i (‘ 111
^ C 4 ) m
pham, duplici adeo naturali charaütre v e l fignatura notâtamjolari nempe
rubra, i f luna/i candida.
M e quod attinet, lubentius fubfcriberem priori fententiæ, quam huic
Cardiluciana opinioni, cujus eciam fundamentum & raciones parura firmas in
proclivi eflec firmioribus argumentis deítruere, nifi crederem, Virum Excel-
lentiflimum, Dn. D . Jo. Paiilum Wurffbainium, Affinem & Collegam meum
plur. colendum > qui accuratiorem Balnei Norimbergenfis (multum defidera-
tanO hiftoriam priciem meditatus e ft, id quoque non neglefturum. Quare
ego plura in hanc rem proferre fuperfedeo, id ftitem anneítens, haud videri,
quod yctí/íeínr exiftimavit, charatterem martialem aquis illis imprimí, per
¡carias k f recrementa, qua a ferrariis officinis, ibi locorum quondam for-
taífe extantibus íepuka remanjerint ; quafi vero non conftaret,Norimbergen-
fe territorium palfim abundare v en is fe r r i, unde laudata tindura commodius
deduceretur quam à fcoriis, quarum exiftentia & fuffidentia libere nimis hic
fupponitut?
Præter memoratum balnei fe r in i puteum , conftmilis natura aquarum
v e f tip a & alibi fe prodiderunt. Ita cum ante femifeculum cirdter in ea-
dem Ínfula , trecentis quaft a baliteo pajfibus diftante loco , in gratiam officili
® tinálori® puceus foderetur, aqua illius pariter ochra ferrea parti ceps,
ideoque ad ufum quæficum inepta fuit deprehenfa , Sculteto (c) narrante.
Quin hodieque in altera Vrbis extremitate, occafum v erfus, non procul ab
egrejfu Pegneft, fonticulus perennar, lapides é f o b v ia quaque ftmili colore
imbuens quo aqua balnei, ut credibile fic ejusdem venae effepropaginem. N e que
hoc tacendum, quod anno fuperioris feculi X L V I . fama increbueric noTi/
fo n tis fo te r ii, in pago Zabelshojf ffe te dimidium milliare ab urbe, qua or-
tum ea fp e d a t , remoto) Jcaturientis , cujus lympham itidem quodarnrnodo
affinem balneoferino judicarunt fagaciores ( / ) fimul animadvertentes, hujus-
dem genii aquas hinc inde, præfertim ad ampiara iftam, fupta indigitacam
pifcinara ¡den D u tzé tte ich j è terra rubiginoja proruinpere.
In Palatinatu fuperiori, D C C . circiter paffibus ab oppìào Neumarckt,
ad vicini rnoncis radices, balneum reperitur/er/na»! quoque cognominatum.
H o c , multo quidem prius jam ufitatum , anno demum M D X C V I I I . opufcu-
lo vernácula lingua edito celebravic Job. Chunr. Rhumelius, Neagorenfium
1 .1. Phyficus, qui occafione obfervationis in Job. Langii Epiftolis (g ) content
® (ubi mulier hydropica ex N o v o fo ro , fingulari defiderio impulfa hau-
riendi frigidam fcaturientem, forte fortuna pervenifle ad/òniew , cum aqua
arenam jimul ebullientem, inde bibilfe & convaluiiTe narratur) ccepit iftam
aquam inquirere, deprehenfam probare & approbate, autor etiam efleNea-
gorenfibus, ut puteum munire, & ptope ipfum ædificare domum curatene,
quæ adhuc fupereft, aliquibus hypocauftis atque cameris inftruéla, quamvis
ruinam fere minitans, Præfto funt balneum adminiftrantes, quod hodienum,
verno cumprirais tempore invifitur h nonmillis utriusque fexus hominibus,
tam fanis quam varie languentibus, fiquidem plures averruncare poife morbos
creditor.
E t fane fi Rhumelius confulatur, is balneum hoc fubtilijfimas portiones,
& quintara veluti e i T e n t i a m , n itr i, aluminis, fe r r i k f bituminis
continere perhibet; co/orri, fuo tempore, aquam fuifle ex albo gryfei, cum
quadam perfpicuitate , fuperficiem ornante fubtili pellicula, vivaciffimis qui-
busque coloribus radiante, faporem extitiffe acidulum & fubadftringentem ,
odorem ferme fulphureum, aut qualis eft accenfi pulveris pyrii. E x quibus
principiis Autor deducit v ir e sJanandi ulcera antiqua, fcabiem ferinam, dolores
ac rhevmatifmos articulorum, contraSuras, paralyses, cacbexiam ,
nephritidem, objírüñiones hypochondriorum uteri,fterilitatem, &c.
Verum
(<■) 1, c. fo l . f . ( / ) V id . N ym p h . N o r . p. m . L ib . II. epiil. XII.
^ C s )
Verum enim yero noftra atate v i x quicquam Uudati colorisc.o'doris àP
qué faporis amplius perfentifcitur, ut non folummihi, fatis attente nUper
deguftanti./tíM faltem apparueric, fed etiam curiofius olim exploran*
V ir aíTci'.,g^ ¿M«», Facultacis noftræ & totius Vniverficatis, nec non
Coilegii Med. Norimberg. Senior venerabilis, D „ q^.JaccPancr. Bruno, fih*.
guiare nihil potuerit detegere. Quid, quod ipfius balnei effeélus, poll hnmi-
nummemoriam obfervati, tales plerunque fuerunt, quos ab omnis aquæ dulcís
balnei continuato (cum regimine) ufu facile expeélaveris. N o lo interea
vocare in dubium aut falfi arguere Rhumelii experimenta & avtopfiani', licer
ipfi non fuffragentur moderna balnei Neagorenfis phænomena. Fieri eriim
p o te ft , a c r e v e ra fæpiusfolet, quod fontes medicati, aliquandiu: fatis lau-
dabiles, fucceiTu temporis degenerent, deficientibus fenfim , quæ prius ad.
mifcebantur, niineraìium aclivis particulis , • effluente poftmodura latice ab
alia quavis communi aqua parum v e l nihil discrepante.
In pago Gruppach, haud procul ab arce Sultzbiìrg, lUuftriff. Vomii, de
perantiqua fede , / o n r e ft , A C ID V L A M / cæ îhw w D IL V T IO -
R EM : Hanc, etfi non æque, ut alias magis faturatas acidulas, potu efficacem
noverim, pro balneo tamen aperiente ac roborante utiliter adhiberi poffe
non citta rationem fuipicor..
in Norico noftro memorabilihus par eft annumerare LA P ID E S -
C E N T E S , feu P E T R IF IC A N T E S vulgo diélas : Harum veftigia comparent
inter pagum u trum q u eA fi/ f« , ubi ex monte in vallem delabentes ri-
muli concretionibus lapideo-porofis liixurianL ' Sed multo elegantius fpe-
cimen occurrit ultra pagum, ab ortu vicinuin , Hagenhaufen , dum itidem
in montis cacumine , tribus diftinélis fcaturiginibus profiliens aqua limpidif-
& perquam frigida, mufcum. Ugna, lapides, & quævis alveo præcipiti
ob via, cortice inveftit tophaceo, quod naturæ phænomenon alibi fufius de-
clarabitur.
Coronidis loco nonnihil addam de A Q V IS S V B T E R R A N E I S , quas
crypta quadam .Noriea fpeélandas offerunt. Ipfarum vero cryptarum bre-
v m defcriptionem prsmittere allubefcit. Prima, eaque notior, dimidiam
drciter leucam diftat ab^oppido FeWcn, ffltionis Noribergenfis, & communi-
ter. Gc(/ì/oc/; liv e Gmi/If/o c/ ;app ella tur. Superato monte non adeo acc
liv i, per medium faxum introitus patet fatis amplus, mox tamen definens
in rotuudum foramen , altius collocatum, ad q u o d , ope trunci arborei (qui
acclinatus eft) rainofi, licet afcendere. Penetrato hoc foramine viator in
cavernam venir, aliquot paffus Jongam latanique, verfus coelum quidem aper-
tam, & hinc luminofam, à lateribus vero undique prolixa faxorum mole clau-
iàm : Ineft tamen iterum meatus, nempe oftium ipftus cryptæ ad orientera
protenfæ. In hanc igitur ereélo corpore datur ingredi, & linea quafi reéla
plusquam centum greffus facete. Latitudo alicubi eft major triginta pedi-
bus, alicubi multo minor. Altitudo furama cubitos XII. fuperat, propenden-
tibus hiulcis lapidum fornicibus horribilis. Perpetua hic nox e ft, ac tene-
bræ denfiffimæ, non nifi facibus accenfis frangendæ : Harum autem mini-
fterio perluftrari poteft intemus angulof® fpeluncæ ambitus, nifi quod plura
è lateribus hinc inde fe diffundant a v ia , propter anguftias fundumque
paludofum acceflu difficillima ; fiquidem nemo eft, qui cunflos illius crypta
anfraétus fe perreptaffe & finem reperifie gloriar! queat.
Cæterum in medio fere fpelæo^c»î/rti»« continetur aqua dulcis k f limpida
ftagnum, quorum majus adeo exiftit amplum, ut fuo loco totam fere lati-
tudinem nec minimam longitudinis partem occuper. Profunditas
alicubi deprehenfa plusquam pedalis , non computato largiffimo fundi fabulo,
fplendente, ex quo nonnulli nefcio quid nobilioris metalli conficere aliquando
fruftra laborarunt. H o c inprimis notabile, cpioà f t agita ifta nuUum, quo-
B vis
,l|
V
¡(Í
. i i
ñf
iI