reJatum. Exem-
p la ria e d itîo n e Sm y rn en s i, e Capite bonae sp e i, ex in su la Chiloë atque e Nova hollandia a d iv e rsis
botanîcis communicata habeoius. Cosmopolita v id e tu r, ob similituderiem cmn B r . capillari p ra etervisum.
Alatur. Ju n io .
T ab . XX. Caulis ÿ— 1 uncialis, ramosus, ra d ic u lis fuscis dense v e stitu s. Rami fe rtile s breviores,
cornati (2 , 2 b ) , s té rile s g ra c ile s , elongati e coma fe rtili n asc en tes ( 3 , 3 b). Folia erecto jiaten tia
vei p a ttila , to r tilia , sic c ita te dex tro rsum .spiraliter incumbentia, in fe rio ra ramu lin aq u e (4) late-lanceo-
la ta , lo n g iu scu la, comalia (5) o v a ta , ob o v ata , in te rd um ap ic e obsolete s e r r u l a t a , omnia costa in
cuspidem ex c u rre n te in s tru c ta , concava, m argine reflexa (4 x), areolis hexagono-rliombeis, marginalibus
anguslissiinis b ise ria tís (6).
Florescentia h e rma p liro d ita ; p e ric h a e tia lia e x te rn a (7) la n c e o la ta , c u sp id a ta , gemmam gracilem
e ffo rm an tia ; g en italia (S) m a jiisc u la , mascula p arap h y s ib u s longioribus in stru c ta .
Fructus so lita riu s ; pedic ellus e vaginula oblonga ere c tu s (9), subflexuosus, semiuneialis-biuiicialis,
siccitate haud c o n to r tu s , ru f u s ; capsula n u t a n s , in c lin a ta , ra riu s p e n d u la , pyriformi-vel cylindrico-
o bconic a, vulgo in c u rv a , ru fo -fu s c a , collo sporangio b re v io r e ; operculum convexum, acuminulatum.
p u rp u r e o -ru fum , n ite n s ; annulus ( 12) to tu s re v o lu b ilis ; jieristomii ex te rn i dentes basi rufescente s,
apicem v ersus ])allidi; in te rn i m em b ra n a , p ro c essu s ciliaque p a llid a , proc essus s ic c ita te in te r dente s
prominentes (13). Sporae (14) liiteo -o liv a ce ae, miiuitae.
A n m o r k . Dioso n e u e A rt s te h t d e r K ap se lfo rm na ch
B r o bconicmn, dem H a b itu s iiiul d e r B e h lä fte r iin g na ch B r .
c a p illa r e am n ü e listc ii. Al.s B r . ob co n icum w u rd e s ie vo n
K n ic iv f u n d M.Krkkr v e r l l i e i l t , a ls D r . cupUlare v a r. v o u
S chwagrichen iu N estlers H e r b a r b e stim m t.
D ie fru c litb a re ii B lü th en s in d b e i u n se rem M o o se ini-
in e r h e rm a p liv o d ilis e li: die S c lio iin jlä tte r s in d sc hm a le r u n d
mc lir la n z e ttlic li a ls bei B r . ca p illa re . W e n n b e i le tz te rem
in v a r. ß d ie K a p s e ln g rö s s e r w e rd e n . so z e ig e n d ie se
Bnyoi.oGu £eii#i>AEA.
Uem. P a r la fo rm e d e s a c ap su le c e tte n o u v e lle e sp èc e
sc rap p ro clic du B r . o b c o n icum , p a r so n p o r t e t s a f e u il -
lai.son du Ur. c a p illa re . Sou.s le nom du p r em ie r e lle a
é té d is trib u é e p a r ICniupe ctM.'iRKEii. e t so u s c e lu i d u se co n d
e lle a é té d é term in é e p a r S cuwäcrichen d a n s r i i e r h i e r de
N e s t l e k .
L e s fle u r s fei tile s d e c e tte m o u s se s o n t to u jo u r s b e r-
in n p liro d itc s c t se s fe iiilie s c o ro n a le s so n t p lu s é tro i te s e t
p lu s la n c é o lé s que d a n s le B r . c a p illa re . Qu an d meine,
: