samenstelling uit collodion-wol en genitreerde ricinus- o f lijnolie.
Van dit materiaal wordt gezegd, dat het zeer duurzaam is,
ook als het aan weder en wind wordt blootgesteld, en dat het
waterdicht is.
Bij de vervaardiging wordt de velvril-pap, evenals getah-pertja,
in vormen gegoten, doch zij wordt later hard en kan niet door
hitte allddn worden week gemaakt.
Door de pap door een schijfje te persen, kan koord worden
gemaakt, en men heeft voorgesteld in plaats van getah-pertja
deze zelfstandigheid te gebruiken als eene isoleerende bekleeding
voor draden ; het staat nog te bezien o f de resultaten van het
elektrisch onderzoek günstig zullen zijn.
Sommige mengsels die getah-pertja bevatten ziju zeer nuttig
voor bepaalde doeleinden, en een bijzonder bruikbaar, dat uit
een meng.sel van getah-)>ertja, hars en Stokholmsche teer bestaat,
is bekend onder den naam van Chattertons compound.
Bij de vervaardiging van met getah-pertja bekleede draden
wordt het vqel gebruikt als verbindingsmateriaal tusschen de
koperen geleider en de getah-pertja bekleeding o f tusschen de
verschillende ora den kabel liggende lagen getali-pertja.
Een mengsel uit gelijke deelen getah-pertja, hars en koolteer
werd in 1847 door Dr. Little aau Dr. Oxley voorgesteld als
een nuttig cement voor verschillende doeleinden.
E enige opmerkingen tot besluit.
Sommige tabeiien, welke ik slechts terloops noemde, komen
in het Aanhangsd voor.
Gaarne zoii ik uitvoeriger hebben gehandeld over de verschillende
anaU’ses en andere onderzoekingen die hier voor het eerst werden
beschreven, doch ik had bij mijn groot onderwerp Pcmbarras
dll chotx.
Ik heb in den loop van deze lezing de verschillende toepassingen
van getah-pertja op Kunst en Nijverkeid vermeld en ik dacht,
dat het u laten zien van een kunstvoorwerp hetwelk de geschikt-
1) W. F. Reid en J, V. Earle's p.iteot, No. 21.995 v 119 November 1895.
Joum. I,at. Archip.. 1847, deel I, blz 25«
heid aantoont van getah-pertja om in de kunstnijverheid te worden
gebruikt, een eigenaardig slot voor ons onderwerp zou zijn.
Ik heb hier een paneel, naar mijn teekening gemaakt door
den heer Theodoor Scheerer, chef van de modellen-afdeeling
van de Koninklijke IJzergieterij te Wasseralfingen in Wurtembcrg.
Op het paneel zijn de portretten van Sir William Hooker en
Dr. Werner von Siemens en bas relief geraodelleerd in rooclgekleurde
getah-pertja en in een eigenaardige lijst gevat. (Zie de afbecl-
ding op het titelblad van dit werk).
De door verhitting kneedbaar gemaakte getah-pertja, werd stukje
voor stukje op zinken platen gelegd en met heete modelleer-
gereedschappen bewerkt. In het begin moest de heer Scheerer,
die deze materialen nog nooit had gebruikt, er nog aanwennen,
doch de resultaten toonen duidelijk aan hoe meesterlijk hij alle
moeilijklieden overwon. ')
Boven op de lijst en in het midden is een voorstelling op
ware grootte van den bloeienden tak van de Isonandra gutta
door Hooker in 1847 beschreven, en in de hoeken zijn reprodiicties
aangebracht van de bloem en de vrucht.
Op zijde zijn bladeren van de Isonandra die elkander gedeeltelijk
bedekken; andere teekeiiingen van bladeren en bloemen zijn op
het beneden gedeeite van de lijst aangebracht.
A 1 deze zijn in getah-pertja gemodelleerd en in hunne iiatuur-
lijke bruine kleur.
Tusschen de beide portretten is een stukje aangebracht van
den eersten onderzeescheu kabel in het Engelsche Kanaal, die
in 1S50 door de Gutta Percha Company is vervaardigd en gelegd.
in den linker benedenhoek is eene doorsnede van den eersten
Atlantischen Kabel vervaardigd door Messrs. Glass, Elliot & Co.
in 1857, en in den rechterlioek een van de laatste kabels welke
in den Atlantischen Oceaan zijn gelegd, zijnde de derde, die voor de
Commercial Cable Company door Messrs. Siemens Bros & Co.
in 1894 is vervaardigd.
I) De getah-pertja is gekleurd met 5 pCt. rood. Uit de verschillende
monsters getah-pertja aan den heer .Scheerer gezonden, koos hij cr een uit,
welke ongeveer 40 pCt. hars bevatte, deze was voor hti doel het meest
geschikt.
A A N H A N G S E L . S .
AANHANGSEL I.
,cf’) van W. Montgomerie aan den Secretaris van de Medical Board,
Fort William. {Jowt,. Agric. and Eorlic. India, 1843.
deel 2, blz. )02-t04.)
S in g ap o re , r Maart 1843-
Mijnheer,
Ik heb de eer U te verzoeken aan de MedicalBoardxtXxWe.n '1 „erkman
voorleggen het volgende korte verslag en de begeleidende monsters ij
van eene zelfstandigheid door de Maleiers Getah-toeban of Getah- |
pertja genaamd.
Zij is het product van een grooten woudboom, mheemscli op
Singapore en naburige landstreken, en wordt verkregen door
insnijdingen in de schors te maken, waaruit dan een melkachtig
sap vloeit.
Men heeft mij medegedeeld, dat het product van ééne msmjding
niet zeer overvloedig is en na eenigen tijd ophoudt uit te vloeien,
doch dat de boom voortgaat raet de afscheiding, als nieuwe ;
insnijdingen worden gemaakt.
Kort nadat het sap is verzameld, stolt een groot gedeeite ^
ervan tot eene zelfstandigheid, welke, zoolang zij aan den invloed
van licht en lucht wordt onttrokken, wit is. '
Wanneer zij gedroogd en in dunne lagen aan de lucht wordt ■
blootgesteld, gelijkt zij veel op afval van Ieder.
Uit sommige zeer onvolledige proeven blijkt, dat zy, wat hare
chemische eigenschappen aangaat, veel gelijkt op caoutchouc,
doch veel minder elastisch is.
Zij bezit echter eenige hoedanigheden, welke haar, naar roijne
meening, tot een zeer kostbaar substituât voor caoutchouc zullen
maken bij de vervaardiging van bougies en katheters.
Instrumenten, van laatstgenoemde zelfstandigheid gemaakt.
bederven alle, wanneer zij gedurende eenigen tijd in een heet
en vochtig klimaat gebruikt zijn, en ik geloof dat dit in groote
mate het gevolg is van cle noodzakelijkheid om vluchtige oheen
of najihtha als oplosmiddel voor de caoutchouc te gebruiken ; doch
zulks is geheel onnoodig bij het vervaardigen van instrumenten
uit getah-pertja. Men behoeft alleen een stuk getah in boven
100® Fahrenheit verwarmd water te dompelen, waarbij het kneedbaar
wordt en gemakkelijk in elken vereischten vorm kan gegoten
worden, of tussclien twee effen vlakken kan worden glad
gerold : het behoudt den vorm wanneer het is afgekoeld en is
stijver en harder dan India-rubber bij elke temperatuur beneden
1 10® Fahrenheit; het bezit ook de kostbare eigenschap dat gedeelten
er van uitstekend kunnen worden samengevoegcl door ze in bijna
1 het kookpunt verhit water te dompelen.
duiven-ei en een vaste eetbare olie oplevert, zoodat zij naar alle
waarschijnlijkheid niet onder de Ficus-soorten kan worden gerangschikt.
Hierbij heb ik de eer U eenige voorwerpen over te leggen,
nl. drie bougies, die ik door de getah eenvoudig op een tafel met
de hand en daarna met een ivoren papiermes te rollen, heb
trachten te maken. Het zijn natuurlijk zeer onvolraaakte raodellen,
doch voldoende om aan te toonen, wat er door een handig
1 kunnen worden vervaardigd.
Ik zend ook het handvat van een hakraes door Maleiers gemaakt,
welk doel de getah zelfs boven hoorn wordt verkozen.
Ik heb ele eer te zijn enz.
(was geteckend) W. Montgomerie.
AANHAN'GSEL II.
Eenige <ler vragen, gvsteld door het gelah-pertjii comité, benoemd door
de Society of Arts op 24 Febriiavi 1858. (Joum. Sot. of Arts,
1858, deel 6, bk. 334)
2. Hebt gij bevonden, dat getah-pertja na verloop van tijd
verändert en slechter wordt? Zoo ja, gecf den duur van
deze periode aan, benevens den aard der verandering.
5. Wat is volgens uwe meening de meest afcloende methode
om deze veranderingen te voorkomen?
6. Hebt ge getah-pertja aangetroffen, vermengd met de een of
andere zelfstandigheid, en zoo ja, met welke, en wat zijn
daarvan de uitwerkselen geweest?
7. Hebt ge eenige ervaring opgedaan raet gezwavelde getah-
pertja? zoo ja, deel den uitslag mede.
Q. Hebt ge bevonden dat het blootstellen aan licht, hitte, damp,
koude o f eenige andere bijzondere invloed het karakter van
getah-pertja verändert?
II Hebt gij gevonden, dat eene bijzondere zelfstandigheid een nadeeligen
invloed op getah-pertja uitoefent of hebt gij bemerkt
dat sommige insecten of andere dieren haar aanvreeten?
12. Kunt gij eene andere methode aangeven tot het samen-
voegen van getah-pertja, beter dan de tot nu toe gebruikte?
13. Kent gij middelen om getah-pertja tot een racer volkomene
niet-geleider van elektriciteit te maken?
Het comité weiischt ook inlichtingen te verkrijgen omtrent
de volgende op den oorsprong van getah-pertja betrekking
hebbende punten; _ ,
14. Wordt getah-pertja uitsluitend in bepaalde jaargetijden van
z r t r i f e t r f m verb.od met dan tijd w.atop de
tegen ntwe harde oppervl.akten gedtukt wotdt, eood.t dergel.jke ig-
“ ß “ S ” 'a . getah-petti. gemaakte bongte. ' b.o=i. oj aarn,
dienstig aalkn bevonden ^ 'b- ,8 i„ed.nigheM het b e .t t , . ,
waarbij het noodig kan zijn, dat het instrument vast en stijf
Er kan clan een van de voile groote worden gebruikt door de
punt in heet water te cloopen, haar tusschen vinger en duim tot
elk gewenscht model te kneeden, en op de tafel raet een youwbeen
o f iets van dien aard, gelijk te rollen zoodat de bougie m een
paar raimiten voor het gebruik passend zal zijn.
Doordat zij kneedbaar is en gemakkelijk kan worden aaneen
gcvoegcl, zal zij ook zeer geschikt worden bevonden voor het
maken van katheters of canules.
Ik was tot nog toe niet in staat bloem of vrucht van dezen
gctah-voortbrengenden boom te verkrijgen.
De plaats, waarvan de monsters, die ik heb verkregen, afkomstig
zijn, ligt in een woud op omstreeks 6 mijlen van de stad
Singapore, zij wordt door tijgers onveilig gemaakt, en moet te voet
worden bereikt, zoodat het een eenigszins gewaagd avontuur is
cle pick te naderen; doch ik heb eene belooning uitgeloofd voor
exemplaren van de vrucht van den boom en hoop binnenkort
in staat te zijn u ze te verschaffen.
Men heeft mij medegedeeld, dat de vrucht zoo groot is als een
') Deze brief is hier vermeld omdtit zi) het e
gelah-pertja liandelt.
e document is dat o
welk van deze is de hoedanigheid 1 .. .
7, Heeft de ouderdora van een boom eemgen invloed op de
hoedanigheid van getah-pertja?
18 Wordt eene methode in toepassing gebracht, om getah-pertja
van een’ boom te verkrijgen zonder dezen te vellen, en zoo ja,
met welke resultaten?
19. Zijn er producten van verschillende soorten van planten,
zonder onderscheid bekend onder den naam van getah-pertja?
20. In welke mate hangen de verschillende soorten van handelsgetah
pertja saraen met een van de zes laatste vragen?
21 Indien getah-pertja door verscheidene boomen wordt voortsebracht,
welke zijn de wetenschappelijke of inheemsche
namen van deze boomen en welke brengt de beste soort
voort en wordt het meest geschikt geacht voor cultiveenng?
22 Welke landen en welke soorten van grond en kUmaten
schijnen het meest geschikt voor het cultiveeren van getah-
pertja voortbrengende boomen?
23. Wat is de beste wijze van aankweeking; door middel van
zaden of stekken bijv.?
24. Welke maatregelen kunnen met voordeel worden genomen
om eene voortdurende en vermeerderende voortbrenging van
getah-pertja te verzekeren ?