L X X I TABÜLAE PHYSIOGNOMICAE BXPLICATAE. L X X I L
tab. V. depictos nomine Caa-apoam descripsimus. Singularis
isla vegetatíonis forma ibi modo conspicitur,
ubi etiam arvalis vegetatio Campo geral, sua vivit
proprietate. Siculi arva, quae in liac parte terrae apparent,
iu parvo tantum ambilu inter silvas emicant nec
late diffusa peculiaris plantarum formatiouis prae se ferunt
indolein, ita etiam sparsa in iis virgulta atque arborum
consociationes praeteudunt quasi silvulas inter
arva iumiixtas. Saepe instar sepium se offeruut, quae
singulis arboribus conjunguntur. Hie eos potissiinmn
frútices arboresque habitare dixeris, quae solis amicae
quotidie a pluribus partibus omnipotente sob's calore
indigent. Inter plantas, quas frequentissimas in iis loéis
deprebeudi, allego Noisetiiam pyrifoliam, Glossarhenani
floribundam, Securidaeam acmiiinotam, diearicatam,
Cordiam ylabram, hermanniaefoliam, florihmdum,
Vanillosmn fyrifolium, acuminatum, Schmideliam
edulem et levem, Serjaniam guarumima, elegantem,
Paulliniam thalictrifoliam, Anthodon paniculatum.
Ilisee adnotationibus ad tabulam ipsam explicandam
pauca sunt modo, quae adjici possiut. Commemorare
Inbet, in parte anteriore sinistrórsum nobilem
Marantaceam et in media celsam Cocum botryophuram
esse depictam, quae passim in illis iienioribus effert
frondium coronam.
x v m . RIPAE FLUVII ITAHYPE PHOV. BAHIENSIS.
Quae Ilumina per Brasiliani orientalem ad mare
descendunt, uti Paraliylia, Eio Dooe, Bio grande de
Belmente, Pardo sive Patype, Eio de Contas et alia,
duplicem cuneta in ripis prae se ferre solent piantarum
naturam. In regiouibus uempe interioribus maximam
partem meant per arva aut nemora, quae quamvis
densa non tamen ita sunt alta, quam sUva littoralis
nioutimn traetum Serra do mar obumbrans. Simul
atque vero hunc raoutem postremum longeque protensum
intrarunt, qui iis ad mare properautihus saepe obest,
ut per magnos anfractus íectantür aut per vallium
angustias de saxis sese volventia viam sibi patefaeiant,
ciucta sunt sUva, quae aeque venusta atque
singularis omnes quodani modo vegetationis species
comprebendit, quas omnino hujus jugi maritimi propria
» uominaveris. Sunt igitur eae maxime plantae,
quas Dryades consuevi appellare. Quoniam vero nusquam
ita patet in vegetationem sUvarum primariarum
inspectio, queraadmodum ex amnium aequore, haud visum
est absonum, vegetationem, quae hos amnes in
litore orientali amiciat, proponere oeulis, id quod eo
facilius est, quo melior mihi in fluvio Itahype in distrìetu
Ilheos provinciae Bahiensis sursum deorsimque
vehenti erat opportmiitas, vegetationem illorum locorum
accurate adumbrandi. Illum fluvium quum cymha
permigrarem mensibus Decemhri et Januario, qua
aetate ibi omnia laetis floribus puUulant, obstupefactus
fui mirifica pulchretudine florae, quae peregrinatori
e loco adspectanti inferiore quum opponat silvae
primaevae severam quasi majestatem et ingentem
formaruin granditatem, tum eodem tempore multas minores
ostendit humilioresque plantas in ipsa fluniinis
vicinia, ubi frigida irrigatae lympha in lucem caloremque
tropici solis tendentes mihi talem pnlcherrimi
eoloris florum varietatem obtulerunt, qualem fere nusquam
loei in ilia terra me memini eonspexisse.
Silva ad ipsam fluvii ripam proteudens tantum saepe
super ejus aequor imminet, ut vivae aut emortuae arbores
cursuin naviculae retardent. Id vero est ipsum, quo
tantopere cum gaudio retiuetur botanicus, quod siccis
pedibus nec magno negotio ad omnia possit penetrare,
quae singularitate sua ejus oculos adtrahunt; neque
amnis est ita rapidus, ut linter nequeat uti lubet moveri
et consistere, id quod in aliis fluviis aceidere constat.
Etiam eo Itahype ejusque vicini sunt insignes, quod tanta
adest in formis vicissitude ae varietas, quum alii omnes
aut per lougos traetus una eademque planta sint velati
aut naviganti prorsus nullam praefceant oceasionem
plantas linitimas e uavicula adipiscendi, uti in fluvio
Amazonum inque ejus confluentihus aut in fluvio S.
Francisci. Una solum extat vegetatio riparia, quae
formarum et varietale et copia et venustate cum illa
queat comparari, qua ornati sunt Itahype ejusque affines
— vegetatio insularum Arehipelagi Paraènsis, uhi
item iiinumera pretiosarum plantarum multitudo paene
in mauus impendet botanici navigantis per trauquillum
aequor, quod nisi aestibus non videatur esse turhatum.
Sed eomplures plantae hae tabula expressae nusquam
et frequentiores et niagoificenliores quam iu hae regione
inveniuntnr. Inter quas nomino Aningam QArum liniferumj,
cujus ealami albi instar paiorum dense conserti
passim ripas Itahypae circumeingunti tum Gyneriumparvijlormn
(quod voeant Uba), gramen fruticosum foliis
ornatum distichis, quo extremo panícula flosculorum
belle lanugiuosorum instar cristae in longa arnndine
prominet. Tertia planta, quae hujus regionis est singulare
decus, est Rapatea, nescio an discernenda liti
magnitudine ita fortasse etiam aliis rehus a Rapatea
paludosa, quacum earn SciniiTESius (System. VegetahUium
YI. n, pag. 1148) cousociavit. Illa videlicet
planta magnos effingit eaespites, qui pauUum modo supra
humum elati foliis inuumeris sese extendunt in rosara
plurinm pedum diametri. In centro foliorum eomplures
peduneuli largis florihus extrueti sunt condensatis.
Praeterea adtendas aiiimum ad parvam quidem et
per se exiguam plantam, sed quae majore frequentia
stipata, uti in quietis hujus fluvii sinubus, miro modo
afficiat speetantem. Est Fistia stratiotes, cujus rosulae
similes lemniseis viridibus in aqua liberae feruntur. Juxta
istas plantas ponenda est gratisshna Marantaeea, quae
ibi in ripis frequens cum foliorum ambitu, tum colore
violaceo et pulchriludine florum, qui niagnis pruinosi»
paniculis elauduntur, est iusignis : Thalia dealbata,
quam florentem licet spectari iu tabulae parte dextra
inter Rapateas. Quae in densitate silvae eminet palma,
est Euterpe edulis. Inter ceteras plantas, quas
hiß pietnra expressimus, nomino Sterculiani Chicham,
Echitem, Bignoniam, Smilacem in sinistra flumiiiis parte
et in dextra Xanthoxylum nigrum.
L X X U I
XIX. XX.
TABULAE PHYSIOGiNOMICAE EXPUCATAE. LXXIV
PHOSPECTUS K CACUMINE MONTIS COBCOVADO,
PBOPE SEBASTIANOPOLIN.
Utraqne haruni tahularum, quas libi, lector beirevole
hoc titulo offero, est minuta imitatio magnificae
pictnrae, quam vir amicissimns THOMAS ENDEB, in
itinere comes, ex cacumine montis Corcovado egregia
arte desiguavit et cnm ceteris tabulis Brasiliae
traetus exprimentihus academiae artium Vindobonensi
commisit conservaudam. Exhibent illae praestanlem
prospectum in oonfiguralionem partis amoenissimi illius
•sinus Rio de Janeiro, cujus varia et grandis revera
natura ac formatio tantum non versaUir iu comnranibus
proverbiis. Denuo autem est quod coiiquerar, has
meas tabulas utpole eoloris exportes destituías esse
mira pellucidi illius coeli gratia et vivido nitoris calore.
Superior pars montis Corcovado mare spectans
praeceps est et ita declivis, ut ab oceano appropinquanti
tann]uam ingentis ruinae fragraentum appareat;
videtur daemouica vis, quae oHm lerrae praesentem
formam impressit, directo enm dissecuisse, alteram partem
in mare profundum deniersura. Nulla in his arduis
parielibus pianta potest sedem occupare, nihil olTerentibus
nisi saxa colorís cano-vio las centis, granitem
et gneissum (in quibus hic illic apatites et granates
increvit), quae lucís vicissitudine varüs coloribus eoruscant
aut obvelantur nubi bus ibi praelervectis. In
adversa autem ab oceano parte, Occidentem versus et
in Africnm, demittitur mons per eomplures gradus et
quasi pulvinos in sinum et ad urbem ipsam, mule adscensns
Land est dilTicilis. Via in sumnunu montem ah urhe
feri per colles cultos, silva libéralos, sepíbus distíuctos
prínium ad pulvinum, in quo aquarum ductui, quem
Caryoca nominant, operi magninco, occurrínnis. Modo
meabís per loca nuda, ubi solis fulgor lucidus a vívidissimis
arbornm frondibus et caespite floribus ornato
resplendet, modo iiitrabis in luci obscuri gratum frigns.
Hoc opus postquam aliquantuui persecutns es, euin in
locum pervenies, quo fons ipse uondum fornicibus lalerum
inclusus, liber per saxa granítica e silva defertur,
ex quo loco ascendens ubique cínctus es ingenua
et casta natura. Passim aperinutur abriiptae fauces
stillicidio madentes, ín qnibus huiiiilíores herbae, filices
arborescentes, Scitamineae conq)lures alíique flores ínter
grandaevas arbores Lietissime vígent. Paullatíra
vero veníes in dominium hnmiliorum et minus succosarum
arborum; dmuelum condensalur, qno superato
consistes in angusto saxi cacumine. Hie erat locus, in
quo prospectus noster delineatus est, quem confido veram
propositurum esse imaginera, quoniodo venusta ilia
regni pars sit constrncta.
Mons Corcovado, i. e. gibber, pars est immensi
illius jugi, quod prope a mari et saepe parallelo cum
hoc tractu per totani proviuciam Sebastianopolitanam
et affines provincias marítimas percurrit, de qua causa
Tab. physiogn.
voeatur Serra do Mar. Inter promoulorinm Cabo Frio
et Pico de Parati, qui in límite provinciae australi
est positus, hie montium traetus inarilimus perpetuo jugo
exteiiditur, solum siiiu profundo Eio ile .laueiro, quem
Nitherohy auloehlhones vocaverant, et inde meridiem
versus in littore plañís illis el depressis caiiipis, quos
secai Eio Guandii (inter oppidiini S. Cruz et Sepaliva
iu ora sitnm) interruptus. Hujus jugi primus lapis el
quasi aiignlus in siims parte meridionali habendiis est
Pao d'assucar, nudus granitis coiius, qui in extrema
terrae ora, quae sinum ambit, ubique separalns, ad
582 pedes assurgit. Vicinus alter et valídior angulus
est Corcovado, quem ill. FUEVCINF.TIUS 2298 pedes
alluin esse mensura invenit- Ab hoc igiliir loco eoiispiciuntur
diversi rami laterales et qnoclam modo miiiiimenta
conlraposila, in quae mons exlenditur, ora
marítima et frequeules e ponto eiialae ¡nsiilae saxosae,
caput magni sinus Sebaslíanopolitani el lacus niedilerraiieus,
Lagoa de Eoderígo de Freílas diclus, qui angusto
canali per syrlim (Restinga} cum oceano ipso
cohaeret, atque Cauruni versus horizon longo montium
tractu llmílalur, cujus líneamenta fere corpus jacentis
gigantis imltaiilur. Hoc elatius jugum item est pars
montis Serra do Mar. Tendit illnd a regione Goyatacazes,
nomine Serra dos Orgaòs et Serra de Manga
Larga versus meridiem, nude longins procedens dirimit
aqnas fluvii Rio Pirahy et oceani, quippe ínter
S. .Joaò Marcos et Angra dos Reís copulaluin cum
monte niarilimo, qui ibi Serra do Matto Grosso appellalur.
Ilis monlibns tota provincia in dnas parles dirempta
est, (|uaruni altera, propior a mari, liumilis et
plana Beiramar vocatur, altera, valles, alla et plana
loca, montiumqne cacumina coinplectens, pone juga posila
est et coeli initiori temperameulo praeslat, Serra acinia
dieta. Hoc late extensum jugum constat e gneisso aut
granite et insigne est cacuininuin forma ardua et pyramidali,
quam constat moulibus organi nomen iiididisse.
Discedit ab hac communi facie mons Gabia, (|ui
vivo solidoqne saxo constructus fere forma cubica ascendit
Africnm versus a Corcovado et baud procul a mari,
quem nulla mora iu tabula XX. ad dextram animadvertes.
Ante enm emergunt ex oceano parvae iiisulae nomine
Tijneas. Hic mons (Gabia) novissima aetale arcliaeologorum
ad se adverllt ánimos, quod in aliqua saxorum
planitie ex adverso maris lilerarnin prisci characleres
7—8 palmas longi dolecli esse dicebaiilur. (Cfr.
Eevista trimensal de historia e geograpliia, ou .Journal
do Instituto histórico geograpliíco Brasíleíro I. 1839.
p. 86. e. ic.), sed isti lilerarnm dnctus dnbinm adhuc
est au sint non mera vestigia vaslantis saxa tempestatis.
Quotqnot montes e cacumine Corcovado spectantur,
sunt densis et laelis sylvis obtecti; nam Granino
tantummodo loca plana et ea maxime demissa videntiir
islic fuisse libera sylvis et arviili vegetatioiie
amicta. Enm habltum prae se feri illa planities, quam
vides in lab. XX. sinistra a Gabia et dextra a lacu mediterraneo
de Roderigo de Freila-s positam, quam hodie
l ì