C U I J'ABULAE PHYSIOGNOMICAE EXPLICATAE. CIV cv TABULAE PHYSIOGNOMICAE EXPLICATAE. evi
latere Serrae de Maiiiiqueii-a noctunio tempore talem
silvani equo vectiis perineassem atque ex nemoris ol)-
sciiritate deimo proveiiirern in plaiiiliein Innae pateiiteiii,
videbar milii prospicere spectrum gigaiiteuiu, quod
arboris altitiuiinem aemulaiis veliit seuex inidtis brachiis
adiiuebat. Erat ingens Araucaria, forsitan 80' alta,
ab infimis ramis usque ad fastigium velata pallio densissimo
Bromeliaceae pseudoparasiticae, TMantìsiae
recuriyiiae (quod idem nonnuuqnam vidimus in piuis
vetustissimis elTeotum Vsneu barbata^, quae vento agitabat
promisses capillos.
Ceteriun uobilis arbor Araucariae hrasilianae dumtaxat
meridionale regnum Brasiliae decorat. Ceruitur
in universum intra 30' et 18' latitudiiiis australi« et
maxime in orientali plaga provineiarum Rio Grande do
Sul, in Uruguay, S. Pauli, S. Catliarinae et Minarum.
Prope ab urbe modo siiigulatini occiirrit, uti apud
Cascadam Tijuca, quo loco paluias et couiferas juxta
posiias niiraris. Frequenlior est in compluribus tractibus
monlium Orgaòs et passim in parte australi et
orientali provinciae Minarum. Ilic aut una aliqua adest
in Silva, natu fere minore, aut consociata per manipules,
quos majornm cohortium reliquias censueris.
l a interiore provincia IVlinarum, quae maxiine vegetatione
caniporum vestita est, jam rarior apparet nec
18' lat. septentrloneni versus superare videtur. Contra
quo niagis e prov. Miuarum penetraveris in prov. S.
Pauli, eo frequentior adest ista arbor, imprimis in plaga
litori propinqua, in montibus jngi maritimi inque ejus
lateribas versus oceidenteni atque orienteui. Regio Curiiiba
iotas silvas ejus olFert et ab eo nomen traxit; nam,
quoad equidem puteni, vocatur arbor lingua Tupi „Curii"
et „tiba" est „multum*'; aliis si credes, apud Guaranis
Curiez est Araucaria et iiva seu iba erit „arbor".
Istic i'ructus sunt pro alimento aproruui, porcos
montezes, qui gregalini saepe centeni silvas percurrunt.
Item in prov. Rio Grande do Sul Araucaria liic
illic integraui silvam eiTicit. At versus 30' eadem ratione
evauescit, qua altiores silvae receduut nec nisi
ad ripas majorum amuiuni perdurant, lu Uruguay rarior
est arbor. Ad occidentem adest in Goyaz, et Cujaba,
lamen non ita frequens. Ampia igitur regio, qua
provenii, inter 46° et 60° long. occ. a Parisiis et inter
15» et 30° lat. austr. palet et si quis pro capitali
ejus linea parallela statuat 25am [austr.), vix multum
a veritate recedere videatur.
Dignoscunt indigenae inter Pinbeiro — sic enim
nuncupatur a Brasilianis collata cum pino Europacorum
— vermelbo, rubicuudum, et bi-anco, album, scilicet
quod lignum illius, quae altiore.s erectosqne caudices
elTingit, densius, quaui liujus, ac gravius esse
censetur. Congruit lignum per microscopuiii dispectuui
structurae reliquarum arborum coniferarum. Ostendit
enini illos poros, quos singulares primo in coniferis
detexerunt, eosque, uti in Araucariis Australiae,
per binos ordines, nou sicuti in europaicis pini speciebus
per unum. Cortex more nostratium pinorum discinditur,
sed maxime iu obliquum, quo fit, ut corpus
ligneum arboris tectum sit squamis aut ravofuscis
aut iiigricantibus, intus pullis. Nonnuuquam fit
crassior; tam iu eo ipso quam in ligno uatu minore
rubrum quoddam genus odoriferae resinae secernitur,
vi ac potestate terebintbiiio Europae comparanduui.
Materia iu varios opificum usus inserviens, ubi sterilis
est regio aliis validioribus arfaoribus, etiam ad exstruenda
aedificia probatur, sed ibi modo longiorem
duritiem praestat, ubi prolnbetur ab humore. Intra
bieunium coni explicantur; fructus maturi qui de comnuuji
conico receptáculo singuli decidunt, et a bestiis
et ab liomiuibus consuiiiuutur pariter atque iu Italia
pineae, ac prostaut iu Coris oppidoruin.
Durities ligni nmgis ligno laricis quam abietuni
suppar est. Ea excelluut virgae ibi exortae, ubi arbor
ramos excussit AITert Oobrizbofer iu historia Abiponum
(edit. Germ. I. p. 483) Guaranos inde exscalpere
sanctorum figuras el tornare serta precatoria. Denique
adjicit totas Araucariae silvas inveniri etiam in quibusdani
regionibus Hispanorum, qui eas los Piunar
e s vocitant ; Guaranos vero bic illic eas disserere
prope liabitationes et hortos.
XL. BIPAE INSDLAUÜM IN ARCHI PELAGIO PAUAENSI.
In liac tabula, quam AUG. BBANDMUELLEB, solers
litliograplius, expressit ex adumbratioue a me in ipso
loco facia, conspicis, lector amice, regionem, quae vegetatiouis
copia et luxuria nescio an nulla alia in orbe
superetur. Sed earn ipsam ab causam imago rerum
naturae impar apparel: iion potest nec singula pro mira
singulorum varietate et in formis et in coloribtis repraesentare,
nec lota assequitur aeris lumen, froudiuni
nitorem, caeli pellucidateui, quam refert natura, nulli
animo concipienda, nisi qui oculis viderit.
Regionem, quae in tabula otTertur, navibus pervebuntur
ii, qui ab urbe P a r a in canali Iguarapémirim
occidentem petunt, ad ostia fluminis Amazonum
penetrantes. Est iter, quod evitatis magnis aequoribus,
in quae Tocaiilins et Amazonas immittunt
immensas aquas, per canales liaud ita profundos, saepe
artos varieque flexos inter continenteiu aut inter numerosas
Ínsulas, ab insula grandi Maraj ó versus austrum,
fert iu occidentem. Solum est humile ac planimi
et aequum, nisi quod canales et multae fossae
per oiiines regiones duclae sunt in magnuni alveuui
aquae dulcis, in quo sita est insula Marajó. Revera
liic dixeris regnare Neptiinum.
Sed quod maxime mirabile est, hi canales depressi,
Meandris similes, qui regnum minorum in ora fluviorum,
Rio Capim et Mojd, cum imperio Tocantiiis et
hoc cura Amazonas quasi per retia conjungiint, in
aestus vicibns modo ab hoc imperatore modo ab ilio
re"uutur, ita ut fluctus aquaruni modo ah oriente modo
ab^occideute aut impellantur aut leniaulur. Inde fit,
ut istic in canalium aiigustiis saepius, praecipue in insularura
angiilis, aestus accessus repessusque uno loco
sibi occurrat. Sic vides hac parte undas, juxta ripas
deiisis silvis coopertas, magna celerilate defiuenles,
subito vero fluctus, qui ex alio canali feruntur, magna
vi illis obiiiteutes; illa na vigas secundo flumine eoque
taiiiqnam ab aestu couimoto et rapido, simulac vero
superasti insulae angulum et adis aliam alvei partem,
aquae aut prorsus quiescunt aut in coiitrarium aguntur.
Mirum profecto speclacnlum; nec litoris alTinis vita
expers est hujus ludibrii, quippe frulicuui rami in
aquam usque pendentes aut hue aut illuc sequuntur
motuni. Idem nobis fere accidit, Spixio socio itineris
et raihi, .ut ab occidente pagi parvuli, Frequezia
de S. Anna, in canalibus, qui dicitur Uaiiapil,
primo aestu CEucheute), tum recessu [Vazante)
ejus promoveremur.
Vegetatio, qua litora horum canalium aniicta sunt,
praestat incremenli copia, formarum varietale, ubertale
frondiuui. Est silva, nou ea quidem celsitate ac majestate
qua altior illa in coutinenli terra, et quae pro
illa plus fruticiim alit pluresque arbusculas liumiles.
Solum constituit fere lutum alluviale, humo lefertuiii
ac pingue, alibi passim gerii argillaiu et arenaui quarzosam.
Alit lierhas modo eas, quae freqaenli inundationi
resistere valent tuberosas Caladia, Heticoiiins,
Crina, Xiphidium, iionuulla graniina ac Cyjieraceas,
ilico post iliuviem progerminautes. E limo passim prot
u b e r a t ibi Helnsis (jujanensis, Balamiphorea fiintji
specie. (Mart. N. Gen. III. t. 300.) Largior adest silva
humilis, in qua multae Acanthaceae tliyrsis belle distiuctis,
Riibiaceae et Melastomaceae inter Convolviilacearuiii
funes crebrae cernuntur,
Aquaruui Oram ipsani occupant Leguininosae, densa
f r o n d e coniatae, uti MoiUouchia Draco, llecastoplnjl-
Im Brownei, D repano carpus wundatus, Triptotomea
wyrianlha, species Echitis, lìippucrateae et aliae.
Passim dispaiidit Pachira ramos curios, magnificis floribus
ornatos, qui in petalis loriformibus, extra olivaceofuscis,
intra albis niiinipulum gestant staiiiinuiii longorum,
purpurae splendorem refereutiuiii. Inter eas Bii/
nimiae, floruni magnitudine insignes, miro saepe anfractii
sursum evolvuntur, fioruni serta juxta illos Bauìùiiiae
gujancnsis emitientes in sumnia fastigia aliarum
arborum, niagis intus positarum.
Inter eas eminent Laurineae quaedain, modo fronde
viridissima (Nectaiìdra cuspidata), modo subcana (Neclandra
Amazonum), modo candore salicis (Ocolca giijrmensi.
i); tum Erisma floribundtim floruiu variegaloruni
luxuriantibus racemis, Macrolobium bifolium binis
foliolis niteutibus, Myristica schiferà floribus fiiscis,
species Vochysiae auro-fiavescentibus.
Supra fasligia illaruin arborum quasi in sinuosum
fornicem commeantia passim palmae lìaxiuba (Iriartea
exm-rhiza), Jussara (Eulcrpe nleracea) et Mir
i t i (Maurilia flexuosa) in colnuinaribus caudicibus
elFernnt coronae suae caesarieiii; contra prope ab litore
J u b a ti {Raphia taediijera) inler frondes aculealas
arduumque erectas praefert grandem spailicem fructuuni,
taraquaui abietis, aut Dbiissii (Maiiicaria siiccifera)
extendit contra Incera folia Simplicia, veiitis teinpeslatibusque
dilacerata, qualia ipsa imago exhibet.
XLL PALMETUM MAUnlTIAE ELEXUOSAE IN INSULA PAUTINGA
AllCIlIPELAGI PAllAIiNSIS.
Quuin quae proxinie antecedit tabula, ostendat artum
fretuui inler densaui ac variam vegetationem, hicce
vides nonnisi extensa aequora et unam modo plantara,
in silvae simplicitatera congregatam — ac lamen ambo
loca uniiis tantum dici iter dirimit. Ubi enim ex insularum
quodarainodo labyriiitlio ab australi ora insulae
Maraj ó verSus occidenteui tendens exieris, excipit
te immensuiii aequor. Est illud mare aquae dulcis,
quod validus ainnis Tocantins in osilo efl'icit.
Cujus iugentis alvei ora orientalis dicitur Bahia de
M a r a p a t à , adversa occidentalis Bahi a do Limoeiro:
ueqiie tauien has oras huiiiiles totas, quanlum porrectae
suiit, conspicis, compluribus insulis niajoribus, uti
U a r a r a h y , aut miuoribus interjectis. Ab una ora in
alteram ut pervenias, integrum uniiis aestus spatium
(Maré) consuraitur, qnapropter trausitus, nisi propitio
cáelo, non andendas est, ne tempestate in vada ibi
frequeiitia aut iu arenas ejiciaris. Ila nos providi per
duo Marés trajeciraus, prope iiisulam parvaiii Paut
i u g a nave appulsa, qua conditioiie nobis dala fuit
opportuiiitas conleinplaiidi singularem loci naturam, quam
hac tabula reddere studuimiis. Insula arenosa, plana
ac depressa, osteuditur obtecta silva densa et mirae
alliludinis, quam efl'icit palma Miriti, Mawitia flexuosa
L. fii. (Mart. Hist. Palm. II. 44. t. 40.)
Haec regia, ut ita dicara, arbor hie aliis plantis
fere omnibus seuiotis humum occupaverat, ut parva
insula horridae solitiidinis speciem olTerret. Caiidices
cani et laevigati, 1 7 , - 2 pedum diametro, qui auiplissiiiiara
ingenlium folioruiii flabelliformium comam in sublime
tollunt, tam spissi constiteranl, ut saepius instar
palorum vasta munimeiita viderentur imitari. Capita
coniata, aere quem amnis movet perculsa, singular!
modo consonabant: putares adesse cborum Dryadum
seriora carmina canentiuui; accedebaiit modo murmura
amnis flnctuaiitis crocilabantque una nuiuerosae Aras
CMacroccrci In/acintluni-), quae iu illis arboribus
nidificant. Solitudo insulae deserlae alitumqne qui
unice cam iucolunt, siiigularitas, aequoris deinde magnitudo,
quod oceaiium dulcis aquae noininaveris, cuncta
oiiinino hie ita comparata sunt, ut ipsius naturae