
vulgo nuncupatur. Certe P lin im ( a ) bonitatem ac prællanciam P e n i Na r
ic i collaudat : E t PJoratius (b ) Noricum enfem, tanquam maxime terribi-
bilem, commemorati nec minus Perri N o r ic i durities ab Ovidio ( c ) indigi-
tacur:
D u r io r et fe r r o , quodNoriciis excoquit ignis.
A ft hæc loca de antiquo Norico (cujus CapA. mentionem feci) interpretanda
videntur ? Quicquid fit, modernum quoqueyVóric«?« eodem nomine meretur
extolli: Et credibile e li, hanc præ cæteris xegiouera prifcos N o r ico s , patria
extorres, fibi pro fede nova felegiffe , propter Perri copiam, quæ porro ex-
ercendis artibus avicis commode inferviret ; quam fufpicionem offuinarum
ferrariarum veftigia per Noricum (maxime ad Pegnefi ripas) hodieque nu-
merofa hand leviter corroborant.
Præftantia feorfim Ferri metalla, fuo jam tempore G . Agricola (d ) te-
ftatur habuifle Noricum Cisdanubianum (ita enim noftrum fatis te d e appella
i) ad fecundum lapidem ab Amberga Sulcebachum verfus. Huic confentit
Valer, Cor dus (e ): Perrariarum (fcribens) omnium largiffìma funt Amberga,
in iis H Æ M A T 1TE S N IG E R pulcberrimus ferrum optimum fundit. O CH R
A ibidetn R V B IG IN O S A , quam vocant Leberertz , copiofe effoditur ,
qua optimum remittit ferrum. In iisdem ferrariis RGERICA. D V R A , bae-
matitis modo, fe r r i fplendor em trae f e f erens, &c. Quin & feqoentibus temporibus
h ak e ferrarías, tam fodinas, (E ije n -Hämmer und Hocb-Oefen) flo-
ruifie, documento eft die neue zehn- jährige Hamrnerwercks- Ainigung, Am-
berger unâSultzbacher R iv ir , v on Pfingflen, Anno 1583. his wieder Pftng-
ften, des 1593. Jahres wehrend ( / ) . Imo ne nunc quidem iis locis ferrum
deflit effodi & excoqui, venis fat laudabilibus, è quibus ipfemet haematitem
Cordi nigrum, præftantem fane Fern' miner am, iiifuperque aliaro, quam , ob
fuperficiem globofam & fplendentem, Glafskopf vülgo vocant Metallici, non
obfcura fpecimina collegi.
Propius autem ad Altdorffium, locis variis, abundat/frram : Inde diÄum
fuidicari licet Ferri eden, Brandenburgico - Onoldinæ ditionis pagum, de quo
beatus Georg, Cafpar. Kirchmajerus, metallicæ rei peritiffimus (.g) hæc habet
; Allernäcbft beym D o r ff Ober - Ferri eden hinter Altdorff, unweit der
Reoenfpurger Straffen, a u f der Höbe im Wald, bricht ein überaus guter
u n i reichhaltiger Eifenftcin. Sed in ipfo quoque Norimbergenfi Territorio
frequens fatis ac dives extat fe r r r minera, inprimis in monte ultra pagum
Weifsenbrunn. Quin & alibi verfusPalatinatum fuperiorem, ad Pegnefî tra-
étuni, cujus niineræ copia & bonitate confifus, prælaudatus Dn. Khcbmaje-
rus, Autor elfe coepit Proceribus quibusdam Noriinbergenfibus, ut fodiendo
& elaborando ifti operam, fruduofam futuram, impenderent ; Facilioris
autem perfuafioiiis gratia, fuiiituum & ex adverfo redituum talem (A)
inivic rationem;
Wenn mit Verleihung Göttlichen Berg-Segens der Eifenßein, der kleinen
Prob nach, nur den zebenden Theil geben follte , fo kämen zum hohen
Ofen wöchentlich 700. Centner, und wären darauf mehr nicht als 70. Centner
robes Eifen zu_ erlangen. D e r Centner a u f dem Hammer dajelbften wird
bezahlet à 2 . fl. würde betragen
140 .fi. - - aiffser dasjenige, was am Oefen, ei fern Gefäfsen, Stücken,
Kugeln, und dergleichen, und doch mit einerley A liibe gegoffen wird,
das geftebet unterfcbiedlich à 2. 3. ; .j .b i f s 8. fl*
Hergegen wäre darauf zu wenden an Kayjerl. Wehrung,
14 fl.
( a ) H i f i. Nnt. L ib . X X X IX . cap. 14. Q ) E p o d . X IV . circa finem . ( c ) M e tam o rp h o f.
L ib . X IV . (d ) de v c t. & iiov . metall. L ib . II. cap. i f . ( c ) S y lv . v ar. obfe rv. p .
I 2 8 . t . ( / ) Im p r e i r .Am b e r g ïc , 1584. F o l. ( f ) Ap pen d , ad inffitut. M e t a l l p: m.
1 1 0 . (A) I .e . pa g . lOg. *
14 fl* Pro jure territoriali, «n ZcAffti/f«, m io n e der Hütten^ Hammers,
und dergleichen Gebäude.
3S fl. v o r yoo. Centner Eijertftein Zu gewinnen, und anzußhren,
4 fl. v o r Zufchlag.
42 fl. v o r 21. Fuder Kohlen, jedes à 2. fl,
21 fl. demPa&em,SchmeltzmeifterundfechsHammer-Leutben.
I I fl. dem Kohlenträger,
i f f l . zu Erhaltung des Inventarli.
Thut 119 fl.
Reft 21 fl. llberfchufs,
Sed duo hic inprimis ardua & incerta V ir optimus, nofttique (cum vive-
re t) aniantiffimus, videtur fuppofuiife, con/mwnn fcilicet D C C . centumpond,
minerà, & XXI. plauftra Carbonum in fingulas feptimanas apparatum, qui
unde fuppeterec, ego quidem nequeo perfpicere. Hoc autem plane exiftimo,-
Perilluftrem Senatum Norimbergenfem pro decantata fapientia fu a ,& paterno
in cives fubditosque alFeftu , minus Ae fe r r i metalUs in fua ditione inveiiieh»
dis elfe folicitum, quam de fylvis confervandis, quarum fane pernict'e.s ac pe-
f t i s , fornacum,quibus ferrum excoquicur ac fundicur (H o c h - Oefen j fre-
quentia.
Cæterum non modo F j r / i« nofter, verum etiam Ochra, p luresqueîcr-
ra , in Gap. III. recenfitæ, pertinent ad Ferri mineras , tum Lifteri ( i j tum
proprio meo experimento ; quatenus è fingulis-, poft aliqualem üftionem ,
promte colligit magnes Ferri moléculas, notabili quantitate.
Æ s five Cuprum in Norico noftro nondurn, quod fciam, repertum e ft]
nihilominus ex aliunde adv eño prope Norimbergam, cam lapide calamina-
ri Aquifgranenfi, à longo jam tempore conficitur O R IC H A L C V M , quod
mox in officinis peculiaribus in fila (D ra th) ducitur , aliasve convertitur in
formas, ut moris eft, emtorque poftulat. Ær is autem foboles, aut affine faltem
ipfi eft C O E R U L E U M Ñ A T 1V U M (Fcr^-Fa/iir) cujus fpecimen pul-
cherritnum, durum ac fpiendens , in lapide cinereo, -CH R Y SO C O L L A pariter
N A T IV A (Fcr¿/-o¿er Schifergrilnj perfufo, ad pagum ÌVinckelheid
aliquando deprehenfum accepi, quod indicio foret latitantis forte ibidem metalli
; fed quia ulterius nihil iftorum foffilium comparuit , unahirundo v e r
non faciet.
Neque veto AletaUa nobiliora, Aurum puta & Argentum, in No rico
noftro fe prodiderunt. Quamvis enim fubinde oborta fueri: Mpicio venarum
argenti, noluic tamen ex voto res fuccedere. Sic noftra memoria, inDioece-
fi Eichfteccenfi, ad oppidum Berngriefs, minera quædam, uc ferebatur, Lun£
cæperac erui, fed non refpondic lumtuilabor. Meliori cum fruñu hodieque
A R G E N T U M audio fo d i, ad pagum Sanjee, non procul ab Opp'do Plejn-
fe ld , ejusdem Dioecefis, cujus alia quoque loca Ferrum iuppeditarecopiofum
dicuntur.
In Norimbergenfi Territorio celebrant vulgo fpeluncam Veldenfem, tanquam
prrf/q/ior/i m c i « / / / , quæque propterea clanculum vifitetur ab
ignotis Italis: Sed fabulam fapit traditio, nec ipfe Argus aliquid ««H vel argenti
in ilia crypta obfervabit,
Non longe abeft AltdOrfflo pagus Grub, ad quem ante plufculos jam annos
quaefitum fuit metallim, fruftra tamen & fine emolumento. Paria fata habuit
Grunfpergenfis fodina, olim das Silberlocb, in fpem eomparituri argenti
nuncupata, cujus tam putei (Schacht) quam cuniculi (Stolln) cernuntur et-
ianvnunc veftigia. Videtur autem memoratus fupra Pyrites fplendidus an-
fam fodiemdi dediife, nifi magis G A L E N A (G/«niz) ad quam refpexit eriam
M 2 monito
( i ) de A q n . M ed . A n g l. E x e r c . I. cap. 2.
) f ' ,
: ; ill
ì l i
if/::
S!
m
I
Mi l ' I
A '