XXXIX TABULAE PHYSIOGNOMICAB EXPLICATAE. X L
XI. RASUI.AF, SABULOSAE IN FLÜVIO AMAZONUM,
PROVINCIAE PARAENSIS.
Quum (le amiii Amazoiium alio loco CReise in Brasilieii
Vol. in. p. 1341 —1375) dicerein explicalius,
ejus hisloriam naturalem ita maxime pertractavi, ut illius
regiium cum ingenti compararem alveo, cujus ima pars
ipse censendus esset amuis et quae enm circumdant
vaUis paries infniiae. Ab Iiac totius regni parte infima
si ad fines illius convertimus oculos, modo celerius nobis,
modo ientius est adscendeiulum, dum ad aqiiarmi
divortia perveniaiiras, quibus liujus fiuminis regnum dissecatiir
a finitimis. Jam vero, qui plautarum geographiani
ita tractat, ut respiciat diversarum statiouem et
liabitationem et quo modo pro varia soli coelique ratione
dissemiiiatae sint atque distributae, illi in hoc
ipso studio patefiet, iu longe extenso maximi terrarum
aranis imperio vegetationem pariter per diversas zonas
graclatim assurgere, atque fieri solet in alti moutis lateribus,
praeterquam quod, quum iu montis dorso non ita
latae sint istae zonae, hie iu iiumensuin patentes totas
terras comprehendunt. Jam vero, quae vegetatio in
ima fluvialis regni parte iuvenitur, ea respondet illi
zonae plantanun, quae radices montis occupât. Namque
uti in cujusque montis imperio quaedam plantae non
altius escendunt, seel potius in profunda valle remanent,
ita etiani plaiitae se habent alvei imi, idque vel
certius quam illic accidit, quum aliae ant verae sint
plantae iu aqua viventes, aliae nou possint carere arena
fluviali: quod utrumque vitae principium irauquam
invenitur nisi in ipso fluvio aut in infimis ejus regionibus,
quas insulae sabulosae occupant. Hac igitur ratione
hanc quoque vegetationis zonam iu Auiazonum
lluvii imperio profuudissimam ejusque habitum imagine
repraesentari videbatur esse necessarium, uti in Tab. I.
jam illam depinximus vegetationem, quae in ripa amuis
et ad ripam ejus iuveuiliir atque jam paulo altior alteram
quasi zonam occupât.
Ex his vero, quae adhuc conmiemoravimus satis
elucebit, hanc vegetationem quam iu infima amnis parte
deprehendimus neque specieruin iimnero, ueque singularum
magnitudine posse congruere cum editioribus plautarum
zouis. Verae plantae aquaticae in amni Auiazonum
sunt paucae tantum modo, quod alvei ea est profunditas,
ut vix aliqua e fundo ad aequor usque possit
escendere atque se in luce explicare. Simulque absunt
saxa viva rupiumque scamna, in quihus complures
plantae aquaticae soient sese tenere. Unde factum est,
ut ne unain quidem speciem e memorabili Podostemearum
ordùie naturali invenerim, quarum praecipue BONGABDDS
(Mémoires de l'Académie de S. Petersb. III.)
complures descripsit ex aliis Brasiliae fluviis allatas.
Unicum fere insideudi locum in tantae profunditatis
fluvio plantis aquaticis praebent magni illi arborum caudices,
qui passim e ripa imminent llumini aut in eo
bmatant. Suut autem illae fere Musei fJ/y/wMai
acuminulatum, microcarpon, Schlnttheimia torqiiata,
Hookeria pallida), aut Musei hepatici, quales Junjermanniu
Trichomanis, squamata, contigua, granulata,
diffusa, gracilis J et Confenae, quarum no-
. nüno Ojarascam Brasilianorum, Lynghyam versalilem
Kuuzii, quam PoEPPieius narrai vitare Brasilianos sese
lavantes, quia tmient, ne fda ejus tenuia, ubi corpori
adhaesere, ut effluaiit crines, efficiant Dumtaxat iis
locis, ubi amnis in sinus vadosos diffunditur, qui ita
sunt collocati atque muniti, ut non quoque fluctu alte
obruantur arena volatiM aut etiam prorsus possint abripi,
domicilium ponit vegetatio paucarum, quae verae
suut aquaticae, plautarum. Ex his allego Philodicen
Ilofmannseggii, Toninam flumatilem, Caiombam
aquatìcam, Nymphaeam Amazomim et quae cognata
est Euryalen amazmicam Poeppigii, Mururú Brasilianorum,
foliis orgyiam latis, Pontederas varias, VUlarsiam
HumhMtiunam, Pistiam Stratioten, quae
per omnes aquas trópicas frequentissima, ut discus
foliorum viridium, libere circumnatat et denique Azollam
micropkyllam, parvam iUam ef mirificae structurae,
quam tanto opere in libro de plantis cryptogamis
Brasiliae tab. 74 et 75 adumbravi.
Praeter hasee proprias aquaruin plantas, quarum
majorem partem nou solum hujus amnis esse imperii,
sed longe per trópicas terras dividgatam neminem fugiet
harum rerum peritum, mihi illae sunt plantae recensendae,
quae in locis fluvii subjacentibus, in iusulis quae
iu ilio insunt, sabulosis atque in syrtibus, quae ripas
ejus obtinent, solent enasci. Hue referendae sunt potissimum
Salix Humboldliana, Alchornea castaneaefoUa
(Hermesia Kunth.), quae arbores ambae, liuuiilì
facie et frequentibus ramis fastigiatis, locum ibi obtinent
nostrarum Salicum fruticosarum, foliis angustis
doiiatarum. Quum alii Brasiliani eam nominent promiscue
Oiranam, alii iiuncupant Salicem Salgueiro do
Rio et Alchorneam Oiranam'; quae arhusculae ita sunt
compositae, ut sine ullo quarum detrimento per partem
anni in multa aqua esse possint, quin adeo piane illa
demersae. Enascuntur consociatae in ipso fluminis fundo,
i. e. in insulis sabidosis syrtibusque, quas tempore
aes'tus saepe ad vigiuü pedes superstagnant undae. Simul
smit late disseminatae ; Salix enim Humboldtiana
iu universo Amazonum fluvii imperio cernitur usque in
intimas Pernviae regiones versus occidentem, atque pari
modo Alchornea depreheuditur apud Oriuocum et S.
Francisci flirvios. Harum arbonun lignum est molle et
valde propensum radicibiis agendis succedaueis, imde
in illis calidis humidisque regionibus bene possit adhiberi
ad varias moles casque vivas iu flumiue substruendas.
Tertia arhor, quae hic et maxime iu iiisulis minus
miuidationi expositis apparet, est Amhaúva, Cecropia
palmata. Haec mirifica arbor jam anteaCTab.VI.p.XVI.)
est commemorata, ubi illam dixi longe esse pervulgatam
per Brasiliam Csed etiam in plurimis reliquae Americae
invenitur regionibus tropicis) ueque altius superare
Oceani aequor. Nusquamvero vidi frequentiorpi
pullulantem quam in aliquot iusulis arenosis, quas circumveniunt
fluvius Amazonnm ejusque confluentes ; hic
efficit non nunquam totas silvulas, quae propter caudicis
corticem ^ilbum betulaceumque pariter atque foliorum
XLI TABULAE PHYSIOGNOMICAE EXPLICATAE.
XLH
ramorinn paucorum directeque de sranmo caudice teiidentium
folia magna, splendide viridia, lobata inque
inferiore parte albo - tomentosa singularem quondam
praebent adspectum. iVLmOGnAVius, qui primmn post
Nolicias do Brasil GabrieUs Soares de Souza cap. 59
arborem descripsit et depiiixit nomine in Brasdia wlgari
Amhaiba (vel Embaiba sive Ambauvd} in Historia
plautarum edit. 1648 p. 91, ipse jam disserit de
celeri ejus incremento; qui quum m. Augusto a. 1639
arbusculam vix- dimidium pedem altam in horto suo
consivisset, inter anni spalium jam decern pedum celsitatem
et uovem digitorum crassitatem est assecuta.
Hujus celeris incrementi ideo maxime feci mentiouem,
quod alias vix videatur posse fieri, ut Iiaec arbuscula
in regionibus, quae saepe niagnis iisque subitis obuoxiae
sunt immdatiouibus, tam frequenter liabitet. Quemadmodum
oiiuies aliae arbores, quae cito adcrescunt,
sic baec quoque praedila est ligno levissimo, cellulis
divite, inope vasis ideoque mollissimo. Ejus fi-agmentnra
in aere plane exsiccatum erat ponderis specifici
= 0,18. Jam quae de vario usu Ambamae possint
adferri, ea hoc loco silentio praetermittenda putavi, ut
panca quaedam adjiciam de vegetatioiie ilia, quam
ofTermit profunda ista loca, quae ad Amazonum amnem
adjacent. Lectu digna do hac arbore adfert quoque
opiimus DoBMZuoFEnns iu hisloriae de Abiponibus a.
1784 editae vol. I. p. 438, qiU Amhay arborem appellavit.
Iu mediis hisce insulis sabidosis, quas Indiani lingua
Tupitica vocant Yby - cui, i. e. terrain contritam,
praeter tres, quas memoraviraus, arborum species raro
tantmu aliae iuveniuntnr. Ubi terra luto adducto edita
est atque fn-mata, ibi paulatim ea oblegitui- vegetatione,
quae efficit silvani litoralem, quam vocaiit Caa-Ygapu
quamque in Tab. I. jam depinximus. Quae vero arbores in
insulis hoc modo conditis ponunt domicilium, eae, quo aut
requiruLit areiiam parciore humo mixtam aut solum uliginosum
iutique plenum, deuuo suut distiugiiendae. Sic fere
Thenbrmna Cacao, Sapium aucuparium, Ilura crepitans
aujant iiisularum loca arenosa, contra Smilax
syphilitica, Baclris Marajà, Astrocaryum acaule et
mdgare, Pachira aquatica, paludosa, ut novaiu silvae
praeparent vegetationem. Plantis arboresceutibus, quas
frequentes m insulis animadverti sabulosis, adscribenda
est Hippocratea, quam appello immdatam, et'dnae
sibi cognatae Laurineae, Nectandra canescens et
Amazonum. Etiani species aliquot Psidii, rivulare,
densicomum, Inga semialata, splendens vel aliae
ejusdem generis cernuntur iisdem locis, atque in superiori
amnis regno maxime est Eugenia egensis uotabilis,
quae frequentes radices succedaneas, veluti fda
russea e smmiiis ramulis demittit in undas; qui idem
modus radicandi e superioribus partibus omnino ibi depreheuditur
ill midtis plantis, ut in Blakea quinquenervis,
Fico anthelminthica. Inter arbores in ripa solemnes
afferò Pterocarpum Draconem, ramis exteusis
insiguem, Phellocarpum Ania-zonum, Corythocarpum
macropjtyllam, Spixiam distichophyltam. Has inter
arbores volvuntur varia virgulta se flectentia, quorum e
Talj. pljjsiogn.
mulUtndine nomino praesertim Feuillaeam cordifoliam
et complures species Bignoniacearum, uti B. aequinoctialem,
spectabilem, aliasque nondum descriptas, uti
tentam, xanthophyllam et illam, e qua Indi colorem
puiiiceum Carajurú praeparant, Smilacem irroratam et
aliquot Vioscoreas. Plures Cucurbilaceae per placidi
aequoris superficiem straguluni densum coutexmit: Etaterium
carthaginense, Melothria pendula, variae species
Anguriae, cum quarum sarnientis multae counexae
sunt species Ipomoeae et ConvolvuU. E vegetabilibus
herbaceis, quae in syrtibus proximo ad undfw
gignmitur, allegandae sunt praecipue Sphenoctea zeilanica,
planta troparum cosmopolitica, Eclipta erecta.
Scoparla flava et complures graniiniun species, uti
Pmpalus pyramidalis, Panicurn Balatiiles Trin., elephantipes,
maximum. Quae plantae omnes non crescunt
iu fervidis insularum arenis, sed ilUc modo, ubi litora
aqua inundantur et plures menses quofamiis sunt fluctibus
deniersa. Eniittunt culmos relabente nuda ad quatuor
vel sex pedes altos, quibiis tum tencrum amatumque
pabulum praebent miro illi lactanti bestiae, Peixe
Boy Cpisci bovino) Brasilianorum, Manalo americano.
Ubi aimiis denuo assurgit, haec gramiua piane obruuiitur
et aqua recedente loco pulridormn culmornni foliorumque
recentia celeriter euiittunt: quippe natura iu regionibus
illis vitae vigore refertis uon patitur ullam intercapedinem.
Haecce de insulariun vegetatione sufTiciaut iu
universum prolata. Jam id modo volo adjicere, quae
plantae nostram tabulam spoetanti obverseutiir, easque
a sinistra ad dextrain procedens deinceps emnnerabo:
Bomhax Mungala, — Nectandra CPomatitim) canescens,
— Salix Humboldtiana, — Panicum maximum,
— Cecropiae palmalae silvula, — Euterpe
oleracea, — sarmentum Feuillaeae cordifoliae et Bignoniarum,
— Alchornea castaneaefolia, — Passiflorae
fruticem volubilem, Cecropiae caudicem obvolvens.
Xll. SILVA MARITIMA ABBORDM VIVIPABARÜM,
PROPE UBATIiVA, IN PROV. S. PAULI.
Qmun priorem expouerem tabulam, dicendum mihi
fidt de vegetatione illa, quae imam ad summum amnem
efHcit corouani; de qua nunc nie accingo agere
accuratius, ea ad oceani ipsius margiuem pari utitur
conditione; imde queas afl:irmare, eam secundum propriorum
Thalassophytormu formatiouein occupare Brasiliae
Stratum profiuidissimum. Atqui mira illa vegetationis
forma non in Brasilia solum habet lociuu, sed
fere per onuies oras inti-a troparum fines est divulgata
atque ita quidem, ut ubique eimdem prae se ferai habitura,
licet non iisdem quoque loco consistât speciebus.
In ima illa, quae Amazonum fluvium circumjacet,
vegetatione atque pari modo apud alios omnes Brasiliae
aimies majores plautarum nobis oblata est baud
exigua diversitas et quidem herbae caducae, gramina,
frútices, virgidta, arbores; de qua nunc disserimus vegetatione
ilia paucas dmntaxat comprebendit species:
Rhizophoram MangUm (a qua auctor Florae Essequeboënsis
dignovit Rh. racemosamj, Avicenniam