Hofpitia, et Turni potius fe credidit armis.
115 Aequius huic Turnum fuerat fe opponere morti.
Si bellum finire manu, fi pellere Teucros
Apparat; his decuit mecum concurrere telis;
Vixet, cui vitam Deus aut fua dextra dediifet.
Nunc ite, et miferis fupponite civibus ignem.
i2oDixerat Aeneas. olii obitupuere filentes:
Converfique oculos inter fe atque ora tenebant.
Tum fenior, femperque odiis et crimine Drances
Infenfus juveni Turno, fic ore viciffim
Orfa refert: O fama ingens, ingentior armis,
125 V ir Trojane, quibus coelo te laudibus aequem?
Juftitiaene prius mirer, belline laborum?
Nos vero haec patriam grati referemus ad urbem;
Et te, fi qua viam dederit fortuna, Latino
Jungemus regi, quaerat libi fcedera Turnus.
130 Quin et fatales murorum attollere moles,
Saxaque fubveöare humeris Trojana juvabit.
Dixerat haec; unoque omnes eadem ore fremebant.
Bis fenos pepigere dies; et pace fequeftra
Per filvas Teucri, miftique impune Latini,
135 Erravere jugis. ferro fonat ida bipenni
Fraxinus: evertunt adas ad fiderà pinus:
Robora nec cuneis, et olentem fcindere cedrum,
Nec plauftris ceffant vedare gementibus ornos.
Et jam fama volans tanti praenuntia ludus,
i4oEvandrum, Evandrique domos, et moenia compiei;
Quae modo vidorem Latio Pallanta ferebat.
Arcades ad portas ruere, et de more vetufto
Funereas rapuere faces. lucet via longo
Ordine flammarnm, et late difcriminat agros.
i^ C o n t ra
145 Contra turba Phrygian veniens plangentia jungit
Agmina. quae poftquam matre-s fuccedere tedis
Viderunt, mceftam incendunt clamoribus urbem.
At non Evandrum potis eft vis ulla tenere:
Sed venit in medios, feretro Pallanta repollo (que,
i5oProcumbit fuper, atque haeret lacrymanfque gemenf-
Et via vix tandem voci laxata dolore eft;
Non haec, o Palla, dederas promiffa parenti,
Cautius ut faevo veiles te credere Marti.
Haud ignarus eram, quantum nova gloria in armis, _
155 Et praedulce decus primo certamine poffet.
Primitiae juvenis miferae, bellique propinqui
Dura rudimenta, et nulli exaudita Deorum
Vota precefque meael tuque, o fandiifima conjux,
Felix morte tua, ñeque in hunc fervala dolorem!
160 Contra ego vivendo vici mea fata, fuperftes
Reftarem ut genitor. Troum focia arma fecutum
Obruerent Rutuli telis: animam ipfe dediífem,
Atque haec pompa domum me, non Pallanta, referret.
Nec vos arguerim, Teucri, nec foedera, nec, quas
i65junximus hofpitio, dextras: fors illa fenedae
Debita erat noftrae. quod fi immatura manebat
Mors natum; caefis Volfcorum millibus ante,
Ducentem in Latium Teucros, cecidilfe juvabit.
Quin ego non alio digner te funere, Palla,
170 Quam pius Aeneas, et quam magni Phryges, et quam
Tyrrbenique duces, Tyrrhenum exercitus omnis.
Magna tropaea ferunt, quos dat tua dextera letho.
Tu quoque nunc llares immanis truncus in armis,
Effet par aetas, et idem fi robur ab annis,
175 Turne, fed infelix Teucros quid demorar armis?
B b b Vadite,