X X I I ! T A B U L A E PHYSIOGNOIMICAE EXPLICATAE. X X I V XXV TABULAE PHYSIOGNOMICAE EXPLICATAE. XXVI
luis imagliiem veluslissimarum illarum arboruni, quas
quondam adspexi ad iliimeii Amazonuiii. Hodie quoque,
poslquam multi anni praelerierwit, adspectu ijlorum grandis
aevi giganlum eodem modo me seutio perculsum,
atque vuUu iugeutis alicujus hominis; hodie quoque nie
alloquunlur animumque implent pio quodaiu limore, hodie
quoque in pectore excitant tacitam illam admirationem,
qua tum tenehalur animus. Haecce aduiiratio similis
est amni Iato profundoquo, ejus fluctus sunt mentis
Iiumanae cogitata, sunt pectoris sensus non omnes euuntiaudi
verljis; quae cogitata ipsa et sensus perducunt
mortalium auimos in aeteruum illud et infinitum uuminis
summi iniperium, ad quod non nisi cum sancta piaque
peuetramus reverejitia. Hoc est illud iavjuáíav, quod
PLATO dicit iuitium esse pliilosophiaequodque ego
dixerim etiam ejus esse extremum. An forte audax illud
mentis tentameu serutandi, quid sit sunuiium et absolulum,
quinam mundi fuies, qua raticue regatur a Deo,
unde sit orta materia, quid bonum ac malum quoque
modo iuvaserit genus humanuni — plura proficere atque
validius esse credideris, quam timorem ilium reverentiae
plenum et sanctam Ulani admirautis animi divinationeni?
Haec nos captos tenet non in arguta quadam
laeditatione, sed in pio conceptu, tum quum ánimos
patefacinms ilii ipsi et ingenti omnium rerum appulsui,
(piotquot Deus extra nos coliocavit atque haud dubie eo
Consilio, ut alloquio tangaut meutem animumque perstringant
hominum per ignea diviuae aurae flamina, illius aurae,
quae ubique régnât, creat, anget, quae, ubicunque
qnis olïert aurem, sonora voce auditur] Hujus philosophiae
me quidem esse sectatorem et libere confiteor
et audeo liicce enuiitiare ; etenim postquam veruni cognoscere
et res divinas altius penetrare diu studui
atque ea, quae solet esse probi juveiiis industria, in
siccLs rupibiis vel arenosis meditatioiiis syrtibus haesi;
impulsus vero ab interno quodam impetu, qui non ex sola
mente, sed ex euncta animi mei indole oriuudus inprimis
nutriebatur atque iuteudebatur — ab hoc impetu, quasi
a Dei, quae in me insita est, conscientia, deductus sum
ad illam Platonis admiratioueui atque ex Iioc limpido
fonte sitiens pectus hausit dulce levamen et validara
animi remissionem.
Noli rairari, aniice lector, quod ejusmodi verba
liicce iiivenias ncque indigueris, quippe cui non nisi
raro sit licitum certos investigandi limites transgredí
ac tecum de iis agere rebu.s, quae nos reddunt tranquillos
eorroborantque pectus et in magna hujus Orbis
fragilitate et miseria fere solae hominibus possuut dare
solatium.
Die quarto mensis Octobris anno 1819 cum SPIXIO
meo itineris socio et compluribus Indianis comitantibus
egressus sum e Villa Nova de Eaiuha ad fluvii Ama-
'/.oiuim ripam australem sita, quam vulgo uominant
*) err. Tlieaet. p. 155 D.; /laAa yap piAocrotpou Tovro
TÓ rráSof TO oij yap a'AA^ àpxò fiAoaotpia!
^ avrj), et Aristotclis Metapli. 1, 2: Sid iò Saufiáííiv
ol av5pa}IIOT Kai vùv Hal TO IRPIIROI' •ijp^ai^o
tptXoaotpiiv.
Topinambarana, versus meridiem, ut in silvis primaevis
vagantes herbas colligerenius. Primo parva lintre
per canales profundos, qui propria vegetatione silvae
Ygapò (silvae inundatae) coronati suut, vectis patefacienda
nobis erat via per labyi-iuthum liumilium virgultomm
et arborum funibus apiiyliis coiuiexarum, quae
liasce conficiiuit silvulas. Ab initio se oíferebant variae
arbusculae Licaniae^ WaUeniae laxiflorae, Cyhianlid
fenduUßm'ae, Euífemae egensis et aliae ejusdem generis
species foliis parvis extructae, Nectmidrae canescentis,
Ammae tenuißorae et foetidae, Duguetine
Spixianae, Gudmjae gemmißorae, Pliellocarpi Amuznmim,
Drepmmcarpi floridi et Crislae castrensis,
llecastapIigUi Monetariae, variae Ingae species , Uicis
Macucii, Blukeae quin^umervis, Gustaviae augustae,
Sagoneue palustris etc. In pluribus locis iiiveiiimus
sarmenta densa, validis aculéis armata illius
Smilacis, cujus radices constat venire nomine Salsaparilhae
lisbonensis, inter quae arbor Cacao (Theobroma
Cacao) dilTudit ramos föliis directis praeditos;
liane superávit Bornia^ Mwiguba, de cujus rainis ilio
ipso tempore uiaguae et oblongae dependebant capsulae.
(Haec vegetationis forma lectori benevolo apparebit
maxiniam partem in tabula I). Illa auLem ripae silva
non nisl ab Ifgdrochoeris Capibara et niagnis CrocodiUs
nigris videtur amata, quorum illi nobis adpropinquantibus
pavidi recessere in ripae virgulta, Iiaec
vero dira amphibia intrepida et vasto rictu anlielantia
circiminatabant et eo tristiora reddebant atque liorrldiora
haec deserta, ubi animus continuo metum inter
et cupiditatem vacillai. In Iiis canalibus postquam fere
duo milia passuum ab amni ipso eramus remoti, iis languidioribus
ad terrain ascendimus in silva, quae toto
habitu ab autecedentibus diseessit. Indiani clamabant:
„Aique Caà-etè," „haec est vera silva, primitiva."^ Erat
hie gravis quaedani obscuritas ac frigus salubre, quum
iugeutis ambitus arbores uec nisi jam altissimae comáruin
coronas distendeutes ita essent inter se arete deiiseque
contextae, ut soli rarus pateret aditus. lu primis
vero videbatur mirum, quod hic humiliores ligui
inferioris arbores fere plane desiderabantur atque solum
paene omni graminum herbarumque carebat tegumento.
Líos gigantes perspicue apparebat tamquam invidos
non alii praebere locum vitamque vegetatioui,
quum fastigiis altissimis fere ad centum pedes iii aerem
dilTusis detraherent plantis aetata formaque minoribus
luceni ad vitam illis et vigorem necessariam. Aliquantum
deinde in interiores terrae partes progressi tandem
ad illas penetravimus arbores, quas tibi, lector benigne,
in Iiac tabula proposuimus. Ilicce videbar intrare templiini
magnificmu, non illud extructum hominum opera,
sed quod magnus naturae auctor, quod Deus ipse confecisset,
ut spectantium pectora sancto impleret concuteretque
praesentis numinis liorrore. Quo solet aninms commoveri
sensu pio ac divinanti, ubi in quiete solitudineque
noctis verto oculos in coeli immensani profuiiditatem
et slderum copiam non numerandam, eodem sum
affectus in sublimi hoc nemoris delubro, cujus quasi
validissimae coluinnae tres eminebant caudices, quales
equidem non nnquam antea crani conspicatus. Viva
potius vldebautur saxa, quam arbores ; nam per magnam
caudicis superficiem nudae foliisque carentes tantum
reinotae a solo distendunt braclua frondibus coronata,
ut foliorum forma non jam posset bene dignosci. Ideo
non erat frondis caducae citoque praetereuntis ubertas,
quae et me et nos omnes admiratione implevit, sed
ingens moles ac copia firmae partis atque coiistantis,
vasta ligni diuiensio. De tali et tanta naturae magnitudine,
de hac auctoris potestate, de ista vi et coustantia,
quae singnlorum vitae est insita, ut per reniotissiiiia
durare possit tempora, nihil ñeque audivi unquani
iieque animo divinavi. Saepius jara mihi in uemoruni
solitudine iii meutem revocaveram dictum iUud
praeclari lirasihanorum oratoris : „aliquid amplius invenies
in silvis, quam iii libris;" saepe mecum cogitaveram,
non esse in silva aliqua ullam arborem sive
humilem ac modestara sive altara ac siiperbam, quae
nos iiou impelleret ad sublimes animi agitationes. Omiiis
arbor est liber, orane folium doctrina, oraiiis flos eruditio,
oraiiis fructus spes, omne semen largus fructus.
His fere agitatus sum seutentiis, quum magiiilìca illa
conspexi nemora; potissimuni vero arbores istae, quarum
ambitu plurium milium iudicabatur actas annorum,
commonebant temporis ejusque spatii infiniti atque vitae
omnes aetates implentis omnesque metientis periodos.
Tres illae arbores gigauteae mihi uiiius ejusdemque
vldebautur esse speciei. Caudicum pars ima in
ingentes erat extensa tumores, qui haud dubie antea
radices horizontales jara, id quod fere plus minusve
in omnibus solet esse graudaevis arboribus, ad altitudinem
viginti pedum assurgeb'ant, ita quidem, ut caudex
iu liac demum celsitate formam cylindri prae se
ferret. In solo ipso ligni fundamentnra trim planum tura
convexum adeo sese extenderat, ut per spatiiim satis
ampluni terra haud amplius appareret et iu area te
stare iiou aeque contabulata putares. Hae radicum
partes in quibusdara locis e diversis caudicibus cougressae
quasi coaluerant. Area celsissimam cingeus
arborem, quae hoc modo liguoruni tegumine vestita
erat, plus ceutnm quindecim pedes in circuitu comprehendebat
; ilia autera non circuii figurara prorsus aequabat,
sed in una parte caudioi erat propior quam iu
altera. In caudicis parte paulo ahiori tumores, qui
antea eraut radioes, adeo exibant, ut inter ipsos manerent
sinus octo pedum ad duodecini. Quum novem
qui nobiscum eraut jubereraus Indianos arborem uhiis
complecti, illi non sulEciebaut, sed quindecim homines
ut hoc fieret fuissent necessarii. Caudicis ambitus hic
fere octoginta quatuor pedes, et altior, ubi forma est
cylindrica, sGxagiiita assec[uitiir, diameter vero circa
pedes undevigiuti vel 2736 líneas, semidiameter 1368
lineas parisienses.
Jam vero prima quaestio, ad quam solveiidam vastis
arboriim dimensionibus compellimur, est illa: quot
amies fere agat ejusmodi arbor? Hoc ut certo exploremus,
mia modo patet via, muneraiidi annui incre-
Tab. pliysiogu.
menti círculos; sed quum illud a nobis sit alìenum, acquiescere
necesse est in commiuii nec ea ob liane ipsani
causam certa computandi ratione. Nam etiamsi exploratae
essent et constitutae dimensiones, quas arbor unius
speciei eodem temporis spatio ac pari conditione externa
est assecuta, tamen inde nihil, quod absolutum asset et
verum, posset colligi, quoniam Iiis quoque rationibus non
eandem esse animi incrementi circulorum crassitatem
patefactum est, Iiiterduni enim conspiciuntur arbores,
quae quamquam proxime sibí adstant et eodem circulorum
numero parem prae se ferunt aetatein, tamen
caudicis ambitu dimidia parie et ¡)Ius sunt dlversae,
quatenus una terrae nutrimento et lucís aerisque aditu
altera magis erat adjuta. Eodem modo lias tres quoque
juxta positas arbores pares putaverlm fuisse aeíaíe, quamvis
diversa essent dimensione. Ñeque magis, si partis
ex imo nobisque patenti caudice aut potius ex colJo
radiéis discissae longítudinem dimensi circuios ánimos,
qni ill illa apparuissent, numerassemus, explorari quíilquam
potuisset. Etením in Iiac ima parte circuii annui,
quia caudicis basis haud ita justo modo solet sese
distendere, non sunt valde perspicui saepeque admodum
inaequales et oinniiio aiigustiores et arctiores, quani
iu parte caudicis cylindrica. Quodsi horum couditionein
ad onuieni caudicis crassitatem referremus, nimia
inde conflceretur senectus, quum eorum latitude hic vix
»/i Im. paris. major esset censenda. Praeterea caudicis
circuios ánimos constat ea aetate assequi sumraam latitudineiu,
qua arbor accedit ad pubertatein, i. e. ea periodo,
qua iu omnibus ramis et surculis flores profert ac fructus
ideoque validissimo impiota est turgore vitali. Aetate procedente
circulorum minuitur latitudo, id quod cum incremento
pro ratione debiliori et minori ligni creatione, tum
aucto mutuo pondere efilcitur, quod apparet esse vehementius,
quum intimi iidemque vetustissimi circuii adeo
obduruere ac cellulas substantia cellulosa ita complevere^
ut receiitium cellularum pondere non amplius queant comprimi
ideoque has quoque niajori quadam vi retro cogant.
Denique iii hac re non est iiegligendum, arbores tam
ùiuneiisae vetustatis plures quoque potuisse perdurare
periodos, quibus modo latieres addant circuios incrementi
modo angustiores. Ex his igitur elucebit, nos habere
non nisi numero circuíormu annui hicremeiiti perspecto
certam rationem, arbormn, de quibus dicimus, coustituendi
aetatem, praeterquam quod circulorum latitudines,
quas diversae illius regionis oflferunt arbores, inter se
comparenius indeque aetatem definiamus. Jam quum
detexerim, aniiuos circuios inter 1 lineara. Vi lin., '/j
lin., V4 lin. variare, coUigere possimns, arboris corpus
ligneuin quotannis (i. e. anno comparato cum anno)
y2 lin. par. auctmii esse, et quum semidiameter ~ 1368
lin. constitutus sit, inde aetas 2736 annorum evadat. Qui
calculus .si probabilis videretur, aequalis esset haec arbor
Homeri aetati et Pythagora fiorente (584 a. Chr. n.) jam
egisset annum 332. Sin vero circuios annui incrementi uno
cum altero celiato V3 lin. crassos esse statueremus annos
haberenius 2052, si vero '/z, illieo senectutis augmentum
duplicatura evaderei, annorum higeiis numeras 4104.