egreffum fuifiet, obtineret ?. Anne igitur inductio ex eo, quod aër calcina-
tione alteretur, metalla phlogifton evolvere, légitima ? Cæterum nullus
video, quo fundamento, calcinationis aërem, utpote nullis phlogifto ad-
fcriptis proprietatibus præditum, nec alendæ flammæ nec reducendis metal-
lorum oxydis aptum, lalutare potuerint phlogifticum.
Jam quod produftionem gas acidi carbonici, five aëris fie difti fix
i , ex aëre vitali & phlogifto attinet, exiftit inter ipfos Stahlianos con-
troverfia gravis, ni fallor, ex diverfo tentaminum hunc in finem inftituto-
rum effeftu exorta. • 'Demonftravit eximii Lavoifieri induftria, fluidum hoc-
aëriforme produci ex materia carbonacea, five carbonico, & ex bafi gas
oxygenii, lecum invicem combinatis, & caloris materia in ftatum aëreum
permanentem reduftis. Hanc fyrithefim in celebratiffimo opere fuo ( Traite
élémentaire de chimie Tom. I. pa«, ro g.) tanta cum evidentia evicit, ut,
palam fit, rationem conftantem regnare inter quantitatem carbonis combufti,
inter gas oxygenium decompofitum, & inter quantitatem produfti gas acidi
carbonici. Hanc etiam egregie confirmant pericula Cl. Gren ( Dijfert.
de geneji aéris fixi Üc. ) feopo, num aër fixus produttio aëris vitalis & phlo-
gifti fit, inftituta. Præeunte jam Cl. Cavendish, invenit celeberrimus hie
v ir , gas illud nec a combuftione phosphori, vel lulphuris, vel aëris in-
flammabilis, nec a decompofitione, ut ait, aëris nitrofi per refpirabilem,
nec tandem.a calcinatione metallorum produci, licet, ut ipfe fatetur, aër
refpirabilis in hifee proceffibus cum phlogifto uniatur. Et hoc ipfa expérimenta
docent, nullum phlogifton ingredi fynthefim aëris fixi. Quantmn-
vis Cl. Gren ex fuis experimentis longe aliam & noftræ directe oppofitam
conclufionem formaverit, videlicet, aërem fixum in proceffibus, ut a it,
phlogifticis non produci, fed evolvi ac educi, utpote in corporibus jamjam
jam effentialiter exiftentem , videmus nihilominus tarnen, fingula attentius
pervolventes experimenta, refte tantum illofum corporum ope obtentum
fuiile gas acidum carbonicum, quibus materiam carbonaceam ineffe, fuadent
experimenta, v. g. in illis cum candela cerea & prunis intra aërem vulgarem
& vitalem ardentibus. Hinc intelligitur, quare aër fixus e vegetabi-
lium & animalium fubftantiis, utpote materiam carbonaceam vehentibus ,
obtineatur vix non omnibus majore minoreve quantitate; porro, cur etiam
in proceffibus cum nonnullis metallis, materia carbonacea, quam plumba-
ginem mineralogi vocant, inquinatis , in confpeftum prodeat, uti in experimentis
cum ferro, zinco, magnefio &c. in quibus prsfentia plumbagi-
nis manifefte demonftrata eft. Sic videmus etiam rationem, cur aër, poft
calcinationem quorundam metallorum fuperftes, imo ipfe inflammabilis, decompofitione
aqua in tubis ferreis candentibus acquifituS, modo aërem fixum
vehat, modo deftituatur illo penitus; ut igitur hac ratione diffenfus
multorum chemicorum ficque etiam lites circa aëris fixi produclionem in
proceffibus, cum variis metallis inftitutis, optime componi poffint. Sic
omnino etiam aër fixus, quern Cl. Prieftley, calcinando ferrum in gas oxy-
jgenio; 111. Lavoilier ex mifcela ferri & oxydi hydrargiri rubri; Cl. Hermb-
ftaedt deftillando magnefium & ferrum, & alia vice iterum zincuin ferrurn-
que , aliique chemici in experimentis fins fe obtinuifle ajunt, minime con-
troverti poteft, licet alii, eadem experimenta repetendo, eundem effeftum
experti non fint. Ratio confiftit in materia carbonacea, qua metalla in
ufum tracla hie inquinabantur, illic vero carebant, proinde puriffima. Opus
ergo non eft, aërem fixum in rubigine ferri, & in carbonate calcareo, aut
inquinamentis vegetabilibus , (ergo materia carbonacea) quibus magnefium
fcateret, quasrere.