XI TABULAE PHYSIOGNOMICAE EXPLICATAE. XII xrii TABULAE PHYSIOGNOMICAE EXPLICATAE. XIV
folia magna et succosa, flores grandes et magnifici e
faiuiliia Scitamineurum, Amaryllidearum, Begonìaceurum,
Gesneracearuni. Silvae ¡liferiorìs virgiilta
raiiiiy dense s])arsis efficiunt Piperuceae variae, Schuellae
duae species, 'Xriptolemea montana, Machaerium
seciiìutiflorum et villosinn, 'Tetnmieriiim, Solenu,
Vsì/chotria, Cruton, Aegiphila, hunlana, Yamllosma,
Pilocarpus, SehasUania, Ggmnanlhes, Ci tros ma, Trìgonin,
Calgpso, Anthodon et variae Melastumaceae,
et vagis aniplexibusZírtmVrtrí/;», Clematìdis, Anabaenae,
Triopleridvm, Banisterìarum, Bignoniarum coiitexuiitnr,
quuiii alia sarjiieiUa, maxime ex ordine Asclepiadearum,
folils floribusque carenCia, funium instar crassoruiu
a caudicibns arborum celsarnin aut strida aut
contorta devolvantnr et denique ipsa radìcantia texturani
efiingant iinpenetrabileni.
Ubique viatori occiirrit vita laete pullulans. Folia
splendent copia succosa, inaguiludine grandi, variis
formis. Flores et fructus figura, odore, colore,
inagniludine ita discedunt, ut botanicus quo prinuntj
advertat animum nesciat. Ilio detinetur floribus iiiagnificls
colore igneo Sti/ftiae cJtrgsanf/iae, cujus antliodia
])ugillaria uti lumen rejiiotiim splendent per
silvae umbras virides ; istic ad rivum capitur mira
structura et colorís variatione Heiiconiarum, quarum
spatiiae colorum splendore cerlaiit ciim pennis psittacorum
aut delectatur fulgore lioloserico foiionnn et grata
puipura, colore flavo liyacinlbinove floruin Phrgnii zebrini,
violacei /lavescentis, aliorumque hujus generis.
Hic retinet virgultuni Spixiae Leandri (Peridii
nomine quoque descriptae, stirpis ex ordine Eupborbiacearum),
involucro mire globoso bine rimoso ornatae,
istic Psgchotria calyce magno, flaventis auri, aut Coccocypselnm
pulchellum haccis splendide caenileis; aut
Augustae atlenuatae frútices coroilarum rubore splendentes,
frútices densi Yanillosmulnm, quae de raniis
longe porrectis suavissimum elTundunt odorem, aut arbor
Huberiae jiicundae, petalis tenerrimis albLs et staminibus
aureis ornala, aut Ficus, in cujus umbra densissima
multitudi) Orcliidearuin variaruin QCalaselum floribundum,
semiapertum, cristatum, Oncidium flexuosum,
Maxillariani Jlarrisoniae, Oclomeriam serratifoUam,
Epidendrum eUipficum, Caltlegam ForhesU et intermedium,
Brassavolani tuberculatani et Stanhopcas
nomino, oinnes mirae structurae et coloris) parasitice
consedit. Li solo deprehejidit botanicus corollas decussa
« Lecgthidos vel Eschweilerae et quuni singularem
Imjus floris siruclurani admiratiis aitata respiciat
arboreni, de qua sit fortasse oriundiis, aniinadvertit, vix
fieri posse, ut per dense implicates flexus Banisleriarum,
Big noma rum et Serianarum lentarum, Feuilleae
cordifoliae et funium firniorum frondibus carentium, qui
rudeutum modo circa malum tenduntur, penelret ad caudicem
illius floris geni(oreni, qui radicibus multum solo
eminenlibus atque trunco plus colUiini pedes ívssurgciito
et magiiam partem siinpiioe iiec non nisi in suinnio fastigio
coma fastigiato-coryiiibosa coronato testatnr quatuor
quintjueve saeculorum aetaleni.
Frustra Europaeus circumspicit in lioc labyriiitho
viridi notas plantarum formas, in quibus oculus quodani
modo queat acquiescere. Omnia ei apparent nova et
ipsa N<ypalearum forma, quae curiositate in patria jam
sunt factae indigenae, lue discedit dliiiensioiium ingenti
magnitudine ab omnibus, quae antea in Europa conspexerat.
In truncis arborum senescentibus ac semipiitridis
aut in eminente quodani pjropoecili grauitis stipite iuvenit
Cactum fhyllantlmm vel alatum, qui ingenti anibitu
pedes quindecim complectitur nec minus frondibus eopiosis
quam ílorum purpura flagrante aut candido splendore
stuporem excitât.
Ecce, quod iterum testatnr silvarum istanim vim
vegetationis non defessam, grandissima Anthurii folia,
quae tanta quantum scutinn Acliillis e vetustissima illa
fico dependent. Non nisi ab ingentibus caespitibus
Bromeliae Karatas, Pinguin, Acanga rei. superantur,
qui fortasse ex quinquaginta aniiis in vetusto caudiee
Crataevae Tapiae aut MoUlenhawerae, ììgmenaeae aut
Fici firmiter sese insuxerunt et parasiti ipsi parvis rursum
Jii-ngennanniis ntpote parasitìs locum praebuere in
foliis firinis. Hae Bromeliae parasiticae non eos boni
saporis praebent fructus, quos Ananas hiuni crescens,
sed foliis praelongis oiferunt materiam filo firme ducendo
aptissimam et in multis silvis fontium expertibus aestiinantur
a viatore propter .-»quam, quam in foliorum complicatoruui
parte infijìia asservant, quaeque etsi saepe
insectis et ranis foedata sitientis viatoris potest reficere
vires, la iiitervallis radicum herum epipliytorum multi
minores conscderuut parasiti. Hic couspicies multas
species Polgpoiliurum e. g. vacciniifoUum, sejmUum,
tectum, P/igllitiiìem, Acrostichum serralifulium, multa
Asplenia, IJymenDphylta et Trichomanes interque ea
Vahiriam uphrjUam, stirpem onniino llavam ex ordijie
Gentiauearum, quae nou petit patentia Alpium arva, sed
vetustorujn truncorum oceultos putridosque recessus.
Sic igitur vere hic cernitur natura ea, quae omnia implet;
quocunqiie enim vertís oculos, vitam invenios vitalem
et spiritum cuneta impellentem. In umbra virgultorum
luxuriant Hypoxidis bella species floribus flavescentibus
et passim inter saxa species Amaryllidos magnificae
(A. psiltacina, aulica, calyptrata, BeginaeJ,
inter qiias parvae Cypcraceae, uti Mariscas urnhellatus,
Dichrumena, Cyperi complures, caespites Scleriartim foliis
margine acutissimo armatis. Ibi Graminearum variae
eminent species, uti Phurus latis insignia frondibus et
Panica longe ramosa, uti P. frundescens, divaricalum;
aliis locis vepres immiscentur late patentes Marantarmn
lejitaruin. In madidarum rupiiun frigidiuscula umbra
Vilicum vides diversissijna genera, amplis caespitibus
luxuriantia: Nephrodia, Scolapendria, Marattias, Datiaeas,
Lamarias, alia multa ut taceam. Locis auteni
siccioribus Aneimiue, CheilanUies, Lindsaeae variae
propullulant, ila quidem ut facile dixerijn, me Ifilicum
genera nusquam alibi vidisse frcqueutiora, qiuim in
silvis illius regionis primitivis. Tum inveninntur silvae
inferiori innnixtae Acanthaceae pulchrae, florum magnitudine
et variis colorum picturis splendentes atque
!n locis Immidis Siphocampyli varii, quorum corollae
psittaecrum diversissimos colores resplendent. Locis
saxosis et umbrosis apparent variae Begmiiae quam
plurimae, acido oxálico pollentes, propeque adsunt
Dorsteniae, inter quas subgenus Sychynium receptaculis
mirum in modum pinnatifidis excellit. Quodsi
vultum ab humo adtollis ad virgulta silvae inférions,
tum ad arbores hurailiores ac denique ad celsissimas
vestustissimasque, quae silvae dominantur veluti reges,
intelliges in hoc horto magnifice extracto plantarum
diversissimos gradus, alium alio altiorera et ejus superstitem,
esse collocatos nec uuquam relictam lacunam,
ex qua liceat afllrmare, vitae actionem nulla
mora progredieutem hic v e l al iquantulum
interrumpí.
Qua in re ratio est hahenda uti singularis soli conditionis
et coeli, ita. ipsius vegetationis. Etenim illud
auimadvertendum est constare per omnem cursum Serrae
do Mar, qui montium tractus maxime continet Pyropoeeilos
Granitem, schistosum, l'sarouium Syenitem,
saepissime argilla subrubra, gravi, densa, cui est vis
propria nraltum sugendi fluidi et, ubi magno calori sine
umbra est expósita, obdurescendi. Ex qua causa eas
regiones, quae diutius soli ipsi sunt expositae, plerumque
videnius ainittere vim alendi et multos per annos
nihil nisi filices, inprimis Merteìisias ut glaucescentem,
•puhescenteni, flexuosam rei. et P ter idem caudatam,
quae ibi est pro nostra Pteride ci(juilliia, porro Cheilanthem
repentem, rigescentem et spectahilem aut gramina
quaedam, uti praecipue Tristegiden glutinosam,
Capim mellado, qui dicitur, posse progigaere. Ubi vero
solum argillaceum densa obumbratur silva, ibi non potest
exsiccari eoque magis liquido impletur et nianet
foecujidum, quo tutior silvae remaiiet fons nutriuìenti
cuni propter oceani propinquitatem, tum quia alta arduave
montium fastigia ex aere detrabunt pereimem
liquorem.
Una restât hujus silvae proprietas, ad quam necesse
est aniniadvertamus: ad id dico, quod illa, ubi
bominum manu caesa est et solum sibi ipsi conunissum,
non ìilico eadem regeneraiur silva altior, sed vegetatio
singular! formarum successione restituitur.
Cebsae illae et grandaevae arbores, quas nominaveris
quodam modo mediani aciem vel principes in disponenda
silva tropica, nequaquam continuo cernuntur,
ubi solum silvae primitivae securi igneque extirpatae
semina recipit ac denuo viresciL Potius aliae multae,
humiles et cito cresceiites aatecedunt arbores friiticesque,
uti species quaedam Aegiphilac, Lantanae, Celtis,
Cordiae, Gerascanthi, Crotonis, Sebastianae,
Urticae, Aliertiniae, Congzae, Vernoniae, Stigmatopkylli,
Banisteriae, Oreodaphnes, Nectandrae,
Crgtocarya laevis, Acnistus cauliflorus, Solana et
Physalides complures, Sckinus terebinthifolia et rhoifolia,
Gouania cordifolia, Xanthoxyhim Langsdorffii,
Sloanea uhnifolia, Schmidelia edulis rei.
Demum postquam hae jilantae fere vigiliti annos vel
tnginta tamquam praesidia locum occuparunt, propriae
apparent silvae altioris et praecipuae formae, quandoquidem
est vero simile earum semina, quae antea ex
aíTinitate vento vel avibus aliata erant, humum invenisse
parum tutarii ¡taque non provenisse, aut tunc deniuoi
enasci solere paulatim, quuiu jam umbra obteguntur
et ea adest soli conditio, quae ut prospere procedant
est necessaria. Nescio an (|uis incidat in suspicionem^
humum quasi quiescere per illam temporls intercapcdinem
et assequi maturitatem ad proferendam recentem
silvani altiorem idoneam. Quarum arborum fruticumque
quum multas inveniamus prope ad domicilia liominum,
ubi solum stercore humano bestiarumque et quisquiliis
plus salium ammoniacalium recepii, vero est simile,
hasce plantas magis indigere nutrimentis azoto refertis,
quam arbores silvarum primariarum. ilaec silva caedua,
quae excisa et usta silva altiere QCaa-elé^, vel, uti
solet nominari, silva virginali (Malo Virgem) oritur,
vocatur in Rio de Janeiro et plurimis Brasiliae provinciis
Capoeira, quae vox mihi videtur corrupta e vocabulis
Tupiiiambarum linguae Caa-upoera, i. e. silva
caesa. Haec silva caedua, quae baud raro ad consiti
on em Manihot utUissimae et Aypì, Zeae Maidis, Coffeae
arabicae, Gossypii vitifolii etc. adhibetur, singulari
sua ratione vix centum annos videtur permanere.
Nam frútices ilU atque arbores, e quibus primo fere
solis consistebat, paulatim emoriuntur, non umquani redeuntes
et singula verae silvae altioris membra sensim
eorum loca obsident; ex qua ratione, quae plus minusve
in omnibus obtinet Brasiliae silvis primitivis, sponte
elucebit, quid sit, quod silva primitiva eo pauciores
s p e c i e s arborum et praecipue eo minus virgultorum
contineat, quo magis est aetate provecta et denique,
qui arbores quaedam, quas, ut aliae diutius permansurae
apparerent et procederent, antea adfuisse oportet,
nusquam reperiantur. Deinde id potest ex ista ratione
colligi, a vera silva primitiva omni memoria veteriore
usque ad progeniern ejus, quae Capoeira vocatur,
plures intercedere ordines, qui modo buie, modo illi
formae sese appro pi nquant.
Quodsi legitimum liarum siiccessionura ordiuem
contemplamur, mea quidem senteutìa laeti aliquid in
eo inest et quod animum efl"erai atque exhilaret Etenim
docemur, hic magnani plantarum diversarum copiala
pro suo quamque naturali modo et incipere vitam
et finire, verum cunetas has legitimas explicationes
esse connexas et regi a majori quadam
l e g e , quae lex seit, quid sit praesens, praeteritum, futurum
nec coecam sequitur naturae necessitatem, sed
respicit singulares, quae vegetationem omnino attingunt,
conditiones, aetatum siccitatem et iiumorem, citiusne an
tardius plantae radices capiant et in lignum abeant,
num prius an sero fiant maturae et ipsae et fructus atque
alias liujusmodi rationes. Quid est lioc -aliud, atque
proprius vegetationis ipsius genius — animus, qui a conditore
mundorum provocatus est, ut terrestris vitae motus
adhibeat ad plantarum prosperitatem etutrumque vegetationem
ac vitam planetae sibi invicem accommodet. J u -
re hic afferre liceat S ENK C A B verba [Nat. Quaest. VL 16) :