triadi (quam v e l albani admodum pojuit, v e l cineream , qu/t per aramenta
traSa lineam referat violaceam) grandioribm tantum g lebis, refrigeran-
tem manrn adrnotas , tatiu lingua, adeo glutinofam, ut penfilis hareat, é / uli-
qui vendant pro Eretriade, k jc . H a c ipfa o Plinius habet lib-S f. c 16.
Galenm facultatespnigitidis k j cimolia exaquat; colore dijjimikm fa c it,u t-
pote nigram ô,uoiæç rj áuTnÁ'mk, vifcofam infuper èJ glutinofam non minus
Samia, aliquando etiam magis, Circumfertur autem hpidis atramentarii titulo
terra quædam iiigra glebis fat magnis interdum, cujus ufus non in atr amento
fcriptorio tantum, fed k j pingendo fcribendoque pro creta, nifi quod atrum
colorem prabeat. Facile radi 0 deteri poteft piane ut creta. Alicubi v e nulis
candidis kfi alluviecula diftinguitur, quafi argenti v i v i adhareret, kft
rimis receptas effet balitas. Sed nihil potuimus hydrargyri notabilis elicere.
Sujiinuit ignem illa albedo, k j in elutione per alveolum forma oblongarum
particularum micam argenteam retulit ; crudo afpedu etiam Galenam aut
bismuthum. Pe r fe olet quiddam molle kff ingratum cum naufea. A d cande-
lam reddit odorem a qua, in qua as eft e x tin S um , feu iiijufus fte tit lithan-
thrax uftm. Non quidem flagrai, fe d ignitur tamen ut pruna, kff in aibam
calcem mutatur. In ferreo cocbieari, inter prunas ufta tale quid fpirat, quale
e x luto k j lithant brace rniftura. Deinde excandejcit reddit a pauca fiamma
flagrante inter prunas, a quibus fi removeas, mox rejlinguitur. Integra
partícula inde fiunt alba ut os ujtum v e l argilla candida. P u lv is v e ro etiam
diuturniore fiamma, in fummo jaltem cinereum accipit colorem. Tandem
v e r o item eva d it Candidas , idque magis kff citius ft rarus Jit. Aliquando
portiones etiam ruborern induunt. Itaque conjicere licet aliquid bituminis
argillam albam infecifie, kff nigro tinxiffe. Sapor cineris, terreus, calidas
fic cu S 'ti nonnihil fubiiulcis eft. ArnpHori igni poteft totus erubefcere, absque
tnagna fubftantia ja üura. Color enim kjj Jpiritualis tintturaevanefcunt. Cinis
terræ Akorfinæ feu carbonis ampeiitici Doldiani iinerior jit ; fed tamen
vehementia flammarum etiam declinai ad ruborern, quem tandem plane quoque
induere potefl. In ciftula Kentmanni eft picea quadam medulla faxorum
Pirnenjium. H a c qualis fit, nondum potmmus indagare, Vidcbit medicus
iftius loci, num inter bitumina referri debeat, t ) cui generi accenferi. Cum
de Gagate fcripfimiéS, produxmus Liparen P lin ii kff Dparaum Theophrafii.
Sunt in ilio figna Gagata , quia niger fcribitur, la v is , fpiffus, interceptus inter
pumices (aut pumicofos lapides , quos marillas nuncupant e x Ætbnais
incendiis reliquas, qua folent in agris Si culis refolvi kff effe loco lataminis“
feu marga.) Nefcio, an filmile fit quid in ifta medulla, ut proLiparao lapide
ffft fpecie Gagata baberi queat. Arle dulia tamen cum dicitu r, quafi marga
nigra bitumine a, ad claffem amtelitidis terra revocanda fo re t, innuitur.
Hucusque folcrtiffimi L ib a v i i , de noñro Ligno fo jili bituminofo, tum
Pyrite, & hinc elidendo Sale V itr io lico , accurata veraciillmaque narrado;
cui quod addam v ix habeo , nifi locum , quo ifta inveniuntur : Hic autem
eft profunda, fæpius nominata fpelunca (d ie Teufels-gruben) non procul à
pago Griinfperg , ubi media inter faxa arenóla occurrunt v en a quafi fparfa
vagaque ftrata diSorum carbonum, aut lignorum fojjilium , cum pyrite frequenter
commixtorum. N e c dubium elt, quin & alibi circa nos eorundem
concretorum v ena hteant; Certe enim terra bituminofa, fuperiori plane fi-
milis, confpicuas portiones depromfi è rivulo verfus Hagenhaufsen , leucæ
minimum intervallo à Griinfperg. Quid, quod ubivis obvii funt lapides cru-
ftofi, in cinereo nigricantes, bitumineum fcetorem , fi durius fricantur vel
conteruntur, exhalantes.
Cæterum in eo ægre adltipulor L ib a v io , quod cunéla noitrads ligni fof-
filis bituminofi fpecimina meræ mineralis fint profapiæ : Licet enim hoc con-
ceiferim de rudioribus & inforiiiibus, de fingulis tamen, præfertim iis, quæ
ligni
ligni vegetabilis naturam, quoad traflus fibrarum, peCtines, (die Jahre) cor-
deem, nodos & ramorura veftigia, &c. nimium ex aile referunt, concedere
neutiquam polTum. Sane jam pridem doitiffimus Aiart. Scboockius ( g ) ita
diflinxit: Qua fub terra inv eniu n tu r, arborumque loco babentur, aut illud
Junt quod audiunt, arborum fc ilic e t trunci, ramis atque radicibrn fu is in-
Jlrutii, aut faltem tale quid videntur. E t pofteaquam idem Autor operofe
conatus eft oltendere, pleraque iftorum fojjilium Ugnorum nunquam v e r a e x -
titiffe vegetablia , fic tandem (h ) concludit: Neque tamen, fuadentibus plurimi
s experimentis (ad qua quam diligentijjme attendi) infidas ire lic e t, ali-
cubi ipfas cum fuis fruUibus arbores prolapfas fuijje , ( j profundo merfas.
Etenim non nodo trunci, fuis coharentes radicibus notantur, verum etiam
trunci pariter cum foliis et fru iti bus ab iis propendentibus, &c. Equidem
alii (& inter hos non ukimus ingenio D . Æ atth. Zachar. P illiiv iu sQ ) con-
tendunt, lignum quodcunque bituminofum a natura produci f i iÈ terra: Ve-
runtamen fi id, quod magna confìdenda fupponitur, nempe v im quandam fpe-
■cificmn bitumini ineffe, qua ad Ugnorum imaginern formari poffit, vocatur
in dubium (uti merito debet) v el negetur , tota vacillabit aut prorius corruet
hypotliefis.
D e Pyrite noltro exploratum hoc habeo, qvtod Sulphuris haud modicum
contineat, cum foenore hinc feparandum, fi modo cumulador prællo effet
minera, cujus tamen adhuc nullæ conftantes venæ comparuerunt; Namque
îmilüXmm (N ie r en -u n i jVeji-weife) fakem jacet ille pyrites, tam loco di-
éto, quam alibi, nimirum hic Akdorffii, pariterque adOppida rVcíímarcícf &
Herfpruck, per fubcæruleam iltam terram, quæ celiarum excavandarum gratia
eruitur, diffeminatus, variis ludens imaginibus & figuris, quemadmodum,
& Jo. Bauhinus 1. c. deBoüenfipyrite lüo annotavit. Sunt mihi fruitula vi-
vadffimis quibusque coloribus refplendenda. Quædam compaña & valde
dura funt, bombardis, pro fufcitando ad explofîonem igne, accommoda. E
quibusdam aliquandiu aëri expolkis Vitriolum martiale efflorefcit, perinde uc
è celebri Hajfiaca martis minera , Jolari cognominata , quæ nec ipfa quid
aimà, quam Pyritis aut Æarchajita fpecies e (i, à noflrate parura diverfa, uc
facile crederem, hanc ille poffe fubltitui. Profeélo Vitriolum inde evoca-
tum, & in cryftallos viridefcentes coagulatum, eit egregium ac fubdulce.
Confimilem quoque pyritcm obfervavi in lapidicina Herspruccenfi, duriffimis
ingenitum faxis.
Opportunum hic effet experimenta quadam, circa Pyritcm d me inftituta
non vulgaria fuhiungere, fed eadem, exciufus tenipore , in aliam re-
fervare cogor occafionem. Si quis interim de Pyrite plura defiderat legare,
illi Petr¡0 Alaria Caneparhts ( i ) inprimis fatisfaciet. Cæterum S A L , quod
carbones et ligna fojfilia noftra, ad examen Liba v ii prabuerunt, deprehenfum
fuiffe A L V M IN O S V M , minime decet miran; quandoquidem
genuini venas , glebafum ejusmodi lignofo- bituminearum facie, paffimjpræ-
cipue vero in Bohemia iicuit confpicere.
C A P F T X.
D E M E T A L E I S N O R I C I S .
Quamvis Noricum n o ffrum ,/oecnnÆiàif metallorum, S a xon ia , Bohemia,
Hunoaria, aliisque hoc titulo celebrads regionibus lubenter cédât,
expers tamen metalli haudquaquam eff. Præferdm F E R R O abundar,
& olim forfan abundavit magis, etiam nébilioreac durillimo, quod CH A L Y B S
M vulgo
(^) D e T u r f f i s , Cap. XII. p,82. (/') 1- pag. 248- (*') de bitiim. & lign. foffil. litum.
' cap, g. (/) D e A tram cn u D e fc r ip t. I. Cap . 11. IX. X , & leq u .
J :ií
h '- I
íl
: |
: ,A
f t ■
»1:
II