SAPINDUS TOURNEF.
Linn. Gen. Plant, (ed. 1754.) p . 474. n° 448. — Houtt. Nat. Hist. II. 2. p . 510. — Gaertn. de Fruct.
etSem. Plant. I. p . 341. tab. 70. — Juss. Gen. Plant, p . 247. — Sourer. Gen. Plant, p . 265.
n° 681. — Willd. Spec. Plant. II . p . 468. — Poir. in Lam. Ene. hot. F I. p . 662. — Lam.
Illustr. tab. 307.— Spr. Syst. Fey. I I p . 175. n° 1504 et Ejusd. Gen. Plant, p . 322. n° 1645. —
De Cand. Prodr. Syst. Feg. I. p . 6 0 7 Camb. in Mém. Mus. d’hist. Nat. X F I I I . p . 26 et in
Saint Hil. Flor. Bras. I. p . 589. tab. 81. — Wight et Arn. Prodr. Penins. Ind. Or. p . 110. —
Meisn. Plant. Gen. p . 53 et Comment, p . 38. 19. — Endl. Gen. Plant, p . 1070. n° 5610.
F lo res reguläres, rarius parum irreguläres. C alyx profunde quinque-rarius quadri-
partitus; fo lio lis biserialibus, imbricatis. Petala 5, rarissime 4? foliolis calycis alterna,
intus nuda v. supra basin squamulata. Discus completes, annularis, rarissime postice
paululum interruptus. Stamina 8-io, rarius 4-7, disco intus inserta. Filam enta subsequalia,
libera. Ovarium centrale, sessile, 3- rarius 2- v. 4- loculare. Ovula in loculis solitaria,
angulo centrali ad basin affixa, ascendentia. Stylus terminalis, simplex. Stigma obsolete
3- rarius 2- v. 4- lobum. Fructus baccatus, uni-, di-, rarius tri- v. quadri-coccus; coccis
subglobosis, indehiscentibus, monospermis. Semina exarillata, testa crassissima, osseä (*).
Em b ryi curyati y. recti cotyledones crassae, aut curvato-incumbentes aut rectse et verti-
cabter juxta positae. Radicula brevis, infera. — Arbores s.fru tices erecti, in zond torridd
totius orbis, rarius in temperatd crescentes; fo liis a ltem is, petiolatis, exstipulatis, pa ri-au t
interdum im pari-pinnatis; fo lio lis oppositis ülternisve, integerrim is; floribu s in racemis
axillaribus subfasciculatis, racemis scepe fo lio rum superiorum abortu in apice ramorum
paniculam efformantibus; fructibus in plerisque saponaceis et inedulibus, in aliis edulibus.
Hocce Genus, ubi plerarumque Specierum diligentiusinvestigate fuerint organa fructificationis fructnsque fabrica, ut
equidem censeo, in plura secernere necesse erit. Jam diversa fructuum natura quasi digito ostendere videtur in duas illud
Sectiones sive Genera esse dividendum. Nam qnum caro fructuum Sapindorum, quae proprie ita dicuntur, ob naturam ,
causticam cibo plane inutilis et vel manifesto noxia sit, bujus nullum in aliis est vestigium, quarum pericarpium succu-
lentum sapore grate dulci gaudet, itaque sine ulla noxa editur. Exemplum Sapindorum fructibus edulibus S. senegalensis
Pont, baberi potest. De hac jam Gdillemih et Pebbottbt in Fiord Senegambice, p . 118, haec retulerunt: « Arbor ista non
» eundem prae se babitum fert, quern Sapindus saponaria ceteracque Species antiquitus cognitie; similior est Euphoria
» Longanw (conf. Nephelium Long-yan), quae arbor in insulis Archipelagi Indici latissime est dispersa, etc. » Idem valet
de arbore Javae, quae typum Generis mei Aphaniw praebet, quod nomen a Graeco «p«»«, incertitudo, oriundum ei indidi,
quod animi pendebam, utrum earn Generi Sapindo, an Nephelio Libb. annnmerarem, quandoquidem praeter babitum, sicut
S. senegalensis a plerisque Sapindis diversum, insuper ovario vulgo di- rarius tricocco ad Nephelium accedere videretur,
scminibus vero exarillosis ab eo recederet. An Aphania montana aliusque frutex ex Guinea Nova nondum descriptus sed
maxime illi affinis cum S . senegalensi fabrica seminis prorsus congruant, nondum compertura babeo, si quidem fructus
maturi utriusque raibi adhuc sunt ignoti. At si ita sese res haberet, satis gravem ill am causam haberem, cur a ceteris
Sapindis embryo curvato et cotyledonibus curvato-incumbentibus sejungerentur, quum S. senegalensem Pont., nec non, ut
videtur, S . esculentum Camb. aliosque fructibus edulibus preeditos embryo recto et cofyledonibus sibi verticaliter juxta
positis instructas esse verisimillimum sit. Ita Genus Sapindus Libb. illas tantummodo complecteretur Species, quarum
pericarpium natura causlicä et simul saponacea gaudet, duas adeo Sectiones exhibens, floribus symmetricis s. regularibus
alteram, alteram disco interrupto minus magisve irregularibus. Ad alteram hanc Sectionem referendns S . Rarak De Cab«.,
fortasse etiam S .? deficiens Wight et Abb., nisi hie potius Erioglosso sit annumerandus, quod nonnisi e fructu decerni potest.
1 Fines leste seminis ct*n docarpii fructu;s dijudicare sæpe diflicillimnm est, itaque baud raro i:nter se pemralanitur. In coccis drupoefo
arak et S. Mukurosi, qilos exploravi, ca'vitas sarcocarpii carnosi obvestita est membranâ tenui , in angulo in Icimo, baud sccus atque
s Fpmiliæ Generibus piibescente, quod meâ quidem sententiâ endocarpium. Auctores vero partem a me tatlatn judicatam endoci
imant. Iloec ad reclnm rci intclligentiam >obiter dicta sint; .
1. SAPINDUS RARAK DE CAND. T ab. 167.
S. rhachi apterâ; foliolis 8- 12-v. multi-jugis oblongis acuminatis v. obtusiusculis basi
inæquali-angustatis membranaceis glabris; paniculâ terminali divaricatâ; petalorum
squamis rotundatis tomentoso-marginatis De Cand. Prodr. S y s t. F e g . I . p . 608. 19 . —
Spr. S y s t. F e g . II. p . 251. 17.
Sapindus saponaria (haudLiNN.!) Burm. Flor. In d .p . 91 (ex parte, nempe quod ad citatum Herb. Amb.
et arborem Rarak ex Javâ). — Lour. Flor. Cochinch, ed. Wield, p . 293.1 (excl. Tournef. In s t.).
— Horsf. in Ferhand. Batav. Genootsch. F II . N° 7.
Sapindus laurifolius (haud Va h l !) Ham il t . Trans. IV em. Soc. F I. p . 531.
Sapindus pinnatus Mill. Diet. N° 3?
Oostindische Zeepboom Houtt. Nat. Hist. II. 2. p . 344.
Saponaria s. Rarak Rumph. Herb. Amb. II . p . 134.
Rarak-boom Va l en t . Besch. Amb. p . 194.
Rarak v. Jarak v. Larak s. Lôrôk incolarum Javæ, cujus fructus boa larak vel boa làngit aut boa
tsaboün dicuntur.
Habit. Locis humilibus Archipelagi Indici, in Cochinchinâ ct fide annotationis Hispani Norobiu frequens in Philippinis, ubi
Alakaac vel Gogo appellatur, nisi his nominibus vernaculis aliam arborem ex Leguminosis cum eâ confundant.
Quippe Blabco V. Cl. in Fiord Filipinos p . 383 Adenantheram Gogo describit, cujus cortex vice saponis lavando
inservit atque illic Gogo appellatur, quum ex Glossario illi libro addito appareat, Gogo in Philippinis noraen
generieum esse Mimosae. Fructus in telâ cellulosâ laxà carnis, qua semina ossea circumdantur, materiem quandam
peculiarem gummosam viscidam cerinam pellucidam continent, odoris putidi dulcis et saporis amari.gutturalis, quæ
tam aquæ, quam spiritui v in i, o le o , alcalibus acidisque commiscetur ac virtu te optima saponis genera æquiparat.
Macerando eos aut cum aqua agitando multum gaz acidum carbonicum evolvitur adeoque spuma alba oritur, saponis
instar lavandis vestibus et pannis aliisque usibus peridonea. Itaque multum iis pro sapone utuntur indigenæ, et vel ad
capitis lotionem, qua pediculi necantur. Magna harum lotionum in pertinaci scabie et herpeticis morbis est efficacia
si nulla interiorum organorum perturbatione sanari possunt. Quin aquæ marinæ naturam illam saponariàm impertiunt,
quapropter navigantibus ad vestes lavandas et ob vile pretium imprimis sunt commendandi. Itaque in foris Javanorum
crebro vénales prostant magnaque eorum copia a Sinensibus exportatur. At cibo sunt inutiles et vel vertigines excitare
soient. Lignum vero, quamquam non durum, plurimi fit, ex quo Javani telorum vaginas parant : nonnunquam quasi
flammis est distinction. Conferantur etiam, quæ de hisce Sphoemlis saponariis ex Javâ aliisque regionibus habet de Jager
V. Cl. in literis ad Rduphiom nostrum a. d. 6 Julii 1683 datis, quælegüntur in Valertibi Indid literatd p. 396, ubi notât
esse Sphærulas ex Coromandeliâ (Sapindi laurifolii Vahl.) vix tam magnas, magis quoque nigricantes et rugosas quam
. Javanenses.
Descr. Truncus ad altitudinem 50-60 ped. exsurgens, non adeo crassus^ teres, strictus, cortice arete
adhærenti tenaci glabro lævi ochraceo obductus, cacumine dense folioso, in paucos ramos primarios
solutus. Ramidi teretes, flavo-virentes, striati, glabriusculi, inanes, in apicibus tomento denso brëvis-
sirao flavo-fuscescente vestiti. Folia alterna, Varie patentia, 1^ ped., pari-aut impari-pinnata,
duodecim pluribusve jugis, superiora breviora, 7-10-juga. Rhachis teretiuscula, superne angustissime
marginata, striata, pube rarâ minuta præcipue supra obsita, postice petiolum 2-4 poll. Iongum
exserens. Foliota subopposita aut alterna, brevissime petiolata, 3 -4 £ poll, longa (nova? stirpis
longiora), 1-14 poll, lata, oblonga, subfalcata, apice obtuse acuminata vel interdum obtusata, basi
inæquali-attenuata, exterioris lateris breviora etangustiora quam interioris, integerrima, membranacea,
glabra, supra læte viridia, nitidiuscula, subtus pallidiora, venis crebris teneris transversalibus
reliculato-anastomosantibus, nervo medio utrinque prominulo, subrubente. Panicula tèrminalis,
8-14 poll, longa, circumscriptione ovoideâ, erecta, ramosissima, multiflora, fulvo-velutina; rhachi
communi rigidâ, inferne teretiusculâ, superne sulcato-anguîatâ. Rami inferiores altérai, superiores
vagi magisque approximati, angulati, circiter pollicem vel dimidium pollicis supra basin in ramulos
1 - 1 | poil, longos apicem versus sensim decrescentes inque fasciculos paucifloros abeuntes divisi.
Flores polygamo-moqoici, in ramulis per fasciculos vagos breviter pedunculatos dispositi, 2 j lin.
ni. 24