p e rtina x eft. Vidimus quasdam partículas inter ardendum bullientes, ut
Gagates humidior, v e l bitumen ¡pedale. Bullam reliquit deflagratio levif-
fimam innatantemaqure kft ni gram. Portiones brunxkJ ligni putridi faciem
habentes non fplendentes in fraituris , deunmtur k j candefcunt ut pruna abs-
,que eiaculata fiamma, éfi ftatim ut in aqua tabefcunt, deterunturque le v i
tatiu digitorum, ita in igne dilabuntur. . H a c autem peregimus inter prunas
.ligneas. Num foli quoque ifti carbones fint arfuri, reliquimus in copinante
• folles fabris experhmdum, kft nos, fi prius admotis ligneis infiammentur integriores,
non diffitemur fabris fimnmam pr^bituros poftea, eamque eo com-
modiorem , quia fpiritus adeo graves non'exhalant, ut narrant de Darribus.
Diuturniore igni kft follibus fi exerceas, tandem in ciñeres rediguntur,fed di-
verficolores. Qiuidam enim portiones tot£ funt ruffa fo r i s , intus nigra :
quadam fo r is cicrina lanugine k ja lb a funt cinti a : alia foris candida, intus
A tr a , quod nigrities va!de fit refrail'aria, ut fo le t in bitumini bus. Et licet
incineratus fit carbo, tamen interdum confiât corpulenti a portionibus,
quas fi iterum admota fiamma incendas, ignem concipere, (5 aliquousque gli-
fc e r e , candereque v i deas. Ncque enim facile exhauritur feminarhm bita-
minis, ut non mrriim fit Æihna ciñeres in craterem relapjos, denuo infiamrna-
ri. Cinis in aquam pracipitatus, uti (fi nigra adhuc partícula prius ignibus
candefatta, jamque non amplius calida, ftrident, kft hullas multas a fundo
remittunt. Crudi carbonis uncia,poft combuftionem præbuit reliquias trium
drachmarum. Plerumque cinis perufius in fummo albet,in imo niger perma-
n e t, nifi crebro a fundo regeras ift 'iierlas. Tentavimus deftillationem de-
fcenioriam; fe d nihil aliud confecuti fumus, quam copiam fpiricuum alborum
odore Gagata ardentis, kft guttas ruffas fpiifasque, qua tsqmm pramiforiam
infecerant, ni oleret aquam fuccini album haliubiis repræfentantem. Illa
gutta abibant in liquamen pingue, tenax,craffum, kftpartim inn.itabant aqua,
partim ad fundum concefierant, partim v it r i adharebani lateribus percin.a-
cijjime, uti fit etiam in deftillatione Gagata. Paucum oleum prodit, nec fum-
.tibus dignum. ReìHus idpetitur e x Gagate oleofiore, Hæchifloria, quan¡
vere fecundum experientiam, fenfum & rationem ponimus, convincit iiluni
carbonem bitumen effe, æmulum Gagatæ in fua integritate, vel Ebeni folli-
lis, quod Gagatæ fpecies e lt; fed quia majore e x paríe corruptus e fi, v ic i niorque
te r ra , ampelitidi accenferi pojje, potijjimum nigri bituminis k f fim'i-
litudinis, quam cum piceis carbonibus v e l betulaceis, aut hujusmodi h abet,
pene exaìfam, nomine. Si in pulverem redigi tur, accipi t oleum pariter terra
Colonienfi, k j melioribus particulis etiam citius, Ut judicandum fit, quanquam
in oleo coitione non abeati'n glutinofum fpiffamrentum , tdmen niifiura
poffe pro unguine v itium effe. E t fa c ile deteritur in fvJverem nigrum v e l
fufcum, quaque partes in frañura fptendent bituminis Judaici fulgore, ea
etiam nobiliores funt Colonienfi terra, linde piffores A'orici non opus !¿abe-
rent Colonia afcifcere materiam, fedlegerent in v ic in ia , fi re fc fc er en t, uti
■kfi f 'abri f 'errarii. Illa ipfa materia inferviret etiam chirurgis ad tumores
molliendos, ftutinandaque v u ln e ra , kft anginas difcutieiidas, aliaque multa
, qua analogiceex fuperioribus bituminum hiftoriis quis f acile poteft colli
ocre , fi fit induftrius.
Scholæ ejusdem Autoris.] DoUiavn libenter appellavimus iftam terram,
a primo mohftratore e ju s , Leonhardo Doidio apud Norimbergicos medico
eximio. Prius innotuiffe potejì a liis; fe d quia neghila, celebratorum Dol-
dium expeJiauit i ab hoc nominandafiiit* Mos earn u a r iis atgumentis de-
fcriptam exhibemits. Vulgo videtur ligneus carbo effe aut fegmentim fabri-
le,quod ohm ibi e x materiafabrili relitlum terraque tejimltandem nigrum
evafe rit kft putrì dum. Sed falli hoc judicium liquido nftendimus. Quaedam
portiones exaUe referunt corticera fagi cum parte aliqua ligni, fi oculos cotifuk
re
fulere v e lis fine detritione kft fra S u ra , aliisque examinibus. Cum franguntur,
fpkndidijfimi nigerrimique afphalti nitor in confpeHum p r o d it,k f priorem
■ vuitum redarguii. Pyntes'alias igmaùus e x eoden loco eruitur. Sed qui
carbonibus fociatus eft, plerumque mollior e xiftit t i friari poteft. Exculp-
■Jimus ex nonnullis etiam Galens nitidilfimae portiunculas. Unde colligere eft,
i locum'1(1110) non carere metallo, & quantum externo afpeftu judicare licet ’
■ plumbi argentique ferax videtur effe. Ita t i Cjcneae Agricola Jcriptum reliquit:
In monte carhonum perfoffa terra carbones molles apparere,poftea fa-
' xa'cr'affa , -inde carbones duros,fu b quibus Cadmiom bituminòfam, pjriten
■ aluminofuni, t i aes purum. Ne c metallo Joacbimico defunt bituminofae
minerae. Viderent ergo quorum id intereff, ne quis Thelàurus in agro No -
■ rito circa Akopfìum, ubi eil carbonum iftorum area, latitaret. Aqua,inqua
injufi:ftettrant,fapore dulci infetta erat, fequente aftritiione cum acrimonia.
Huniore omni paulatim abfumto in v i t r i fundo àlbae quafi fquamu/ae appa-
rebant circa concretioneni quandam ramofam, in medio exbibentem pulchrae
■plant'ae imaginern albis ramis diftintlam , quale quid folet exiftere in v itr io li
■ coagulo interdum, ficubi non eft quantitas magna. N on eft purum atramen-
■ tum, fed fale nitrofii multo remiftuiu. Sapit initio quidiam dulce, poftea
va!de acriier linguam mordet. In aere facile liquefcit. Aquam Gallae non
inficit nigrore ob falem copiofìorem, qui objlat nigritiei, v e l quia debilior eft
vena chalcantlìi, quam ut denfari craffe queat citra additamentum f e r r i , aut
aeris ; fed aluniini vicinior eft. In igne non fluit, nec crepat, aut b u llit, fed
'perarefcit, cum aliquantuio rubare, tanquam colcotaris feu v itr io li ufti nota.
Tuncfapor non eft tam fubtilis kff penetrans quam prius: fed potiusfalfus kft
terrem,fpiritibM nimirum fubtilibus ignis v i deperditis- Tatiu afper piil-
v is e ft, ti,fi poftreverberationem (ui loquuntur Cbjmici) inaqttamdejicias,
fundum petit, nec totus refolvitur ut ante, fe d pars major irrejoluta manet,
tanquam calx quaedam fa x e a ,in quam fa i etiam abire poteft t i lapidefcere.
Ex ciñere aquis infufo item fai elicitur,fed candidior. Initio eft fuhfpiceus.
hi torreas inter prunas in catino , v e l ferreo cocbieari, primum fuhadufìus
éi humidus apparet, kft adhaerei trulìae firmiter, qtun kff in veficas attollit
laminas fun acrimonia. Tandem evadit niveus , inftar aluminis ufti. Sapor
falfus terreusque kft minus acris non tofio. Afper tatiu. Alumen pu-
tes; fed hoc combuftum, fi di g iti s ter a s , mollius eft, kft natat aliquantifper
in aqua antequam refolnfatur. Guftus quoque utrumque dijcernit. Defcen-
foria àoWìWaùo experimenti caufa injtHuta quinqué duravit horas, dato igni
per gradas, ita ut diu fatis valente fiamma carbo fit peruftm , neque tamen
potùerit exhaufifi. Defcenderunt fpiritus fu ra c i, olentes incenfum Gaga-
ten, kft conceptaculum totnm implentes, candìdoqiie colore, quafifalis, inficientes,
quin kft in aquam prsmifforiam fefe infinuantes. Poft refrigeratio-
nem evanuit albedo. Oleum e x iv i t paucum,ut di'dumeft. Carbo %fiilla-
tione perada niger exenitus eft' k j imfiammatiHs e x parte ; partim autem etiam
èxhauftus , le v is , fiftuìofus kff quafi hulUs inflatus , piane ut in gagate
confuevit fieri. Aqua praemifforia fùbalbida, faporis abominandi fu it exbi-
benfis fimul aliquid chalcan'thin^ dulcedinis kft acrimonia, fedtnodic£. L iquamen
ole0fuiì)/i7i òlet g r a v it e r , kF diu inquinatas manus tenet. Carbo
reverberatm inter deftillandurn, aqua perfufus ftriduit fumigavitque. Cum
tam tarde kff diffieulter procederet difiiUatio defcenforia, noluimus operam
perdere afcenforia, itti nec inclinatoria. Satis item apparet hujus bituminis
natura e x didis. Quoniam autem nonnulli pnigitin (a loco ita mincupatamj
quoque inter terras bituminofas babent: (Nam cretam nigram Belga dicun-
tur appellare'lithanthracom Aquisgranenfem ; EnceliusfchrvartzeKreiden in-
terpretatur ampelitin; Seidelius pnigitin) perpendenda flint autorum de illa
verba.. Diofcorides'aitpdidam pnigitin colore quodammodo fimilem effe Ere-
L a triadi
Né
' ■'.i ■;
MI ; ' I. . i
: fi;
!;l
hi : I
1 j:!
.■’I I