liXXV TABULAE PHYSIOGNOMICAE EXPLICATAE. LXXVL
lalii-ica |)iilvei-is pyrli iniperialis el liorlus botaiiious cum
T/iem: siiieiisix plaiitatioiiiljus occupât; et pariter ilia
plaiiities, (piae in lab. XIX. a M. Pao d'assucar in terrain
inleriorem veraa, scpibus clistlucta et in cultos agros
(îoninuitata apparet.
Tran.seo ab liac tabulae noslrae parte ad Lagoa
(le lloderigo de Freitas. Jlic lacus inediterraneus, fere
'/i leucae diametro, ab Austro et Borea promontoriis
Corcovado cinctus et obumbratus, oeulis ex alto despieicnti.
s ül)vei-saiur tamqiiam aqua plana, fnsea, perquain
caerulea, ita .seclusu.s et eo severo vidtu, quo
non nnllu.s e minovibns Alpium lacnbus in Germania
ap]iaret. At eoeli pellncidus aër supra eum dilTusiis,
vegetatio troporuni laetissiiua, quae per saxa stillantia,
fertilia ar\ a, larga dumcta eum complectitur ambitiosa,
addit profeclo ornatuiu. quem in nostris plagis, minoribus
naturae donis extrucfis, frustra requires. A
parte maritima aecedit planities demissa et arenosa
(ltes(iiif/aj, quam angnstus canalis perrepit, quo ipso
iacus et oceaiiiis inter sese conjunguntur. Ounies res
(leiuonslrant, Innic lacum mediterraneuni, etiara nunc
salsugijiosum, prius fuisse sinuin oceani et panllatim ab
eo esse sejnnctum. Tales lacus submaritimi syrtibus sechisi
ad omnem oram Brasiliae et in provincia Rio de
.ïaneiro saepius occurrniit, siculi panilo infra promonlorium
Gabia versus meridiem Lagoa de Comarim (JaearépUgiià
vel Jacarépanha) similis forinationis reperitur.
Prorsus singulari liabilu sunt colles arenosi vel syrles
(lieslim/as), humiles illae arenosaeque terrae partes,
quas temporuiu decursus ex oceano quodàm modo terrae
cojiliiieiiti viudicasse videlnr. Eae passim modo vestitae
sunt propria qnadam vegelatioue, quae in interioribus
terris niisquam ant perraro cernitur et physioguoiniae
iropicae Brasiliae siiigularem faciem impertit; ea dignissinia
est, quae a naiivis botanicis accurate disquiratnr.
Eminent ibi juxta multas plantas maritimas, e. gr.
Sftlicormtmì, CnnvolvoUnn brcmliensem, Philoxerìim
rprmiciilarem, Bucholziam maritimam, Portulacam
pihisnm, Mnllìijjinem verHcUlatam, certa Gramina etCyperaeea,
uti Stenülciplinim glabntin, Remirea maritima,
Oncostylis arenaria. bella fdix Acroslicimm aure.
um, quae liie saepe in magno consortio crescit longe
latcque, species quaedam Eriocanli, Xyris hrevifulia,
Vtricularia^ Coccoci/pselum, lìeilyoHs, Myi'taceae
plures, inter quas Euneniam ilicIwUi nomino, cujus
fVuctus Pilanga gratissimum pomum, Cestrum, Cassia,
Juììiiliùm, Loranlhus rutumìifoUus, arbores
depravatae et humiles Sellini terehinfìdfolii, Sophorae
lìUoralis, llainirii parvifolii et al. Passim deprelienduiilur
iiiaiiipuli palmae, quae Guriri vel Pissaiulò
vocatur, Jìiplnihemii maritimi. Eaedem aut cogiiatae
species sunt, quae in septentrionali magis parte Brasiliae
per colles arenosos iu oceani littore vagantur.
Ibi vero etiam frequentes vidi quasdam Pisoniae et
Cuccolubae species, Chrysohalamm Icacu et Anacardium
occidentale.
At conversi jam ab orientali picturae nostrae
tabula (XX.) ad occidentalem (XIX.) iiabemus ante
nos suspectum in inagnuui siuum Kio de Janeiro,
liaud dubie illuni ex veuustissimis totins orbis terrarum.
Propius a spectante procurrit meridionale littus
sinus, cui affine est suburbium Bota Fogo et ad
sinistram magis ipsius urbis pars prominet. Ditimam
quasi crepidinem in hac pa.rte sinus meridionali versus
mare effingit grandis graiiitis conus Pao d'assucar,
qui quidem ex tanta altitudine despicienti minor apparet,
quamquam nautae sub eo navigantes eum admiratione
praerupta ejus arduaque saxa contemplautur.
Juxta isthnuun, quo ille cum continenti coliaeret, Punta
do Leme in mare procurrit, extra quani insula rotunda.
Uba da Cotinliba, conspicitur. Sinistrorsum e monte
metae sacchari est peninsula, in qua iniposita sunt castella
S. Joaò et S. Jozé, quibus una cum muniiuentis
S. Cruz in septentrionali sinus ora introitus in portum
defendilur. In hac parte septentrionali magis in
occasum ascendnnt terrae procursus vario modo disseissi
ac dentali, cui ipsi imposituin est oppidulum
Praya Grande. In medio freto insula valde munita Villegagnon
et magis adversus fuiidum sinus fere oeulos
snbterfugieutem ceruuntur etiam insulae de Mucangue,
da Conceiçào et do Viana tamquam iiatantes supra uudarum
luciduui aequor. Nihil equidem dico de multis
collibus ac moiilibus, varia forma mare inter et extensa
juga Organi nioiitis iiiterpositis, cujus ingentia
lineamenta aspeetus in septentrionali coeli parte tiniunt.
Ubi ne pictoris quidem ars naturae niajestatem venustatemque
satis valet et vere repraesentare, ibi est,
quod sciìptor victus loco decedat: ibi
Apparct divôin iiamen sedesque qiiietae
Quas ncque concutiunt veiitci uequo iiubila ntmijeis
A s p c r g u n t ; iieque nix aijri concreta pruina
Calia cadciis violât; seniiior sine inibibus aetliér
l u t c g c r et [argc (iiffuso tuniine ridct.
XXI. CAMPI AESTATE SICCA LEMDUS ADUSTI IN PRO'VINCXAE
MINAIIUM PARTE OCCIDENTALI, SPECTACULUM NOCTTONUM.
Jam supra in explicanda tabula XVI. a nobis dictum
est de ratione agros colendi in Brasilia vulgari
et late simul descriptuin, quo modo silvae, quippe quae
pro solo frugibiis progigneiidis amicissimo putaiitur, igni
antea hnic rei adaptentur. Item ignis est, cujus ope
campos et fertiliores et iinpriinis alendis pecoribus accommodatiores
reddi existimant. Regiones iiiterioris
terrae late exteiisae eaeque arvali vegelatioue vestitae,
singulis modo locis conseruiitur, et maxime, ubi rivo
vel lluvio rigautTir et banc ob causani saepe luimilioribus
Incis occupantur — uti fere rivi Europae septentrioiialis
alnetis utuntur vieinis — aut ubi silvae
Capoés (cfr. supra tab. II.) instar iiisidarum arboribus
elTormatarum ex arvis eminent; sed maxima multo
pars illorum cauiporum nisi pascnis nulli rei iiiservit.
LXXVII T A B U L A E PHYSIOGNOMICAE EXPLICATAE. L X X V I U
Gramen variaeque herbae et humiliores vepr^s, quae
ibi niixtae proferuntur, ardore solis tropici comburun-
(ur, folia aut deciduiit atque ventoruni flatu disjiciuntur'
ant remanent uti stramentum asperum, haud gratula
illud pascentibus gregibus. Quiu sunt quaedam
»raminum species', quae, sicuti multae Stipeae, ita indurata
et arescentia ob longas seabrasque aristas pecoribus
etiaiu perni ciei esse possunt. Talinm gramiuum
quaedam ab incolis ob similitndinem cum barba
caprarum Barba de Bode dicla reformidantnr, ita ut
Campos de Barba de Bode tamquam vilioris indolis
minore pretio divendanlur. Itaque agricola Brasilianus,
a cujus cetera doctrina et ratione culturae justa
pratoruni disciplina eum regulari messe et foenicidio
abhorreat, ex usu suo esse arbitrator, iu campis
siipulas istas et stramenta jubere exulari, quod
ipsum fit vi flammarum iu locis aridissimis facile grassantium.
Ea re solum censetur stimulum accipere
fertilitatis, nec miuinram videtur ad id conferre ciuis
incendio effectus. Per illud tempus pecora contiuentur
aulis (Curraes), quae citra flammarum doiuinium
extruciae sunt atque aut sola Zea Mayde aluntnr aut
in pascua ob largiorem humorem sufficiente gramine obtecta
emittuntur. Exeunte aetate anni sicca, ubi plantae
piane sunt emortuae, ignes illi struuntur, ratione habita
venti doininautis. Quibus ignibus plantae unum modo
quae vivnnt annum fere prorsus extinguuntur alquc, nisi
jam antea semina excussa et ila flammarum excidio
exempta essent, accideret ut omnino illae e caiupis
evanescerent. Sed et aunuarum planlarum multitudo pro
portione non est ita magua; quuiii lierbae et vepres
quae sunt oompluriuiu anuorum, et arbores, ilammis cito
praeterlabentibus resistant ac sequeute anno e rliizoiiiatis
et vetustioribus ramis redintegrentur. Multae
herbae et Cyperaceae, quae in his campis reperiuntur,
largis vaginis calamos munientibus ita tectae ac
defeusae sunt, ut germina juvenilia a eontactu ignis
haud afficiantur. Pariter snmmae modo gemmae et
frulicuiii et arborum perditum eunt, ut inferiores nevos
ramos ac recentes frondes emitiere valeant. Sed
repetito saepius incendio fieri non potest, quin eae arbores
niutilatae et quodain modo membris afflictae appareant,
uti et magua pars exterioris trnnei iu carbouem
pessum datur. Earum vero planlarum, quae líos campos
vestiunt, singula genera singulasve species hoc loco
enumerare, quuni late illi «xtensi fere majorem partem
iuterioris provineiae Miiiarum occnpeut, a nostro Consilio
longe abhorret, qui nihil aliud studeamus assequi,
nisi ut regionis cujusdam singularem rationem, quateiius
e plantis vilam et colorem accipiat, perspieuam
manifestauique reddamus. Id unum addimus, peregrinantes
per haec couflagrantia deserta saepe conspicere
nubes, iiiterdiu atras, iioctu e vertice sciiitillaníes,
quas e ciñere et fuligine venti colligunt alque
per campos agitaiit, visu terribiles; idem speetaculuin,
quod nubium coluiuuae praebuerunt Israelitis per desertum
iter facientihus (Exod. c. XIII. v. 21.).
Tab, ph^slogn.
XXII. CATARACTA RIVI, QUI DlCITUll IllPEmAO DO PALMITAL,
PllOPE SAHARA IN PROV. MINAHUM,
Quae liic offertur benevolo lectori imago, debetur
viro mihi amicissimo STRPUANO, Med. doctor!, Amaliae
Brasiliae Imperatricis viduae electo medico, qui aliquod
tempus iu illa regione provineiae Minarum consumsit.
Est illa Cataracta, ~ ob iiisigneiu splendidamque puichriludinem
praedicatum ab incolis speetaculum, — iu
siiuuuo fluvii Rio das Velhas imperio, inter oppida
Ouro Preto (priori tempore Villa Rica vocalum) et Sabara,
prope a pagis Rio das Pedras et Morro de S. Vicente.
Vallis fonnatur duobus montiuin jugis a meridie
septentrionem versus pertiiientibus; quorum moiitiuiu
qui est ad orientem diriniit aquarum foiiles largissimos
fiuviorum Rio Doce et Rio das Velhas, qui ad occasum,
hujus fluminis suppleiuenta et Rio Paraopeba. Prius
illud juguin est sumiuus et amplissimus montiuin tractus
per oiiuiem Minarum provineiam, et quia quasi spiiiam
Iiujus terrae effieit, ab amico GUILIELIIIO DE ESCUVVÉGE
universo nomine Serra do Espinhago insiguitum est,
cujus siiigulae partes a jugo primo meridionali (in prov.
S. Pauli) Serra Mautiqueira oriundae variis cognomiuibus
proiiuniiantur, quae in chartis geographicis inveiiies.
Minoris ambitus est jii^uin occidentale nec illud
communi aliquo noiiiine ornaluni (Serra da Moeda, do
Salto, do E,spiritu Santo etc.).
In ripa australi Rio das Velhas i. e. (luvius vetularum
praeter alios mullos excipit eliani torrentelli llibeiraò
do Paimilal, qui oiigiiiem habet in media Serra
do Paimilal, quae est ab Ouro Preto septentrionem
versus, haud procul a pago Capaneiiia, atque desceiidens
ili occasum puras suas nudas commiscet cum
flavo Rio das Velhas, non ila longe a vico S. Aiitoiiii,
fere 2500 pedes super oceanum elatus. Serra do
Paimilal, quam spectas in postrema imagine, cireiter
5000 pedes alla esse dicitur. Si dominium Rio das
Velhas, hie in laliludine Ribeiraò do Palmital, quasi
ex aere desuper (uti de Serra de Calta Branca), contemplamur,
eeruitur illud tamquam scala ingens, cujus
gradus a montis do Paimilal cacumine, quod constat ferro
micaceo schistose (Eisengliinmerschiefer), demittuntur.
Ili gradus effieinntur schislo argillaceo et saxo siliceo
(Quar'zfels) per illud quasi ab inleriore parte esurgente,
quam specieni Itacolnmiten schislosaiii vocare
consueveruiit. Illae scalae usque ad coiiilniuiu Rio das
Velbas ipsum declinaiit, ubi granites foliaceus (Gneuss)
raro modo plus 30—40 pedes supra fluvii planitieni emergit,
quae foriiialio ad Sabara usque continua protendit.
In occidentali latere Rio das Velhas solum non tara
scalarum modo quam leni et perpetua elevatione ad
Pico d'Itaubira ascendit, cujus vertex, vere audax
ili altitudine 4591 ped. Par. pyramidis instar prominens,
singularem illani ofl'ert foinialionem, quae composita
e saxo ferreo uiaguetico, micaceo et melalloide
(Magneteisenstein, Eisenglimnier, Eisenglanz) ab
12