Facile unumquemque mecum perfpeélurum confido, quam'lvana
fuerint, ab ipfo Stahlio ad aureum quafi chemiæ ævum Lavoiferianum usque,
omnia omnium chemicorum molimina ad præfentiam phlogifti demon-
ftran dam, Hypothefi addifti, hypothefi obcæcati atque ex hypothefi phæ-
ncmena naturæ explicantes, alias his adfignarunt caufas, pofterisque tra-
diderunt, quam quæ veræ effent. Si vel folas variabiles illas & incon-
ftantes explicationes de calcium metallicarum reduftione, præcife fibi op-
pofitas & contradicentes, fpeftes; vel ipium fi phlogifton, ex omnis generis
iubilantus conflatum, vix fane cum ullo corporum genere comparan-
dum, paradoxum, verumque monftrum chemicum protheiforme, confide-
res : candide fateri cogemur , doftrinam Stahlianam non tantum nil pro-
fuiffe chemiæ, fed potius multum nocuiffe, obvelando phænomena chemi-
ca, intimius inveftiganda, nube quafi phlogiftica. Et ficubi, certe hic
nubem loco Junoms amplexi funt chemici. Mirari igitur definemus , ple-
rosque illuftres artis chemicæ magiftros principia huic inflammabili jam va-
ledixiffe in integrum. Nec juvat amplius afierttim illorum, qui perhibent,
multa phænomena aptius aliter explicari non poffe, quam fi principium taie
inflammabile pro caufa affumatur, ejusdemque principii præientiam ex effe-
ôibus elucere. Ævum enim noftrum, fingula ad feveriorem trutinam di-
ligentius quam olim revocans, non facile fublcribit opinioni cuicunque fola
ex hac caufa, quod generaliter recepta fit. Eft enim corporis ali cujus exl-
fientia prius demonftranda, antequam illud tanquam infequentium effeéhiui»
caufa llabiliri poflit.. Hinc jufla petitio demonflrandi propofiti principii ia-
flammabilis præfentiam. Inde etiam Phlogiflologorum in demonftrando ih-
lo principio tam impenfus labor ,, tantaque in experiments diligentia»
. Voe-
Verum an recentiores phlogiftologi felicius procedunt, dum verum
Stahlii principium phlogifticum, in gas inflammabili tanquam ante oculos
pofitum, prædicant ? Errant valdopere, dum aërem inflaminabilem vel il-
lius radicem metallis vel carbonibus effentialiter inefle inde concludunt,
quod vi ignis iftis nonnunquam mediantibus fubftantiis producitur, Nonne
aliunde originem trahere poteft ? Oftendimus enim , ilium gigni, dum aqua,
metalla humeftans, decomponitur , illiusque produ&ionem ceffare, fi hæc
confumta eft, inchoare autem iterum, fi modo quidquam aquæ aut métallo
aut carboni addatur. Si quid, certe hæc aquæ decompofitio ad eviden-
tiam usque plurimis indubiisque experiments probata eft. Iplemet Cl.
Prieftley (Crells chem. Annal. 1790. St. 9. pag. a35.) repetendo decom-
pofitionem aquæ, fcintillæ eleftricæ ope, a Clariffimis viris vanTrooswyk
& Deimann primum inftitutam, hæc non tantum confirmât, quin etiam observât,
aquam ipfiffimo calore refolvi in duo fluida aërea, in gas oxygenium
fcilicet & hydrogenium, quæ traftu temporis fponte iterum in priftinara
aquam, unde orta funt, condeniantur. Corruit igitur etiam, fimplici hac
obfervatione, objeftio Clariffimi Gren {Journal der Phyfik 1790. B. s.-
pag. 138-) videlicet partes conftitutivas utriusque fluidi aërei, decompa-
nendo aquam per fcintillam eleclricam, obtenti, ab ipfa materia eleâri-
ca originem trahere poffe. Confiât porro, metalla ficciflima, violentifli-
mo licet ignis gradui expofita, aut in vafis claufis aërem purum continen-
tibus combufta, nil ejusmodi principii inflammabilis aëriformis largiri. Si
quid igitur phlogiftici in metallis hæret , cur non evolvitur in utroque
cafu?
De aëre inflammabili, e carbonibus humidulis obtinendo, idem
tarnino valet. A d d o , aërem hune , fi vere pabulum, ut ajunt, ignis
' effet,