
Capsula in pedic ello 2 -u n c ia li, su b s tric to vel v a ld e u n dulato e t flexuoso e r e c ta v e l ce rn u a ,
glo b o so -u rc eo la ta , fusc a, s ic c a d eo p e rcu la ta su b o re d ila ta to co n s tric ta (1 7 ). M em b ra n a c a p su la ris
ce llulis minutis pach y d erm is e x tu s convexis raìniiiissiiue p ap illo sa. O p e rculuin e basi dep resso -
convexa re e t* ro s te lla tum , ro s te ilo conico, c a p su la e te rtiam vel dimidiam p artem lo n g itu d in e haud
s u p e ra n te . C a ly p tra e tomciitum p a llid e ferrugrneiira liaud in fra capsulam productum.
Peristomium p ro ca p su la e m ag n itu d in e maguum, c a e te rum u t in g e n e re (18, 19).
S p o ran g ii mem b ran a in te rn a haud
ap p a re t.
p l i c a t a , u n d e columella c y lin d ric a , a tq u e cras s iu scu la
A n m e r k . P o ly lr ic h um jium ilum S wartz is t m ir e in e
k le in e F o rm v o n P . n a n u m , m it e tw a s k ü r z e re n B lä tte r iij
u iitl kommt häufig- u n te r <ler g ewö h iilic iien F o rm vo r.
W e i t a iisg c z e ich n e fe r is t d a g e g e n die vo n H ampe b e i
Ha lle g e s am m e lie v a r. ß , sowo lil d u rch d ie la u g e n B lä tte r ,
a ls d ie b e in a h e c y lin d i ische, m it s e h r v e rlä n g e r tem P e d ic e ll
v e rs e h e n e K a p s e l (.s. fig. ß l , ß 2).
B e i P ogon. n a n um ß . s em id ia p ka n um B rid . is t d e r
ble ich e R a n d n u r e tw a s b r e ite r , a ls g ew ö h n lich , d och z e ig t
sich a u c h d ie s e r s e h r u n b e s tä n d ig u n d o ft b e i d e rs e lb e n
P fla n z e v e rs c h ie d en .
R em . L e P o ly tr . p um ilum S wartz n ’e s t q u ’une fo rm e
pe tite d u P . n a n um c t n e s ’en d is tin g u e q u e p a r des fe u ille s
p lu s co u rte s.
N o tre v a r. ¡3 d é co u v e rte p a r M r. H ampe p r è s dc Ha lle
fo rm e p a r c o n tre u n e v a rié té tr è s - r em a r q u a b le , ta n t p a r la
lo n g u e u r d e s fe u ille s q u e p a r c e lle d e la c ap su le e t d u pc-
dic cllc (fig. /3 1, /3 2).
D a n s le P . n a n um /3. s em id ia p ka n um B r id . Ic bo rd
d ia p h an e d e s fe u ille s e s t u n peu p lu s ' la rg e q u ’à l'o rd in a ire ';
ce c a ra c è rte d u r e s t e , n ’e s t p a s e x c lu s iv em e n t p ro p re à
c e lte v a rié té .
£ . Caules innovantes, masculi e flo ris c e n tro , fem in e i secus vaginulam; columella sporangii
dupUcis membrana interna adhaerenle quadrialata.
A l o i d e a .
2 . PO G O N A TUM A LO ID E S B r id . caide femíneo e perichaetio, masculo e p e r ig o n ii centro innovante,
p lu s minus h um ile ; fo liis e basi la x e vaginante late la n ce o la tis, dorso margineque a rgute se r ra tis ;
capsula erecta, cylindrico-urceolata vel oblonga, operculo acuminato-conico ; calyptra totam capsulam
tomento obvelante.
Pogonatum aloidcs B r id . B ryo l. univ. I I , p . 1 1 9 .
P o ly trich um a b id e s H e d w . Slirp . 1, p . 4 0 , T a b . 1 4 : — e j u s d . Spec. Musc. p . 9 6 . — S c h w ä g r . Spec.
Musc. fro n d . I , p . 1 3 . — W e b . e t S I o h r B . T. p . 2 2 6 . — H o o k , e t T a y l . Musc. B r it. e d .
2 , p . 4 9 , T a b . 1 1 . — H a r tm . Skand. fi. 2 8 6 .
Po lytrich um p arvulum A b e s fo lio serrato D il l e n . H is t. musc. p . 4 2 9 , T a b . .5 8 , f i g . 7 .
Vai*, ß. m i n u s caule e t pedicello brevioribus, calyplrae p ilis sub capsula confìuenlibus.
Pogonalum a b id e s var. defiuens B r id . B r y o l. univ. I I , p, 1 2 1 .
H ubil. In e i'ic e tis , ad n ip e s hiimidos e t in rupium fissuris p e r to tam E u ro p am , Am e ric a e e t
A s ia e re g io n e s sep ten trio n a le s .
M a t. Vere.
T ab . VIH. L a te e t la x e c a esp ito sum. C au le s in n o v a n te s , I " a l t i , hic illic dicliotomi (fig.
h 2 , 3 ) .
Folia e b a s i b r e v i - v a g i i i a n t e p a t u l a , s o l i d a e t r i g i d a , s i c c i t a t e i n c i i i v a l a , l a x e i n c u m b e n t i a : in f im a
p a r v u l a , o v a t o - l a i i c e o l a t a , c o s t a o m n in o n u d a v e l s o l o a p i c e p a r c e l a m e i l i g e r a ( 4 ) , s u p e r i o r a e b a s ì
l a t a , c o n c a v a l a t e l a n c e o l a t a , s u m m a m a g i s e r e c t a , a n g u s t i o r a e t l o n g i o r a ( 6 ) ; u t r a q u e m a r g i n e
d o r s o q i t e a r g u t e s e r r a t a .
Pia n ta mascula f e m i n e a g r a c i l i o r , f o l i i s b r e v i o r i b u s i n s t r u c t a ( 3 , 3 b , 9 ) . P e r i g o n i u m c y a t h i -
f o r m e ; p e r i g o n i a l i a e x t e r n a o b o v a t o - a c u m i n a t a ( 1 0 ) , i n t e r n a o b c o r d a t o - a p i c i i l a t a ( 1 1 ) , i n t im a e b a s i
a n g u s t a d i l a t a t a , a c u m i n a t a ( 1 2 ) ; a u t h e r i d i o r u i h p a r a p l i y s e s f i l i f o rm e s e t s u b c l a v a t a e ( 1 3 , 1 4 ) .
F ru e lu s ex eodem p e ric h a e tio s o lita riu s , ra ro b in a tu s. F o lia p e ric lia e tia lia e x te rn a com a lib u s
-similia, sed s trîc tio ra (1 6 ), ap ic e re ciirva, in c o s ta lam e ilig e ra .
Va g in u la apicem v e rsu s a t te n u a ta , e lo n g a ta (1 5 ). C ap su la in p e d ic e llo 4 ~ U - ti a c i a l i e r e c ta
vel s u b c e rn iia , c y lin d rico -u rc e o la ta v e l o v a to -o b lo n g a , s ic c a p a rc e ru g o s a ( 1 8 ) , m a tu rita te flavo-
v irid is , a e ta te pallide fu s c e s c e n s , te n u im em b ra u a c e a , c e llu lis ex tu s conice prom in u lis unde subtile
g ra n u lo s a ( 22). Ope rculnm conico-rostratiim. C a ly p tra e tomentiim albidum vel p a llid e fe rrugineum
totam capsulam obv elan s. P eristomii d en te s b re v e s , obtusi (20, 2 1 ) , ru fe s c e n te s p a llid eq u e m a rg in
a t i , v e l omniuo p allid i so laq u e a x i ru fe sc e n te . E p ip h ra gm a lo n g e p e rs is ten s . S p o ra e virides
(2 3 , 23 b).
V a r. /3. minns. Caulis 3—6 '" a ltu s 0 1 ) , u t iu fo rma ty p ica in n o v an s. C ap su la e pedic ellus
v a ld e a b b re v ia tiis , c a p su la ip sa subovalis, collo conspicuo (¿3 2 ). C a ly p tra e pili in fra capsulam de-
flu en te s a tq u e p edicello ad p re ssi.
A n m e r k . U n te rs c h e id e t sich le ic h t v o n d e r v o r h e r g
e h e n d e n A rt d u rch die w e ite rsp ro s s e n d e n S t e n g e l, die
lä n g e r e , w e ic lie rc u n d b le ic h e r e K a p s e l, die w e it h e ra b 'tre -
te n d e n , d ie g a n z e K ap se l c in h ü llc n d en I lu u b e n h a a r e , d a s
k ü r z e re , inei.stens ro th b r a u n e P e r is tom u n d d ie in iic v e , tie f
v ie r f a ltig e W an d d e s S p o re n sa c k s (s . fig. 22).
D ie Z e ilen d e r ä u s s e rn K a p se lh a u t b ild e n n a ch Au ssen
k e g e lig e P a p ill e n , w o d u rc h d ie Kap se l fe in g e k ö rn e lt a u s s
ie h t. D ie s eR a p ü le n sc h e in e n u n te r dem M ik ro sk o p e a u f d e r
S p itz e s tom a te n a r tig d u rch b ro ch e n (T a b . X V I I I , 1 7 ) , e in e
T ä u s c h u n g , welclie vo n d e r a n d ie s e r S te lle s e lir v e rd ü n n ten
mu l d a lic r b e in ah e f a rb lo s e n Z e lle i ih a u t h e rr ü h rt (T ab .
X V II I, 18 a).
D ie Z a h l d e r Z äh n e d e s P e r is tom s is t in d e r R e g e l 3 2 ,
doch k ommen z uw e ile n au ch 28 o d e r 3 6 v o r, n u r 16 h a b en
w i r n o ch nie angetrolTen.
P o l. a lo id e s v a r . 3'. S c h w ä g r . (P o l. olig o d u s K c n z e )
bild e t n ic h t n u r e in e e ig e n e A rt, so n d e rn g e h ö rt s e lb s t, w ie
w i r o ben schon b em e rk t, in e in e g a n z a n d re G a ttu n g .
D ie v a r . ö. S chwägr. a u s N e p a u l, w e lch e w i r in F r e u n d
M ougeot’s H cv b a r aXs P o ly lr ic h um v i x a lo id e s von Hooker
b e s tim m t s a h e n , z eich n et sich blo s d u rcb s c hm ä le re , tro c k e n e
fa s t g e d re h te B lä tte r a u s ; die le e r e tro ck e n e Kap se l e rsc h e in t
m itu n lc r lä iig s fa ltig , w a s au ch b e i dem gem ein en P . aloides
d e r F a ll is t , un d n ic h t r e g e lm ä s s ig s e c h s f ä ltig : au ch fan d e n
w i r d a s P e r is tom b e i d ie s e r v a r. ö. a u s 32 u n d n ic h t a u s
16 Z ä h n e n b e s te h e n d , w ie S chwagrichen irrth üm lic h a u g ib t.
B r idbi/ s v a r . E. D ic k so n i g e h t zu d e ssen v a r. y . dc-
flu cn s , u n s e re r v a r. m in u s liin , v a r . 5. d e s se lb en A u to r s is t
n u r e in e z u fä llig e E r s c h e in u n g , d ie k a um E rw ä h n u n g
v e rd ie n t.
R em . C e tte e sp è c e s e d is t in g u e f a c ilem en t d e la
p r é c éd e n te p a r le s tig e s in n o v a n te s , p a r la c a p su le p lu s
a llo n g é e , p lu s p â le e t d 'u n e c o n s is ta n c e m o in s f o r t e , p a r
le s p o ils d e la coiffe p lu s lo n g s e t en v e lo p p a n t to u te la c ap s
u le , p a r le s d e n ts d u p é ris tom e p lu s c o u rte s e t te in te s en
ro u x c i e n fin p a r u n s p o r a n g e à d eux p a ro is d o n t l’in té r
ie u r e p r é s e n te q u a tre p lis tr è s -p ro fo n d s (fig. 22).
L e s c e llu le s d e la m em b ran e c a p su la ir e fo rra c u t à le u r
fa c e e x té rie u re d e s p ro ém in en c e s c o n iq u e s q u i re n d e n t
la c ap su le fin em en t g r a n u le u s e . S o u s le m ic ro sco p e ces
c e llu le s p a ra is s e n t p e rc é e s e n forme de stom a te s (T ab . X V IJ I,
17) s u r le somm et d e ces p ro ém in e n c e s ; ceci p r o v ie n t dc
ia té n u ité d c la m em b ran e d e s c ellu les à ce p o in t (voy.
T a b . X V IH , 18 a ).
L c n om b re d e s d en fs d u p é ris tom e e s t en g é n é r a l de
3 2 , e t c e n ’e st q u e p a r ex cep tio n q u ’on en tro u v e 28 ou
36 ; 16 d e n ts n e s’y m o n tre n t jam a is .
L e P o l. a lo id e s c a r . y . S chwägr. (le P o l. olig o d u s
Kunze) , fo rm e n o n s e u lem en t u n e e sp èc e frè s -d is tin c te m a is ,
comme n o u s l'a v o n s d é jà fa it o b se rv e r p lu s h a u t, il fa it même
p a r tie d 'u n g e n re n o u v e au .
L a v a r. 8 . S chwägr. d u N é p a u l, q u e n o u s a v o n s vu e
d a n s l’h e rb ie r d e n o tre ami M ougeot p o r ta n t de la m a in
de Hooker „ P o ly lr ich um v i x a lo id e s“ n e se d is t in g u e d e la
fo rm e-ty p e, q u e p a r d e s feu illc s p lu s é tro i te s , p r e sq u e conto
u rn é e s p a r la s é c h e re s s e . L a cap.sule v id e e t desséch ée
e s t q u e lq u e fo is p lis sé e , comme c ela se v o it a u s s i a u x é chantil
lo n s d 'E u r o p e , m a is e lle n ’offre jam a is six a n g le s r é g
u lie r s . SCHWÂGRICIIEN s’e s t é g a lem e n t tromp é eu in d iq u a n t
le p é ris tom e comme composé de 16 d e n ts s e u lem e n t, ta n d is
q u ’il c n a to u jo u rs 32.
L a v a r . e. D ic k so iii B r id . n e diffère p a s de n o tr e v a r.
ß . «»'»IMS, d c même q u e la v a r. y . d e flu en s B rid e l .
C. Caules superne divisi ; capsula cylindrico-urceolala v e l ovata, erecta v e l subincurva.
V r n i g e r a.
3. POGONA TUM U llN IG E RUM B r id , fo liis brevi-vaginanfibus, in fe rn is minutis, lanceolato-acumìnatis,
superioribus longe sublineali-ìanceolaiis, margine anguste serratis, lammeths margine tum id is; capsula
c r e d a , subcylindrica, aequali, pachyderma, minute g ranulala; operculo brevius longiusve ro stella to ;
calyptrae tomento in fra capsulam producto.
*