noli ncgligunlur ab. indigcnis. Ut .a 4’âdrçaRbus inçrpiamus, Hap* virtutis* pqrquàm.' astringcnliset„ in
cliarrhocis chronicis àb alonîâ intestinomm, profectis1efficacissimæ’ sunt;’ réperiæ. Turn' parié peripherica
ligüosà caudiçis extus cinerascentis âut albescentis antüs rufèscentis propter'fawmmmj quod eâ çontinetur,
ut fila, quibus piscantür*, àliôsque funes aquæ obnoxios •'tßnadiöres reddant, uti soient. Ceterum caudex,
infius spongiosus et facile putréfactus-aut a tcrmitibus aliisque aiïimalculis cqrrosus., ad opus fabrilé inutilis
est, quamquam eoindigeriæ ad pôntpâ, àquæduçtus, stabula armenfcorüm, carcetes, aïiaque utuntur, âût
in foco comburant; Frondibus nondum evolûtis et in summovertice eompactis s. palmite (ombot, putjuk
aut hunrnt appellant) tam crudis quam coctisy' olgris instar, véscuntur indigenæyhæc eliam.aceto
condiuntur, atque illud Atjar ab Èuropoeis magni fit. E segmentis frondium novissimis albidis recentibus
canistra (ketupai) cotinectuntur, in quibus oryza coquitur, cui sapor inde-jucundior. Majoribus corbibus
(kiesa), quibus fructus atque alia opsonia ad forum portant, vetustiora inserviunt segmenta, quibus etiâm,
quamquam non durant, casas et navigia (praauw) contegunt, parietes tegetesque majores connectunt, cet.
Ex ariHis (belârakh) parantur cum resinâ faces (ôbor-dammar) et e costâ (liedie) firmâ eorum,
fasciôulatim eolligatà, rude quoddam scoparum (sapa liedie) genus. Nee non viridibus frondibus utunlur,
u t ludis publicis festivos arcus ex iis constituant, quos aliarum stirpium foliis'floribusque et vittis velisque
ex ornant. Rhachis eorum (pâpah s. palâpa) , licet rigidissima, intus spongiosa et cito emarcida ne sepibus
quidem-, quæ • nonnunquam ex eâ texuntur, est idonea. E basi frondium.amplexicauli latere ventrali in
reticulum magnum panniforme (tapis s. rumut) expansâ cribra rustica et sacculi fiunt, eâque fructus
immaturi eônteguntur, ut vespertiliones aliaque animalia arceantur.
Palma God, tam intime cum vita incolarum illius plagæ mundi conjunct», ut ubivisL fere circa domos
- ëbrum cultd reperiatur, baud adeo mirandum, si ipsâ culturà, varietate soli et diversâ coeli temperie magnas
passä est mutationes multasque Varietates exhibet. Jam diximus earn ex arenoso litore in interiores montes
regioùis trânsplantatam proceritate decrescere fructusque proferre minores, quod vel ei juxta mare in
nudig rupibus crescenti accidere solet. Nec non vetustissimæ arbores eximiæ proceritatis, ut jam Rumphius
animadvertit,,fructus gignunt parvos, graciles magisque atlenuatos. Hæc Kalâpa tinggie (tinggie É e. alta)
indigenaiMm, cujus putamen .oblongum, crassissimum, superficie vulgo inæquali, nullum nucleum
continens.- Varietates autem Cod nudferoe maxime magnitudine, formâ, colore et consistentiâ fructuum,
nônnullæ etiam totius arboris magnitudine differunt, ex quibus sunt , quæ fructibus propagari queant, ut
Species peculiares éxistimës. Insularum Philippinarum temperies Yarietatibus gigriendis imprimis videtur
idonea, in quibus hæc Palma, fide libri M. S. Noronha copiosissime crescit, « multasque illic » , u t ait
« exhibet Species, aliis Indiæ orientalis locis incognitas » ; id quod non minus e scriptis Camello in Raii
Hist, Plant. I I I. in App. p . 44 inteUigitur. In Java longe minor est Varietatum copia, quod solo minus
inæquali tribuendum videtur. Ecce catalogum Yarietatum maxime notarum e Philippinis, Moluccis et Javâ.
IN PHILIPPINIS HISCE NOMINIBUS INVENIUNTUR :
Adiavan (V ar.. mammillaris) . . .
Alangan ( V ar. Alangan) . . . . .
Bagan (Var. pruniformis) . . . . .
Balobi (Var. suavis).............. ... .
Bangci (Yar. aiistera) . . . . . . .
Bego (Var. Bego) . . . . .
Bonianum (Var. crassissima) . . .
B u ri (Var, B uri) .. . . ». : , .
Caligcqidb. / . . . . ; . . -. . / . .
Calimbahin (Var. Calimbahiny . .•
Carayhun (Yox/tenUissinyl). . . . .
fructu parvo, umbonato, caudice humili. Cocos marri-
milaris Blanc. F lo r. F ilip p , p . 722.
fructu parvo omnino eduli Noronh. M . S .
fructu uti Prunus, alexipharmaco Noronh. M . S .
fructu tenero, eduli, sicuti Aurantium Noronh. M . S .
fructu magno, ineduli, asperrimo Noronh. M . S .
fructu medioGii, eduli, sylvestri Noronh. M . S .
fructu; carne paucâ et putaminé primo crassissimo
Cam. i. c. 10:
fructu mediocri, eduli, sylvestri Noronh. M . S .
Cam. L e . 16.
fructu’ eduli, mediocri Noronh.'ÆT. S. Cam. l.c . 17.
fructii putaminé secundo tenuissimo Cam. l.c . 1 1 .
Caÿomamis 's. . Mamis .. ( Var;
saccharina)..................... . , .
Como (Var. Co'mo) . . . .
Cumalong. . . . . ;
D ailig. . . . < , i “. . ; .; .
Dâyomaca (Var. iners) . . . . .
L a y o g . . > . . . . / . . ; . . % 1
L im a u ...............................................
Linahurn (Var. loete^virens) . . .
Lolog (Yar. Lolog) .............. ... . .
L o p isa n ............................
Loyong (Var. delicata) . . . . . .
L u b i sa Bohol (Var. macrocarpa).
Macasipon s. M a là h ip o n ..............
Mamis. Conf. Caÿomamis . . . .
Pagarao ( y ar. humilis). . . . . .
Papang-osing (Var. ëdulis). . . .
P ilig pô g, • • . ................................
Pitogo s. Pitugo (Var. subcandida)
Pitogo altera (Var. ossea). . . . .
P o ti. . . . . . . . ,
Sdbac . . . . . y; . . - . . .
Salo gu yban.............. ... , .
Tabogog (Var. Tabogog) .
Tamisan (Var. Tamis an).
Tapiasin Var. elongata) .
fructu putamine tenerp, dulci et eduli, earne dulcis-
sun^.: aqu& insipidei Cam. 1. c. 8. Conf. Blanc. F lo r.
F ilip p , p . 722.
fructu-----. . . ..ypulpro, eduli N oronhI M , S .
Cam. 1. c. 18.
Cam. 1. c. 1 3. « tertio fructificat a pIanta.tione anno'.
fructu ineduli N oronh. M . S , y
Cam. 1. c . .7. « caudice assurgit alfissimo. »
Cam. 1. c. 1 5. « putamen tomentosum habet rubrum. >>f
Cam. l.c . 1. « foliis superbit lgete virentibus. »-
fructu trigonO, eduli Noronh. M . S .
Cam. 1. c. 9. « carnem nuclei habet plurimam ei'cYas-
» sam, unde pro oleo parando prae ceteris expeti-
» tur.,»
fructu oblongo-ovato, deUcipso Noronh. A/i S .
fructu omnium maximo Cam. 1. c. 2.
Cam. l. c. 19. '
fructu dulci, saccharato, eduli Noronh; M . S.
Cam. 1. c .3. « humilis est, fructu Coco m iclfefd fiainore.»
fructu omnino eduli Noronh. M '.S . Eadem, ut videtur,
quae y pangosin Blanc. F lo r. F ilip p . p\ 7 22.
Cam. 1. c. 4. « nucem fert minimam. »
Cam; l. c. 5. « Nux ex sphaerico modice compressa,
» quasi in mucronem vergens. latiusculum, laevis,
» biforis et subcandida. » Hoc nomine eandem
memorat Noronh. « fructu maximo, duro, ineduli.» ;
Cam. 1. c. 6. « humilis, folio smaragdino. Nuces, ova-
» pares aut minores, quasi pentafores, quarum Caro
» seu nucleus flavescit. E x earum candido aut spa-
» diceo et osseo putamine varias effingunt pyxi-
> »? dulas, Cet. »
Cam. 1. c. 20.
Cam. 1. c . 'i4. « racemos ex latere et non de medio-
» protrudit. »
Cam. 1. c. 12. « putamine albo aut maculoso; » ’
fructu parvo deleterio in Mindoro Noronh. M , S .
fructu eduli uti communi Noronh. M . S . Cam. 1: q. 21.
Blanc. F lo r. F ilip p , p . 722.
fructu eduli, longo-quadro Noronh. M . S . Cam. /, c . 2 2 .
Blanc. F lo r. F ilip p , p . 722.