In tro d u c lio . XXV
arete amplectitur, I'ructu mature latere dehiscit ut sporis exitus
detur.
Calyptrae pars superior ra riu s verticaliter e recta absque
ulla declinatione invenitur. Ut plurimum contra superiora versus
sensim incurvatur apice plerumque deorsum sp e d a n te , acumen vel
rostrum ejus directionem operculi cui insidet necessarie sequitur.
Exacte e rec ta est in capsulis symmetricis erectis operculo recti-
ro stro in stru ctis, ex. gr. in E n c a ly p tis , Orthotrichis, Racomitriis,
obliqua et borizontalis in Dicranis, Pottiis, Barbulis e. a.
Membrana e qua calyptra efficitur scariosa plus minusve solida
est ra ro subsucculenta, inferiore parte ex u n o , apice attenuato e
pluribus cellularum stratis eiTormata. Superficies laevis et nuda,
aut glabra i. e. sine plicis, rugis et pilis rep e ritu r in máximo muscorum
numero, in multo minore sulcatam, p lica tilem , pilosam vel
indumento villoso tectam eam invenimus. Plicis longitudinalibus
sese contrahentibus profunde sulcata conspicitur in Orthotrichis,
Ulotis, Ptychomitriis, quo fit ut capsulam arctius amplectatur eique
longius adhaereat, in iisdem plerumque pilis erectis, in Lepidopilo
squamulis obtegitur, in Atricho apice spinulis, in Daltoniaceis nonnullis
exoticis toto superficie papillis exasperatur. Polytrichorum,
Pogonatorum, Dawsoniarum calyptra minuta cuculiata pilis longissi-
rnis, ramosis, dependentibus, comam densain efflcientibus adeo ob-
ru ta e st ut non solimi ea ipsa sed etiam tota capsula tunica villosa
circumvestiatur. Tegumentum hoc tirones saepe pro vera
calyptra habent calyptramque ipsam ob exiguitatem praetervident.
§. 3. De capsulae indole generali.
Capsula, nonnullis theca aliis sporangium dicta, fructus pars
illa essentialis e st quae propagula, sporas dictas, in contextu suo
interno efformat efformataque ad dispersionem eorum usque fovet.
Duae igitur capsulae p a rte s examini submittendae su n t, externa
nempe seu p e ric arp ic a, p eridium a botanicis nonnullis nominata,
internaque seu spermogena.
Capsula e x te rn a , vel si mavis sporangium ex te rn um , ipsa
quidem partes plures distinctas oculis exhibet: Capsulam proprie
sic dictam, i. e. vasculum quo sporae liberae vel sacculo inclusac
continentur ; pedicellum qui extremitate inferiore vaginulae infigi-
tur dum extremitate superiore capsulam, in quam sensim vel subito
ampliatur, plus minus alte sursum to llit; operculum q u o , raris
muscis exceplis, capsula ad sporas ernittendas a p e ritu r; annulum
tandem qui in magno muscorum numero capsulae operculoque in-
terpositus rep e ritu r et qui, elastica sua solutione, operculum ipsum
deiicit.Organa quae capsulam internam occupant sunt sporangium
(sporangidium et sporophorus aliis), sporae e t columella. P e r i-
siomium corpuscula illa regularla quae cilia fimbriasve re ferentia
plurimorum muscorum simplici vel duplici serie orificium capsulare
cingunt, parieti interno operculi adjacent mediumque in te r e x te rnan!
capsulam et internam tenent.
De diversis hic enumeratis capsulae p a rtib u s, verbis brevibus
mine in singulis sequentibus paragraphis locuturi sumus.
§. 4. De capsula proprie sic dieta.
Muscorum capsula e membrana plus minusve tenaci efforma-
tu r, quae ipsa e duobus vel pluribus cellularum stratis exstructa
reperitur, quorum exterius interioribus crassius, flrmius e cellulis,
praecipue ad latus externum, pachydermis atque pro variis specie-
bus magnitudine, forma et colore variantibus compositum epider-
midem fingit, haud ra ro , praeprimis ad capsulae b a s in , stomatibus
numerosis pertusam. Membrana haec capsulae externae pro more
omnino laevis et colore uniformi tincta conspicitur. Non pauci
tamen occurrunt musei quorum capsula striis longitudinalibus dis-
coloribus signatur quae e cellulis diversiformibus fo rm an tu r, unde
striata vocatur, ut in plurimis Orthotrichis, in genn. Amp h idw ,
Zygodonte, in E n ca lyp ta rhabdocarpa et streptocarpa cujus striae
capsulam elegantissimo modo spiraliter circumcingunt. In r a n s ,
praeprimis exoticis speciebus, capsula tuberculis vel papillis exaspérala
invenitur. Superficies ejus. caeterum vel opaca est vel
nitida, hic illic vernicosa, et si ad colorem respicias eum v ir id i-
flavescentem invenies in Polytr. formoso et g ra c ili, in B u xb . in -
dusiata c. a., flavum in Plagiotheciis plurimis, aurantium in We-
bera cruda, Leptobryo p y rifo rm i, carneum in B ryo carneo, Wah-
lenbergii, fuscum in Bryo n u ta n te , pseudotriquelro, fuscescentem
seu ftavo-fuscum in Physcomitriis, in Br. tu rb in a to , spadiceum
in Br. intermedio, Ceratodonte p u rp u r e o , rutilantem in Ephemero
serrato, in Buxbaumia aphylla, badium vel castaneum in Fu n a ria
microstoma, in Meesiae sp e c ieb u s, sanguineum in B ry o e ry th ro -
ca rp o , m a rg in a to , a lp in o , torquescenle, a tro -p u rp u r eum in Bryo