
¥ -
i
! i'!
: It
! 1
■’É
Í'iIJ.
II
-
2 2 MN]
A ch s e ln d e r o b e rs te n B lä ttc h e n , v e rä s te lte W u rz e lz a s e rn .
E b e n s o v e rh ä lt e s sich m it d e n n a ch d e r F rn c h tr e if e a u s den
o b e re n B la tta c h s e lu sich e n tw ic k e ln d e n S e ite n tr ie b e n d e r
f ru c h tb a re n Stäm m ch en , d e n n au ch d ie se k ö n n e n , in d em s ie
s ic h a u f d e n Bo d en s e n k e n , e in e n n e u e n E u tw ic k lu iig s c y k lu s
b e g in n e n . A n d e r S te lle , w o sich d e r G ip f e lt rie b e rh o b e n ,
w i r d die W u r z e lb i ld u n g s t ä r k e r , u n d b e v o r n o ch d e r a u fre
c h te S c h o s s s e in e v o llk om m en e E n tw ic k lu n g e rr e ic h t h a t,
g e h e n v o n se in em G ru n d e e in e r o d e r m e h re r e A u s lä u fe r
a u s , w e lch e d e n k rie c h e n d e n M u tte r s to c k f o rts e tz e n . D ie
s t e r i l e n , b o g ig a u f - u n d a b s te ig e n d e n , A u s lä u fe r w e rd e n
o f t ü b e r e in e n F u s s l a n g , u n d z e ig e n d ie s tä r k s te B la tte
n tw ic k lu n g . D e n n n ic h t s e lte n s in d a n d e n s e lb e n die
m ittle re n B lä tte r ü b e r e in e n h a lb e n Z o ll la n g .
D e r f ru c h tb a re T r ie b i s t z uw e ile n n a ch o b e n in mehr
e r e s e h r k u r z e F r u c h tä s te g e th e ilt, d e re n B l ä tt e r g ew ö h n lic h
n u r e i n e n S c h o p f zu b ild e n s c h e in e n . B e i d ie s e r V e rä
s te lu n g ge.schieht e s ö f t e r s , d a s s e in A c s tc h e n n ic h t zu
g le ic h e r Hö h e g e l a n g t , w ie d ie ü b r ig e n , u n d e s e n ts te h t
e in s c h e in b a r s e itlic h e r F r u c h ts ta n d . M a u k a n n um so
le ic h te r z u d e r A n n ahm e e in e s so lc h en F ru c h ts ta n d e s b e i
die sem M oose v e rle ite t w e r d e n , w e n n d a s S e ite n ä s tc h e n
a e h r k u r z b le ib t u n d b lo s P e r ic h a e t ia l -B lä l te r e n tw ic k e lt.
D ie G e s c h le ch tso rg a n e s in d b e i d ie s e r A r t in a u s s e r o
rd e n tlic h g ro s s e r M e n g e v o rh a n d e n ; w i r z ä h lte n b is ü b e r
60 A rc h eg o n ien u n d a n 80 A n th e rid ie n in d e n e in z e ln e n
B lü th e n b e id e r G e s c h le ch te r. H ie r a u s lä s s t s ic h w o h l auch
d ie R e ic h frü c h tig k e it d e r e in z e ln e n In d iv id u e n e rk lä r e n ,
w e n n die P fla n z e n b e id e r G e s c h le ch te r in G e s e lls c h a ft b e is
am m en w a c h s e n , d e n n c s e n ts p r in g e n o ft a u s ein em P e r i-
ch ae tium 8—10 F rü c h te . O efte r g e s c h ie h t e s a u c h , d a s s
b e fru c h te te G e rm in a n ic h t zu ih r e r v ö llig e n E n tw ic k lu n g
g e la n g e n , n u r b is ü b e r die H ü llb lä tte r h e rv o r tr e te n u n d
d a n n a b s te rb e n . S o lch e u n a u sg e b ild e te F r u c h ta n f ä n g e , die
zw is c h e n d e n v o llk om m en en F r ü c h te n V o rk om m en , k ö n n e n
le ic h t zu d e r u n r ic h tig e n A n s ic h t fü h re n , a ls t r a g e e in u n d
d a s s e lb e P e r ic h a e tium m e h re r e J a h r e n a ch e in a n d e r F rü c h te ,
b e so n d e rs w e n n s e lb ig e zw is c h e n a lte n K a p s e ls tie lc n s te h
e n d g e fu n d e n w e r d e n .
I n m a n ch e n G e g e n d en i s t d ie s e A rf s e h r h ä u fig , o h n e
f ru c h ttr a g e n d vorziik om m en , in d ie s em F a l l e s in d g ew ö h n lic
h n u r w e ib lich e P fla n z e n v o r h a n d e n ; w o m ä n n lic h e P fla n z
en in d e r N äh e s in d , z e ig e n sich im m e r d ie F rü c h te .
r a is o n r am e a u x o n p o u s s e s v iv ip a r e s , c a r e o effel a n lien
d u f ru i t , e lle s d é v e lo p p e n t u n n o u v e au je t d o n t la fo lia tio n
s e f a it e n s e n s in v e rs e e t q u i p e u t fo rm e r la so u c h e d ’un e
n o u v e lle p la n te . Q u a n d , a p r è s la fleu ra iso n o u la fru c tific
a tio n , le s tig e s fe r tile s o n t e n c o re a s s e z d e fo rc e p o u r
c o n tin u e r la v é g é ta tio n , e lle s p r o d u is e n t d a n s le s a is s e lle s
d e s f e u ille s c o ro n a le s u n o u p lu s i e u r s ram e au x s im p le s e t
fla g e llifo rm c s , q u i , en s ’in c lin a n t v e r s la t e r r e , p e u v e n t
é g a lem en t p ro d u ir e de n o u v e lle s p la n te s , en p o u s s a n t des
r a c in e s à le u r somm et. A l’c u d ro it où le s p o u s s e s se re d
r e s s e n t, o n r em a rq u e u n g r a n d fa is c e a u d e r a d ic e lle s r a m
ifié e s , c’e s t d u même e n d ro it a u s s i q u e p o r te n t d e p ré fé ren
c e le s n o u v e lle s p o u s s e s q u i p r o p a g e n t la so u c h e. L e s
s to lo n s r am p a n ts a tte ig n e n t ju s q u ’à la lo n g u e u r d ’u n p ie d ,
e t d é v e lo p p e n t d e s fe u ille s n om b re u s e s e t lo n g u e s s o u v e n '
d’u n d emi-pouce.
L e fig e f e r tile s e d iv is e q u e lq u e fo is à s a p a rtie su p é r
ie u r e e n p lu s i e u r s r am e a u x , d o n t to u te s le s f e u ille s ne -
p a ra is s e n t fo rm e r q u ’u u e s e u le ro s e t te . Q u an d l’u n d e s r a m
e au x r e s te p lu s c o u rt q u e le s a u t r e s , il p e u t s e fo rm e r
u n e in flo resc en c e a x illa ir e e n a p p a re n c e . C’e s t a p p a ren c e e s t
d ’a u ta n t p lu s g r a n d e , q u e ce ram e a u r e s te so u v e n t t r è s
c o u rt e t n e p o r te q u e d e s fe u ille s p é ric h é tia le s . U n e in flo re
sc en c e a x illa ir e p ro p rem e n t d ite n e s e r e n c o n tr e jam a is
d a n s le s M n ium ,
L e s o rg a n e s s e x u e ls s o n t e x trêm em en t n om b r e u x ; d a n s
u n s e u l p é ric h è s e n o u s a v o n s compté ju s q u ’à 60 a rc h ég o n
e s , e t d a n s la fle u r mâle au d e là d e 80 a n th é r id ie s . C e tte
ab o n d an c e d’o rg a n e s s e x u e ls n o u s e x p liq u e p o u rq u o i les
p la n te s s o n t s i f e r t i l e s , q u a n d le s d e u x se x e s v é g è te n t en sem
b le s d a n s u n e s e u le lo c a l i té , c a r il n ’e s t p a s r a r e de
tr o u v e r h u it à d ix f r u i ts d a n s u n s e u l p é ric h è s e . I l a r r iv e
fré q u em m en t q u ’u n e p a rtie d e s g e rm e s féc o n d és n e s ’é lè v e
q u e ju s q u I la h a u te u r d e s fe u ille s c n p e u i 1 d e l à , p o u r
a v o rte r a lo rs . Q u an d o n r e n c o n tr e c e s f r u i ts ru d im e n ta i re s
au p ie d d e s v ie ille s fru c tific a tio n s ils , p e u v e n t f a ir e , c ro ir e ,
q u e le s d iffé ren te s c ap su le s n e s e d é v e lo p p e n t q u e su c c e s s
iv em e n t, o u q u ’u n s e u l e t même p é ric h è s e p r o d u is e des
f r u i ts p lu s ie u r s a n n é e s de s u ite , ce q u i n ’a jam a is lieu.
I l y a d e s c o n tré e s où c e tte m o u s s e e s t e x trêm em en t
commu n e s a n s p ro d u ir e d e s f r u i ts ; d a n s ce cas le s d ifféren s
se x e s s e t r o u v e n t o rd in a irem e n t is o lé s l’u n d e l ’a u tre .
4. MNIUM HORNUM Hedw. dwtcM/n; caule ramisque erectis, simplicihus; fo liis oblongo-lanceolatis, confe
r tis , ere cto -p a ten tib u s , subdeourrentibus, margine incrassato geminaüm spinulosa, costa sub apice
evanescente, dorso sp in u lo sa ; capsula in pedicello flexuoso superne incurvato cernua, ovali, brevicolla,
operculo mammillari.
Mnium hornum H e dw ., Spec, m u s e ., p . 188.
B ryum Polla horna B r i d . , B r y o l univ. I, p . 695.
H a b it. In sylvis umbrosis p ra ep rim is m o n to sis, ubi a d te rram in vicinia riv u lo rum e t i'ontium
nec non ad saxa e t rtip e s longe lateq n e caespitosum h a b ita t. In montosis a re n a riis , sociis Tetraphide
Hypno myosuroide, Dicrano flexuoso, Jungermannia albicante e. c ., e vulgatissimis.
M a t. A p rili, Majo ub e rrim e fructificat.
T ab . IV. Dense caespitosum. Caulis fe rtilis e r e c tu s , b asi vix de c um b en s, 1—3 u n cia lis, basi
solummodo _vel to ta fe re lo n g itu d in e fib riliis ru fis ob sessu s, foliis in fe rn e su b rem o tis , su p e rn e
co n fertis. C au les s te rlle s ere c ti, d im o rp h i: alii s o lid io re s , longiores, apice inclinati, foliis medio raa-
jo rib u s S s tic b is ; alii d eb illo res, rem o te foliosi, foliis minoribus, p ro lo n g itu d in e la tio rib u s (f. 1 ', 4 ).
Folia caulis fru c tife r i infima p a rv u la , lanc eolata, rem o ta , laxe a r e o la ta , p allid e ru b e lla , costa m argi-
n eq u e in te g e rrim is ru fo p u rp u r é is , s u p e rio ra m a jo ra , la te lan c eo lata ( 5 , 6 , 6 ') , s u b d e c u rre n tia ,
c o n fe rta S s tic h a , summa omnium longissima (1 0 ) s jia th u la to -la n c e o la ta , in fe rio ra fusco-rube lla , supcrio
r a e t summa v i r id i a , o p a c a , m argine o bscurius v ire s e e n te , demum fu sc e sc e n te , tum id o , d u p lic ite r
sp in u lo so -se rra to , costa m a rg in i co n c o lo re , dorso d en ticu la ta (6 ') , sub apieo evanida.
Florescentia dioica; p ian ta mascula femineae similis, p au lo debilior, iu iisdem vel p ro p r iis caespi-
tib u s c re sc e n s, ro su la polyphylla florem discoìdeum inagnum circumcingente te rm in a ta ( 1 0 , 1 1 ); folia
ro s u la e (1 2 ) caulinis su p e rio rib u s similia, sed la tio ra , basi concava d ila ta ta , limbo h o riz o n ta li; involu-
c r a lia a tq u e g en ita lib u s immixta (1 3 ) la te ovata, acuminata vel su bcordafa laxiusque re tic u la ta , immarg
in a ta , apice a tten u a to solummodo d e n ta ta ; a n tb e rid ia n um e ro s is s im a , 8 0 - 9 0 , b re v ite r ped ic e lla ta ,
forma iis co n g en erum sim ilia ; jiaraphyses longiores, c la v a ta e , .apice in cellulam an g u stio rem acumina-
tam te rm in a ta e , lu te s c e n te s , copiosissimae (1 4 ). P la n ta e femineae folia ])erichaetialia ex te rn a foIiìs ro -
su la e similia, paulo minora, sensim an g u s tio ra , adeo u t tandem angustissima (17, 1 8 ); in tim a minima,
c a u lin is infimis sii:,ilia, sed apice d en ta ta , p a llid a (1 9 ) ; genitalia (2 0 ) h au d numerosa , 8— 10 p a rap h y sibus
p a llid e ru b e llis filiformibus vis lon g io rib u s stipa ta.
F ru c tu s s o lita rii capsula ovato - eliiptic a, s tram in e o - lu te s e e n s , in pedicello elongato siccitate b au d
c o n to rto colli cygnei in s ta r cu rv a to c e rn u a ; operculo m am m illa ri, p a p iila to ; annulo a tq u e peristomio
congenerum. Sporae m in u ta e (2 1 ).
A nm . D e r T r a c h t n a c h h a t d ie se A r t e in ig e Aeh n - R em . P a r
lic h k e it m it d e r v o rh e rg e h e n d e n (M . u n d u la tum ) , b e so n d e rs
h in s ic h tlic h d e r a u f r e c h te n , u n f ru c h tb a r e n A e s t e , k a n n je d
och, sow o h l w e g e n d e r g e r in g em G rö s s e , a ls au ch w e g e n
d e r v e rs c h ie d en e n B la tf fo rm u n d d e n s te ts a u fr e c h te n lu -
n o v a t io n e n , n ic h t m it d e rs e lb e n v e rw e c h s e lt w e rd e n .
D ie u n te r s te n B lä ttc h e n s in d im m er s e h r k le in , lie g e n
b e in ah e am S te n g e l a n , a u f w e lch em s ie s ic h , b e so n d e rs
b e i ju n g e n g r ü n e n S p r o s s e n , d u r c h ih r e b la s s ro th e F a r b e
u n d die d u n k e lro th g e fä rb te n R ä n d e r u n d M itte l rip p e , ä u s s
e r s t z ie r lic h a u sn e hm e n . D ie s e B lä ttc h e n s in d im m er g a n z-
r a n d ig u n d a u s la n g g e s tre c k te n Z e lle n g e b ild e t. G eg en
den B lä tte r s c h o p f h in w e rd e n s ie im m er g r ö s s e r u n d neh men
n a c h u n d na ch F o rm , C o n s is te n z u n d B e r a n d u n g d e r
S e h o p fb lä tte r a n . D ie S c h ö p f - u n d ä u s s e r e n H ü llb lä tte r
h a b e n e in e d o p p e lte Z a h u r e ih e , w e lch e m it dem B la ttra n d e
e in e D o p p e ls ä g e b ild e t. M it dem A lte r f ä rb e n sich die a n fä
n g lic h g r ü n e n Z äh n e u u d d e r B lu ttr a n d b r a u n ro th .
S e lle n e n tw ic k e ln sich a u s dem B lä ffe rsc h c p fe des
S te n g e ls je n e p e its c h e n a rf ig e T r ie b e , d ie w i r b e i M . in id ii-
la tu m g e s e h e n . D ie I n n o v a f io n e n g e h e n am u n te rn T h eile
d e s S to ck e s h e rv o r . -
D ie G rö s s e d e r K a p s e ln , so w ie d ie L a n g e d e s F r u c h ts
t i e l s , ä n d e r t je na ch dem S ta n d o r te . A n f e u c h te n S te lle n
w e rd e n d ie s e lb e n s e h r g r o s s , u n d n e ig e n sich a u f den
la n g e n s c ln v a n c n h a ls a r tig g e b o g e n e n S t ie l e n , a lle na ch e in
e r R ic h tu n g h in . D ie M e n g e d e r z ie r lic h e n F rü c h te u n d
d e r k r ä f tig e , a u sg e d e h n te R a s e in v u c h s , m a ch en a u s d ie sem
M oose e in e H a u p tz ie rd e d e r S a n d s te in g e b irg e . D e n n w ie
im K a lk g e b irg e T o r tu la to r lu o sa u n d B a r tr n n i ia O ed e r i
d ie R ä n d e r d e r H o h lw e g e u n d lie f la u fe n d e r W ald b ä ch e
p o r t c e tte e sp è c e s e ra p p ro c h e u n p e u
d e la p r é c é d e n te ; c ’e s t s u r to u t le c as p o u r le s p o u s s e s s té r
ile s e t d r e s s é e s . C e p e n d a n t le s f e u ille s s o u t p lu s p e tite s
e t d ’u n e a u tr e fo rm e , e t la p la n te e n tiè r e n ’o ffre p a s la
même g r a n d e u r e t n e p ro d u it jam a is d e s je t s ram p a n ts .
L e s f e u il le s in f é r ie u re s s o n t to u jo u r s tr è s p e tite s ,
p r e s q u e a p p liq u é e s c o n tre la f ig e , e t ta n t q u e c elle -ci e s t
e n co re v e rte , e lle s p ro d u is e n t u n b e l effet p a r le u r c o u le u r
ro u g e p â le , p a r l e u r s b o rd s e t le u r n e rv u r e ro u g e foncé .
C e s p e tite s fe u ille s d iffè re n t b e au c o u p d e s f e u ille s su p é rie u r
e s d e la fig e p a r le u r fo rm e e t le u r c o n s is te n c e , c a r e lle s
o n t to u jo u r s le s b o rd s e n tie r s e t s o n t fo rm é e s d ’u n tis s u
c e llu la ir e p lu s lâclie e t t r è s f e n d re . A m e s u r e q u ’e lle s
m o n te n t s u r la tig e e lle s p r e n n e n t in s e n s ib lem e n t la fo rm e
c t le tis s u d e s f e u ille s s u p é r i e u r e s . L e s f e u il le s c o ro n a le s
d e même qu e le s fe u ille s p é ric h é tia le s e x te rn e s o n t le u rs
b o rd s g a r n i s d ’u n e d o u b le ra n g é e de d e n ts q u i, comme le.s
b o r d s , o ffren t av e c l ’â g e u n e c o u le u r b r u n - r o u g e .
I l e s t r a r e d e tr o u v e r d a n s c e tte e spèce ces j e t s flagel-
lif o rm e s , q u e n o u s a v o n s v u s se d é v e lo p p e r d a n s le s a is se
lle s d e s f e u ille s c o ro n a le s d e l’e sp èc e p ré c éd e n te .
L e f ru i t e s t p r e s q u e to u jo u r s so lita ire . L a g r a n d e u r
de la c a p su le a in s i q u e la lo n g u e u r d e so n p éd ice lle v a rie n t
d ’a p r è s la lo c alité. D a n s le s e n d ro it s h um id e s le s c ap su le s
d e v ie n n e n t o rd in a irem e n t tr è s g r a n d e s e t s ’in c lin e n t g é n é r
a lem e n t to u te s d u même c ô té , le p éd ice lle a tte in t d a n s d e
p a re ille s lo c a lité s u n e lo n g u e u r de 2—3 po u c es. L e g r a n d
n om b re d e s f ru i t s , le u r p o r t é lé g a n t , fo u t de c e tte m o u s se
u n d e s p lu s b e a u x o rn em e n ts de n o s m o n ta g n e s d e g r è s
b o is é e s , o u e lle ta p is s e s o u v e n t le s c h em in s c re u x e t les
ro c h e rs h um id e s q u i le s b o rd e n t. D a n s le s m o n ta g n e s de