C A P. I V .
Differentia.
j . I. *T<urfas jam formatas fi quis pro-
X pius examinât,videbit easdem
in gcncre non differrc, fed omnes om*
nino unius ejusdemque effe generis, qua
in re multa demonftratione haud indige-
mus : hinc etiam omnes turfæ appellan-
tur,ac uni eidemque ufui generali,nem-
pe igni faciendo , inlerviuntj différant
Tero primario inter fe ratione majoris vel
minoris bonitatis, coloris, ponderis, car -
bonum , cinerum , methodi fodiendi,
aliarumque circumftantiarum , quas omnes
diverfitates externas, in quibuscun-
que regionibus varias, fingulariter 8c pro-
lixius hie enumerare, noftra non eft in-
tentio. Sic enim non in Diflertationtm,
fed in volumen emerfurum effet opus,
nec tamen ifte labor fcopo noftro mul-
tum lucis adferret, cum ilia disparitas
externa ipfi rei novam formam baud in*
duat -, plus enim aut minus fpeciem non
variât, quin una illius rite cognita ad a-
lias argumentari 8c decernere liceat.
§. If* Sic turfasjuxta plagas varias bo-
aitate nativa differrc, 8c quamlibet terrain
P H Y S I C A DE T Ü R F I S . f f
ram aîterius fubftantiæ, melioris vel vi-
lioris notæ, turfas proferre videmus : O-
ptima habetur, quae in Hollandia 8c Fri-
fla effoditur, præ ilia, quæ in Brabantia,
Flandria, Seelandia, Tra&u Uliraje&i*
no 8cc. reperitur. Sunt tamen in Gel-
dria, Clivia 8cc. quoque traétus , ubi
turfarum fubftantia Hollandicæ bonitate
parum vel nihil cedit.
§. III. Différant (i) itaque inter fe
D 5 tur«
(I1) Mirandum autem neufiquam eft, quod in fo-
lo perquani angufto, minusque amplo, variæ
multiplicesque Turffarum differentiae occurrant,
patet id ex fîmili venarum metallicarum ratione:
de quibus Cæfiuslib. i. de Miner, cap.7.
Seéï. 5. ita loquitur; „ Venarum profundarum
„ aîiquæ paffum unum funt latæ ; aliæ duos
'%, cubitos; quædam unum; nonnullæ pedem. “
Ënim vero fi hoc accidat circa mctalla, mirari
quis pon debet, fi fimile quid circa fos-
files has glebas animadvertatur, Deinde a prima
mundi origine in fodinis/ e quibus glebæ has
eruuntur, multiplex differentia, ratione diver-
farum partium contentarum acciderc poteft. Si-
quidem non tantum raifcclla variorum corpo-
rum foffilium materia in fodinis Turffarum 00
„ currit, fed etiam in ipfo ære, argento, auro,
aliisque metallis ramofa venofaque propago, varie
admodum diftinâa atque variegata deprehen-
ditur. Ut dicendum fit, hanc'differentiam aut
efle a prima mpndi creatione usque arceffen-
dara, aut fi poftea accident, provenire partim
a varia materiæ difpofitione, diverfimode influ-
Xum caufæ efficients admittentis; partim etiam