e n m
vis anni tempore, obferventur v e l decrementum pati vel ácerementiím, ta-
metfi fréquentes è faxofis concamerationibus guttSe pallini defluánt : Quale
vero fimillimum eli, fubinde tantum aquæ exfiagnis in vapores ab ilè , quantum
per diélas dellillationes rurfus accedit, felvata Ile fefnper proportione.
Occurrit equidem in v ia , quæ Hersbrucco Veldam dilcit, propè hoc oppidum
j, rivulus è radice montis oppofìti cum imp’etu prôrtithpehs, qUem à lau-
datis/iagnis ori^'nem trahere vulgus èxillithat, fed nulla prObàbilitate, heduih
certitudine, mihi faltem haétenus perfpeéla.
Interim aqua ifta Jubterrmeie , utut y & e ftìignantis-, funt pota ftds
delicate Stinnoxiæ, vel folo ruricolarum conflattti teilimòhió, qui opus fa'cién-
tes in agris vicinis, teliate præfertim férvida ; hinc Atientes, ad illam crjfta'm
advolare fo lent, mira fuavitate látiéis, grafo'que frigore allèéli.
Qute ulterius reperiuntur in Yupc fpelao digria notatu , e. g. Lac lim a ,
Terra figillanda, Stalaüites, fitCi^éain feqúéntibúsfuo quodque lo co p ro f ò-
nam. Id folum obiter moneo, mülws è ffe , qui pro exhaufta metaUifodina
(eine ausgefiìhrte Fw(i-Gr«¿c)-hbBeant illatti fpeluncam; quod tamen minime
videbitur ei, qui ipfam paritèr a c fodinas quasdara inetallicas videric, à
inter fe accuratius contulerit.
Altera crypta, cujus mentionem hic facere clecrevi, fitá èli noti prdctìl
à pago KaUerheim, qui ad Palatinatum Solisbacénfem pertinet, & qUatqor
leucas circiter Altdorffio abeil. Ibi in plano rrioncis vertice, inter agtòs;'foramen,
eminus haud confpiciendum, præcipiti ad paffus aliqtrO't defcétifü via-
torem dimittit in cryptam, cimmeriis quoque pérfuiam tenebris. Mbx abin-
greffu cavendum eli, ne quis defieélat ab angufto tramite, & in valluni 'à la-
tere præcipitium delabatur. Paulifper auterir continuato pefaltam iflam fe-
mitam itinere, fatisque illullrata per tædas crypta , majoí utrinque defcen-
dendi facultas fefe offert, ad centum usque paffus, admodum declivi femper
& falebrofo fundo. Pendent deorfum, plus minus alte conilituta, faxorum
laquearía, jacentibus hinc inde fragmentis prægrandibus, olim delapffs.
^ Stagna quidem hic nulla, cum interim largis aqua limpida ftiUicidiiS
parietes & pavimentamadeant, fuccrefcentepaffim Stalattite & Latte L u d a ,
alibi commemorandis. Cæterum' Crypta hæc áb acdolis das Pktdloch nüncu-
patur, quafi effet Æo//cæ, ventumque fpirarer, quod tameii nec ipfé hàéléi
nus, utut aliquoties coram adfuerim, potui obfervare, nec àb aliis fide dig-
nis refcifcere.
Plures, quæ circa nos invemmtur, fpeluncàs nunc non recenfebo, fed
paucis revertar ad aquas fubterranéas. Harum originem quidam á vaporibus
ex profundo terræ fubliraatis deducunt, alii centra è roris, pluviæ, nivis^ per
Gorticem terræ diflipatis, iterumqué condenfatis moleculis proficifci conten-
dunt; nec forte perperam, quamvis-ejusmodi controverfias fagacioribus di-
rimendas lubens rélinquam.
C A P F T 111.
DE TERRIS, QVARVM SINGVLARIS
VSVS EST, PARTIM APVD M'ECHANÎCOS,
P A R T IM M E D IC O S .
Primarius in elencho Terr arum locus A R G IL LÆ folet tribui ; quæ eli gleba
ponderofa, pinguis veluti & unétuofa, tenax & duétilis, quamdiu
húmida exiftit, ficcata vero duritiem acquirens , nec facile dehifcens. Hujus
bene multas fpecies fuppeditatNoricum noftrum. Figulina optima, tam rubra
quam a lba , foditur prope pagum vicinum Altdorffio , ìFinckelbaid, in
fy lv a, unde.Norimbergam quoque pervehitur,,infervitura figulis, non æquU
conf^
dinis ^Jgidla
mgrjcüntia, q u i n . edfg'an-
W v?uplis,j,ncer fep-pnfofis piélæeruun-
• a i A ' í ffibyum efi.,unam_ éf.A terqm Jÿ iupA en 'a, M n e n t im ■.rite-td'a.
commode ß b ft itu i pojfe, .quáte,
dam S ’ - aWçpÀdàiw quafi e li in agro.cmusfn
tu i i f ^!l> ^ è fja b u l4 a, quæ primiquidLm
mtmtu mi peculiare præ fe fert^ pro ronficiendis zutetn .ollis fiv é c a t in k ,
IFÀmW fim a deprehenditur„quai1iobrem è locis di:
” vemunt, qui terram hanc defiderant^,& proTmgulis
ejusdem plauftris feptem ad nimimum florenos perfolyunt. Fallor 'aiihæc
is G ) hoc modo defcribitf.C«i/m
£ ; neque enim a lia .aß J -
W S l Ì a - Ì A ^ Fé^ntem maten am tolerat. Ad minimum noftra illa pro-
E m P ^ T in - qua ,paranturcttiZE, five crucibula, per
Europam longe lateque, oh fuam in igne durabilitatem, celebrata.
in exiguam quoque laudem promeruit Argilla cinerea Herold'sbergen-
‘ XI ip P Norimberga
cum terra arenofa fiant v afa liquationis, in quibus oricbalcum corificitIr ■
c u i lane open hodienum utiliter infervit , & lateres inde cotti ad fornaces
metallurgicas expetuntur, quod fummam igni.s fuforii violentiam multo diu-
r f y y “c™ vulgares lateres, fuftineant. Cæterum Georg. Agricola ( c ) ante
A “ u™uu^sVÍt/or«áaí/izr fitti les, quas Norimbergamit-
V i i ., P r o C0 a uen /7.ì<'<r7fpt1i c 'tVffifefJìle • :^r ._______ -D rr n- ^ >
a ^ conjifivur: J fo f es<: ione, m a cum .
cuni/em/r mode, torqueri k f trabi. Num .vero
tales adhuc elaborentur & ufurpentur, comperire haftenus non potui,..perin-
ut id^, quod fCaier. Cordus ¡d j fuo tempore annotatum. tradidit : Lateres
N y nm b e rg a k f A m f t a fieri e x luto k f abiegni Ugni fcobe, fm u l duttis k f
/ ^‘ I m m e cav ernu las, ideoque pumicibus raritatekf
tnimpùr lateres, e x quibus camini k f inteftini parietes exdpm
npud artifices mecbanicos ufitatis, agere empi, ejusdem
gineris unam alteramque fpeciem, fubjungain. B O L V S R V B R A , v u l-
g m bohémica parum cedens, eruitur ad pagum Trofchenreiìtb (Petzenftei-
m o , oppido Norimbergenfi, propinquum) ditionis Brandenburgico■ Baru-
thiite, tanta quidem copia, ut onerandis fubinde plauftris fufficiat; & vili ad-
modum vendatur preao. In eodem.traélu , prope pagum Noricum , Pe-
t ^ f n i e r - H u ll nuncupatum, e profundo valde puteo T E R R A , itidem .coni
«’ ‘^"P'-«™“ “ '- ;L A V A f e u L V T E A , qu®, in fumo prius ficcata, N o -
nmbergam & a lorfum devehitur, exiguo parite.r divendenda pretio. Hanc
F f anilina odira veterum ut habeam, tanto minus ambigo, quanto magis
t f Z T Z colorem puta laudatum, faporem ìd - '
ftringentem, & prscipue, quia igne ufta ruffefcit adinftar rubrica, quod quidem
Diofcorides ¡ e j ochrm proprium effe docet. Utraque autem, tam lutea,
quam rubra terra, ufum potiffimum prsbet in adibus pingendis, tamecft
K.VJ3RIC A F A B R IL IS , bona nota, eft in agro quodam montis Weif-
B 2 fenbrun-
Q ) H .N . L i b .X X X m . cap. IV .
nat. fo flil L ib V I I . cap, la i
Lib. X. cap. CX II.
( í ) N o n icn c la t. reriiin. foíTiI. pa g . 4. lat. 2 . D e
fd ) Sy lv . var. o bfe rva t. pi 220. ( e ) d e 'M a t . MeÜ.
1 i
ul]
f i l
I; G '
i'i :U'