l.XIll TABÜIIAÉ PHYStOGNOMICAE EXPtlCATAlÌ LXIV LXV TABULAE PHYSIOGNOMICAE EXPLICATAE. LXVl
SN.VA CAFISA, CUM FICU GRANDAEVA, AD S. JOANNRM
LVIAUCUM, PROV. RIO DIÍ JANKIRO.
Silv!H'iiin jtriinilivariuu nativii veuustate atque uberlale
jam in pluribiis t-abulis piclura expressa iiaud visum
esC absoiiuiii illius quoque vastatiouis pvopoiiere
imagiiiem, quae in istis silvis superbieutibus hoiuiuum
eiricHur maiiibus aut feiro eas aut igue aggredientium, ut
novae ciillurae locviiu spatiumque aperiaiit. Quod ut cernateli,
partem elegiinus proviiiciae Sebastiaiiopolitauae,
qua priiiiaevae silvae nobis praeseutibus magua vi at-
(|ue, utl saepius cum dolore aiiimadvertimus, uimia iuciiria
el negligentia excidebautur.
Adspectus iulegrae silvae, quam vocaiit virgliieam
(Malo Virt/emJ, quemaclmodmii liabet divini quidquam
et quod castum nomiiiaveris, ita excisae silvae priinilivae
daenionice (òat/tomitèf') appareut. Nam quum
cogites de naturae praeclara maguitudiue ac sublimilate,
iiiterjicitur simul Iminaiii geueris habendi cupido,
quae, omnibus despectis, nihil siiiit intactuin, quod utilitati
possit iiiservire. Quae res licet videatur esse minus
acerba et dura considerantibus, hominem naturae quodammodo
esse praefectum, tarnen non possmnus quin sentiamus,
ilium quasi coiitonaceiu uatarae dominum parum
computare, suum esse, qui sit mentis ratioiiisque compos,
lion inconsulto ea destruere, quae ut proferret natura
multa exigebanlur saecula, verum eadeiii potius parsimonia,
qua ipsa natura, mimera iUa paulatim coUecta
coiigestaquo caute ac provide consumere. lUud vero
nequaquain obtiiiet in Brasilia, cujus cultores nihil
aliud agunt, nisi ut silvis primaevis tlamiiia deletis solum
eo ipso male affectum incolaiit ; in qua re cum magna
utanlnr fesiinatioiie et securia, eflicitur, ut nobilissiiuae
arbores, quae per multos ainios a uatnra tacite
laboi-ante in altitudinem suiit evectae, nulla mora
ignluni \ i absuniaiitur atque ea, quae I'ecte sapieiiter-
(]U0 collocata pro liigentibus essent divitiis, paucis iuicrjectis
horis iumo flammaque abrepta evaiiescant
Hac data opportuuitate uou possumus quin de ratione
agros in Brasilia colendi laliora alTeramus, quippe quae
eo potissimum teiidat, ut silvarum primariarum eae partes,
quae respectu habito loci singulis coloiiis praecipue
videiitur esse accomniodatae culturae, ita apparentur,
lit cuncfa aliqua silva succisa lignisque combustis
telius Zea Maide, Gossypio, Coflea, Saccharo, Fabis,
Maniliot aliisque quae in tropicis regioiiibus excoluniur
plantis couseratur. Ad arbores caedeudas fere
acceduut iinitis imhribus, quod negotium aut servi nigritae
exercitant aut Indiani, sicubi par habetur, subeiint.
Propter ingeutem arborum magnitudinem atque
Ugni lirmitatem et densitatein saepe hand exiguus labor
est exantlandus ; iiec raro in una arbore caedenda
multi servi hehdomadem integram conficiinit. ímmo
ubi caudex inferior síellae instar distensus est, ut nimia
planities securi persecetur oporteat, lignarii terrae
insistere nequeunt, quapropler circa arborem extruere
'solent tabulatum 10 — 1 5 pedes elatum, quo insistunt
operae,. ut caudex caedalur, ubi in cylindri formam
abire incipit. Nec minus terra húmida, paludinosa vel
uebulis obtecta, quo minus procedat opus inipeditur.
Quum ilia silva longe abest ab iucolae domo aut quum
prima ibi colonia couditur, colonus operariis uecesse est
tenuia tuguria extruat in silvarum teiiebris, quae tamen
silva plane excisa rursus relinquuntur; nutrimeiita nisi
commeatu' e vicinitate uou possuut comparan. His rebus
omnibus aequum est saepius evenire, ut inauus ista
febribus, dyseuteria aliisve morbis corripiantur aut
coustituto siccae aetatis tempore nequeant prorsus silvam
extirpare; quod si aceidit, caudices iiouuulli inter
aliorum ruinam stantes remaueut, postea dilTicilius
dejicieudi et combureudi ; alibi quidem ut lignum
caedatur contiugit, uon ut fiamma comburatnr. Vento
enim mutato aut incideute imbre frequenter cohibeutur
flammae et plerique trunci igue uou tacti iu agris reliiiquuiitur,
qui postea iugrueute putredine aegrius ardescuut;
id quod utique pro magno censetur incommodo,
quia ingentibus truncis passim ine illic dispersis justa
colendi ratio pessuindatur. Veruni ubi res prosperrime
cessit, uiliilo magis eum agrum ¡[JiofaJ sibi comparavit
coloiius, qui pro prudenti ratione colendi potest existimari
satis idoiieus; potins ejusmodi solum minime apparet
plauuui, sed fere iuorclinatum, hic illic coJlibus vallibusque
discretum; radices ligueae truiicornm frequentes
illud perserpunt, ex quo arboruui partes infimae
plus minus in carbones nmtatae varie eminent. Interdum
conspicis iugentes etiam arbores, quae in tunudtu
rerum relietae nec nisi iu extrema parte igne tactae
iu multos auuos testantur vastatiouis genus asperum.
In aliis locis solum ciñere et carbone silvariun incendio
efficto nutritur, in aliis priore manet conditione.
In agris igitur eo modo satis perverse comparatis couserit
agricola plantas utdes, baud gnarus semper an
soli aequam coiiditiouem inveniant, nec respiciens au
solis benignos radios ventoruuique salubres vices recipiant
Cunde fruges nimia humiditate et putredine laborante,
nec curans ut fossis in vicinitate ductis humorem
salubrem apportet, nimiumve devehat. Ceteroquiu
quoniam solum ejusmodi per saecula plura
primitivam modo silvarum vegetationem proferre quasi
fuit assuefactum, utique est idoueum, quod planfarum
genus novum eique alienuui nutrimentis largioribus extruat,
quare ab initio tres quatuorve per aunos laeta
contiugit messis coleiitibus. Ubi vero ii succi coeperunt
inarcescere, qui plantis istis maxime deducuutur,
etiam messes evadunt magis exiguae atque colonus
solum cum pernicie innumerarum aiitiquissimae
aetatis arborum sibi concillatum reliuquit, alibi eandem
vastationem moliturus.
Ejusmodi loca silvis nudata atque deserta post
aliquot annos alia teguntur silvarum vegetatione, a
priore multum discrepante. Quae ibi arbores nascuiitur,
eae incremento utuntur celeriore et gi-aciliore
atque universae oiTerunt plaiitarum formationem diversissimarum,
, silvani caeduam (Caa - apoer/i, corrupte
Capoera), de qua jam supra p. XIII. XIV. fusius egimus.
Octo vel duodecim annis circumactls haec vegetatio abiit
iu densa virgulta, in quibus multae primariarum silvarum
iormae singulares desideraiitíir, praecipue genera ilia
iiobilia, quae tarde increscentia aut ligui densitate,
teuuitate, gravitate aut pulchro ejus colore excelluut.
Hand raro ad has silvas liuiniliores revertitur colonus,
quas iiieiuite aetate sicca extirpât flaumiis, ut deiiuo
ibi plantas suas disseminet. Hac in re persaepe iiitelliget
solum istiusiuodi uon longiori culturae posse iuservire,
messibus inox dimiiiutis, quae, etiainsi multo
siut quam in Europa uberiores, uon videntur taiiieii
recompensare sunitum et Studium multoruin servorum
au iis collocauduin. linde lit, ut tales plaiitatioues jam
altero saepe anno reliiiquautnr; iterum tunc redit Capoera,
quae a priore etiam differt, et certo tempore
colitiu' atque deseritur.
Iu soli aut foecuudia aut sterilitate est positum,
transeatne ipsum prius au serius iterum iu virgulta
•silvestria, ut delude paulatim validier vegetatio accrescat
uemprum. Omnhio autem regiones mari affines
prius constat effiugere vegetationem secuudariam, quam
quae lu mediis terris sitae sunt, cujus rei causa cum
videatur esse solum validius argillaceuin e gi-auite ortmn
et gneisso dissolutis, tum praecipue aeris humor
muho uberior, auctus uhnirum vaporibus ex aequore
esceudentibus, quo accedit fontimn in illis montaiiis aut
certe clivosis tractibus largior numerus. In iuterioribus
partibus, ubi terra magis magisque effertur, omnino
jniiius viget arborum incrementum atque ampli
silvarum primaevarum tractus fere solum iu viciuia
iuveiiiuutur fluviorum. Uude tibi ad altos campos Minarum
Goyaz et Matto Grosso progresso rarae modo
offeruntur silvae, potius fruticeta (CaruscoJ et arva.
Hie igitur arbores jam natura infirmiores, ubi primum
homiiium sunt manibus extiiictae, leutius tardiusque
redintegrari nou est quod mulluui mireris. Sequitur
ergo, ut ratio agriculturae Brasiliauae, quam ex üs
quae dicta sunt r apparet iu silvarum, non uti apud nos
in agi-orum, constare rotatioue, pro locorimi diversitate
diverso temporis spatio perficiat rotationeni oporteat.
Nam dura alibi agricola QVuzendeiroJ compluries per
vitam ad eundem locum polest se ooiiferre, est ubi
semel modo queat dcbeatque filio trausdere Capoeram
restitueudam. Illae rotatlonis periodi a sex aniiis
ad triginla pluresve disceduiit. Sicubi agricola iu
amitos annos uullam silvae expectare potest juvenilem
vegetationem atque igitur solum plane censet exhaustiun,
tantum abest ut id slercorando allevet, ut omnino
in colendi agros modo ratioueque ñeque aratrum adhibeatur
ñeque stercoratio sit lu usu. Pecorum enim cura
iu bis ipsis silvarum ubertate iusignibus locis est perquam
exigua atque aratrum et coloni reformidant et
servi nigritae, qui usum aratri atque quo modo jumenta
hoc utili instrumento inserviaut homini ne minime
quidem coguoverunt. Id vero cum misera cohaeret
conditione, qua iu Lusitania ipsa haesitat agricultura.
Ibi enim aeque, atque iu Brasilia rectam agriculturam
jure dixeris inde ab A. HEBRIÌRA, spectatissimo
agricultui-ae iu Iberia auctore, nUiilo profecisse,
immo in quibusdam rebus recessisse in deterius. Valent
ibi etiam nunc iUa medii aevi cogitata de elementorum
temperameutis, ut persaepe iu Brasilia audias, aerem
quidem illic esse calido temperamenío , verum eo frigidiore
terrain, unde plantis uou longius per tcjiipus
continuum possit suppeditare nutrimeutum neque
vero etiam ulla arte humana solum illud nativa hac
posse liberari inertia. Btenim quum in iis Europae
imperils, quae summa agrorum praecellunt et optima
cultura, dictum Illud „knowledge is power" cognilio
est potentia, fere ubivis videamus probatum ibique
rusticum vi et scientia adigere quasi glebas ad largas
messes profereudas, Brasiliae cultores freti uti amplitudine
agrorum ita soli ubertate ea tantum modo, quae
maxime sunt necessaria, coniparaiit, caque fere iu soli
natnra diguosceuda et cui Illud maxime couveniat culturae
versautur. Discernitur ilí«ssfí/ííí terra ophna, nigra,
tenuis, subpiiiguis, satis humoris complectens et Saldo,
solum firmum, lentuin ferreo oxyde plus minus subrubrum
argillaceuin; porro Apicù, quodsolent vocarelitorum
iucolae lutum illud tenue, motibus maris ad litus evomitum
quasi et depositum, colorís albescentis, quod
cum ad alia tum ad formulas est peridoneum, in quas
sacchara infunduntur. Tum dignoscitur solum siccum,
arenosum, leve (AreiscoJ, utpote quod minus faveat
cultui-ae. Delude differuiit loca quae vocantur Vargems
seu Varzeas, quae plerumque pingue subiiigruiii
argillaceum solum arena mixtum contineut, Tabuleiros^
quae sunt colonis regiones siccae, editae,
gramine aut passim arboribus tectae, denique diversa
genera agrorum vel potius loca purgata CRofasJ, quae
modo combustis silvis primaevis aut Capoeira, modo
Catingas aut Capóes extitere. Quoniam experlentia fere
docuit, ubi variae fruges optime procedant, agricola
omni seposita scieutia et indagatione Iradita sequitur
praecepta; utl cognitum habet, Massapé perbene iiiservire
Saccharo colendo, quod Ibi laete puilulat et plures
per auuos couservatur, quum hoc solum speclebus
Manihot aliisque tuberiferis plantis, uti Dioscoreae,
Batatae huniidius sit, uude facUe putrescant; porro
Zeani Malda magIs quamOryzaiu, quae húmido etleviore
iudiget, amare grave; tales quidem opiniones satis
sunt inter Braslllanos difFusae , at scientia iu agris
colendis et docta quaedam ratio propemoduni est terra
incognita.
Hac vero cultura, quae in silvis versatur cousumeudis,
spoute apparet uon solum extinguí silvarum
genera nobilia, verum etiam tellurem omnino hac violentia,
quae adeo allena est a plantarum natura, quam maxime
privarl fertilitate. Nam si in campis partes jam
exsiccatae plantarum herbacearum absumuntur igne,
illud non ita est pernlciosum, utl Iu illls regionibus, in
qnlbus plurium anuorum ligua sunt consumenda. Silvis
saepe denuo reclsis telius magis magisque hebescit.
Sunt quaedam regiones, maxime in orientali parte proviiiciae
Miiiarum, ubi silvis eo modo extirpatis et tali
insana coleudi terram ratione adhibita singulare aliquod
effectum est. Id quod primus nobis indicavit S.
HILARIUS, libi enim solum cultura marcldum non dat