XIX TABW.AR l'IlYSIOGNOMlGAE EXPLICATAE. XX
Mdüslnmaceac coiii|)Iiires, versicolorum nonim splendore
coiis¡)iciiac, e MícroUríae, Camfjc.fscfhsiae, Lasùanìrae,
MarceUae gencribiis. Porro iiiei)ior.iiidum
est genus Cdinarnefie, quod in liis uiodo et assimilìliiis
locis adliucduin invenlum est Aiiimaiium viatori
hand raro obviani veiiiuut parvi Dasypodes et greges
parvoriiiii PsUincorjim neqiie seiiiel terretur angui in
via jacente e tristi genere Bothropls.
Donnis ooloiioruiii siiigiUac, qui in Iilsce caiiipis
passim habitant, quaruiaque unam hie deiineavinms,
, Mnit humiles casao, satis illae iiiagjiae ad ea, quae
vita solitaria rcquirit. Sunt isiae a sepíentríone ant a
caccia praeditae protecto (Varaiida), nee multa haheut
coiiclavia. Trans aulaiii, quae plerumque sepe Immili
sudiiuu aut plancaruiti terminatnrj est horreum apertum,
qiiod adhibetur pro culina. Si qui adsunt servi, illi
jiabilaut aut in ipsa domo, aut in casa, quae ad culinaiu
adsl rucia est. Ea pars gregis, quae prope ad domiciliuni
nutritiir nec in apertis stabulis coacta noctes
Iransigit, adliibetur ad trahendmn, equiianduni, niulgendniii,
ideoque ouinia praebet, quae ad vilani ruslicain
niaxime sunt necessaria. Agricultura boruiu colonorum
maxime cernitur in silvuHs sejunctis CCaa-apoam],
in quibus caesis ac combustis Zea, P/iaseolì, Ma?iihot
udUssima et Aypi, Gossypmm et Coffeae aliquantuni
seruntur. Novissimis temporibus pauci coloin",
per montosos campos dispersi, herbae Theae chinensis
cullurae operam dare incipinnt. Ad doniicilium baud
raro conspicítur hortulus plantis liortensibus consitus
nec usquam piantarium Musae sapientum aut Mtisae
paradmacae desideratur. Maximae horuiii colonorum
divitiae sunt boves atque equi. Jam in liac era longissime
patet bovum vaccarumque cura, luide fit, ut
campi S. Paidi noininentur Campos de Vaccaria, quod
dictum eo saepius auditur, quo magis ad meridiem penetrasti,
ubi constat priusquam ad Jirasiliae fines perveneris,
evannisse panlatiai signa vegeíationis tropicae
onniemque laborem, nisi quod agri uilsere colantur,
imponi in pecoribus alendis.
Kestat, ut paucis plantas nominem, quae lectori
l)enevolo in tabula nostra oiFeruntur. ilabes in parte
antica ad sin is tram Callupisma perfolUilum, Gomp/
iiam (loribundam, Paspali/m conjugatum et canesceviem,
in media tabula Puspnlum eminentem et erian-
I ¡mm et Opimi ine fruì i c em, in parte d ex tra Paspalum
erianIhum et Gomphrenani officinalem. Palma, quae
in fundo emicat ad sinistram, est Acrocomia sclerocarpa.
VIII. SILVA PRIMAEVA VIAM PUBLICAM OBU.MBnANS,
iNTEft JACAREHY ET ALDEA DA KSC.VDA, PílOV. S. PAÜLL
In via ab Jacareby, quae urbs parva sita est ad
Paraiba fluvium, meridiem versus ad caput provinciae
S. Pauli, mox recedis ex regno iiujus pulcbri fluiiiinis,
imde inlres regnum Ticte, qui undas fuscas Cocyto similes
eurouoluni adducit magnis fluviis Parana ct Paraguay.
Tn universum quamquam eadem est bujns plagae indoles,
atque ejus, quae magis ad septeutrionem vcrgit.
tameu plnrcs quam expectas Inveniuniur sllvnlae Capòes,
modo silvae al ti ores amiciunt colles montesque,
qui aninium illorum aquas sejungunt. Ejusmodi silva
primaeva lectori benevolo in bac tabula est oblata.
Habet ilia nuiltas arbores et altitudine et senectute insignes,
quarum magnam partem trecento» ainios el ultra
11 a tain esse non abliorret a probabili tate. Gaudi cum ac
frondis habitus persimilis est illius, quem jam designavimus
in silvis primitivis; quamquam mihi non illam
formarum varletatem atque frondis fiorumque elegantiaiu
videntur prae se ferre, qua silvae primitivae prope
Sebastianopolin adeo excellunt. Maxime hie desuut
largae istae formae fruticetorum et funinm, qui in illis
regionibus circa multos caudices, veluti scalae circa
malum, tcnsi apparent. Nec par est varielas in ligno
inferiore et plantis, quae inter illud accrescunt, herbaceis,
ita ut Filices modo eadem copia luxuriare atque
lascivia dixeris. Id quod uemini videbitur niirun},
qui cogitct, banc silvam jam extra capricorimm esse
sitam itaque extra illam regionem, in qua flora noii
solum magnitudine, copia, ubertale, verum etiam diversissima
eminet singularum fonnarum varietale. Solum
minus quam in illis iiemoribus scatet humo et saepe
prae se fert supra saxa pyropoecili sclilstosi stratum
luti gravissimi, subrubri, quod crassitateni sex vel octo
aut plurimu pedum ostendlt.
Hac oblata opportunitate liceat adjicere, me non
hie solum, verum in nmltis quoque aliis silvis, quae
inter aequatorem sitae sunt et circulum capricorni, reperisse,
tenuem illam iiigranique soli materiem, quae
¡minus borlulana solet nominari, quaeque e plantis bestiisque
putrescenti bus solet generari, in universum
longe non lauta adesse copia, quanta pro frondis multitudine,
quae hie perpetuo decidit et arborum, quae hie
permagnae putrescunt volumine, possis expectare. lu
nonnullis quidem locis maximeque ibi, ubi magna saxa
protendunt, quae rimas elTiclunt et scissuras, vere saepius
illae inveniuntur humo tenuissima et fertili impletae,
sed multis aliis in locis desideratur humus ct vegetatio
ipso solo argillaceo provenit. Quod vero animadversum
est, pulcherrimam ac nobilissimam vegetatioiiem,
licet plane careat humo, tainen laete vigere
calore, luce, aqua faventibus, id quod in aliis quoque
intra tropas regiones, uti in imperio Mexicano, potest
videri, illud nos debet monere, ut in physiologia caute
de plantis alendis cogitemus ac judicemus. Omuino dixeriin,
humi copiam, quam per Brasiliae tropicae regiones
in reliquis soli generibns insit<am esse cognovi, vix
posse conferri cum magnitudine et senectute silvarum,
quae islic ilorent, primitivanun. Undc non videtur mihi
a vero ali ci unii, humi ibi progeni tae magnam pro ratione
partem pluvils tropicis deduci de montibus in rivos,
qui ncNCio an inde saepe ferant aquas fiisci colon
s , atque alteram partem humi ¡¡ropier magiiam vim
caloris tam celeriter dissolvi, ut non amplius nigra ilia
carbonis plena massa relinquatur, cui in noslris quidem
regiojiibiis soli adtribnimus fertililatem. Quae si non
ila se haberent, non possennis non in densissimis mile
XXÏ TABULAE PIIYSIOGNOMICAE EXPLICATAE. XXli
annorum silvis humum dcprehendere plures orgyias profundam,
quum tenue modo soli stratum eíTiciaí. Denique
ex ilia re colligam, regiones non multas, quae
humi strato admodum valido excellunt complures
Belgii plagae), eam accepisse potius, massis quibusdam
mineralibus discretis, aut magnis antiquitatis mutalionibus,
uti congerie post diluvium, quam deleta aliqua
priore vegetatione.
Jam vero ab hac digressione redibo ad descriptionera
silvae hujus primitivae accuratiorem. Ubi arbores
nou ita sese compouunt et ramorura brachia exteiidunt,
ut supra evadati deiisum frondis umbraculum et
soli, qui alias nou nisi parce pénétrât per spissam foliorum
copiam, frequens datus sit aditus, ibi argillae
stratum exsiccaudo discinditur; et simul ac pluviae tropicae
magno ímpetu per rimosa ruunt, solum divulsum
diluitur, unde baud raro accidit, ut singulae arbores
ill terrena parte directo secta, columnae simili, videantur
insistere. Cui botanico tempus esset et opportunitas
haec loca profunda accurate perscrutandi, is baud
dubie museum aliquem rarum et adbuc ignotum museum
hepaticum detegeret. Verum cuui nobis non esset licitum,
ut diutius versaremur iu grato horum nemorum
frigore, non nisi majores planlarum formas accuratius
paulo potuimus contemplan. Quae arbor in media slat
pictura in sejuucto, de quo diximus, argillae strato,
est Guatteria ferruginea, cujus folia magna imilt-uiu
diíFunduut umbrae et, si juvenilia a sole illustrantur,
propter ferrugineum tomenlum auri instar lucent. Magis
ad dextram in parte postica est Lecylitis fusco cortice
vestita et e loco longiuquiore cavatur nemus variis gracilibusque
et celsis arboribus ita, ut spissam eificiat frondis
porticum. In parte antica supra virum, qui de monte
equo vehitur, conspicis densam frondem Pomata apposiiifolii
et in altum niagis frondes pulchre pinnatas
unius ex maguificentíssñnis silvae arboribus, Moldenhaverae
pìrihmiàae, cujus flores aurei inter pluviae
tempora splendidissiinis silvae primitivae ornamentis
sunt adscribendi. Loiigius ad dextram ascendit caudex
veterrimus Fici longifoUae, quae jam celsissima extendit
demum ramorum brachia, contra in parte inferiore
multis parasitis, uti Anthurìo glauco, praebet domicilium.
Ante illam palma angustifolia liactris setosa
diiFundit froìidium coronam. In parte antica ipsa in
codem latere variae Filices saxa inter ac terrae ruinas
luxuriant. Prope species, quae noudum descripta
est, generis Phrynii dimittit folia magna et oblonga.
Thaha osteudit largam ilorum paniculam et densus
frulex Solenae buUosae Veil, explet aliud hujus partis
spaluun, quod ingentia folia multifida Anthurii digitati
relinquunt, quod declinai de trunco emortuo,
denso musco et parvis parasitis circumdato.
Jam si a dextra parte spectamus ad sinistram, occurnuit
nobis duo caudices graciles, quorum muís est
Mayna brasiUensis, alter Talauma ovata. Jam sequitnr
caudex vetustus Fwi doUariae, quae aßrasiliensibus
Gamelleira appeliatur, quod e ligno molli et tarnen
denso soient secare magua dolía. Caudex summus
arcto filicuin dependentium serlo est coronatus et infra
cinctus parasite fruticulo alius Fìci. Ad eum inclinât
se tenuis caudex Eugeniae Mikanianae. Rctrorsum
e s t ' c a u d e x e d u U a , cujus partem ínfimain complccluntur
flexus foUorum densi AUoplecli, pulcliris
lloribus puniceis ornati.
In parte antica conspicimus frondes late dispersas
Pier idos Plumierì; folia ampia Philodendri c or difolii,
Ingae arbuscidam, dense frondosam, íniúceniPlperis umhellaii
et Acantìmceam formosam, cujus florum splca
prismatica purpurae venustissiinae augetur colore perviridi
fruticis, lìigae communis, qui post cam sese
extendit
Haec autem sunt, quae de habitu Iiujus regionis
potuerunt explicari. Jam si paucis debeam exprimere,
quomodo conspicati istam silvam eamque pcrmigrantes
fuerimus commoli, baud iiegaverim rudem eam, tristem,
inbospitalem nobis apparuisse, veluti iu illa gravis
ferusque priorum incolarum etiam lune babitaret animus,
qui, oriundi e gente Caryôs vel Guarùs, hodie
armis colouoruin Christianoruni pariler atqne dira
variolarum siceraeque pesti liberae nalionis privati sunt
poteslate nec iiisi disjecta membra ac manca inter CJiristianos
morantur. Ita totae gentes umbrae instar perenni,
et quod de singulis egregie dicit Thcbanoium
vates: ri bé TIF; ti b' OIÍTÍJ; ßmä^ övap àvS-pijùTtot;, id
valet de magnis quoque populis: nullum eorum restât
vestigium, atque illorum Indorum ossa putrescentia jam
umbrosa silvae caligine obteguntur, quae, quantum vitalis
plaiitarum vis superet liominum fragilitatem, luculenter
testatur.
IX. AUDORES ANTIS CUniSTUM NATUM ENATAE,
IN SILVA JÜXTA FLUVIUM AMAZONUM.
Ut non putaverim ullum esse sana mente extructum
hominem, cui non acciderit inter hujus vitae limites, ut
sive fortuna sive consuetudine usuque inveniret alium
quendam mortalem, qui ipsum et ratione et oratione
adeo commoveret, ut sempiterna ejus imago infigereiur
pectori, ita simile quoddam potest evenire in rerum
natura mentis illiua experte; nam res aliqua, licet careat
lingua, sensu, mente, tameu nos potest percutere
tam vehementer tamque firmam in animo relinquere memoriam,
ut baud vehemenlius illud fieri soleat ab excelso
aliquo et sublimi hominis ingenio. Animus mortalium
ex sui ipsius conscientia, quasi e centro, emanaiis diffunditur
in quaslibet naturae partes atque, quae eum cingiuit
res et corpora, iis addit vocem, qua loquantur, et pectus,
quod pariter atque ipse vi cupiditatum, aut amoris aut odii
commoveatur — atque ita vox illa rerum veluti extema
ipsius imago in animum humanum reversa eum docet
erigitque, unde fit, ut quos sensus cogitataque homo
ipse de suo translulit in res extra se positas, ea iu
ipsius pectus régressa augeantur multis et amplientur,
veluti sententiae cogitationesque alterius, quas lingua
scriptove percipimus.
Haec animi cogitata, lector amice, tibi ut enuntiem
cogor interno quodam impetu, quum offeram oculis